Deizm'de Tanrı varlığı nasıl açıklanıyor?

Deist Tanrının genel olarak fikri insanın kendi tikel düşünce yapısında oluşturduğu ilahi bir kurucu niteliği taşır. Deizm ile Teizm bir hayli karışmasına karşın karşılaştırmalı bir tanım yapacağım. Öncelikle Semavi dinler, Tanrı’nın yaratmış olduğu,^[1] varlık aleminden habersiz olmadığını ve bu âlemle bir ilişkisel hali olduğunu elçi (peygamber⟩ aracılığıyla iletişim kurduğunu, biricik olduğunu kendi kendisinin nedeni ve daim zaman ve mekandan münezzeh sınırsız irade sahibi olarak tasavvur edilir.

Teizm de insan için “boşlukta yuvarlanan” değil bir amaca tâbi olan ve yaratıcının her daim ona gösterdiği yola boyun eğecek olması gereken bir anlayıştan ibarettir . Tanrı inanca göre en büyük otoritedir. öyle ki, cezalandırmak için bir sebebe dahi ihtiyaç duymaz çünkü o tanımına göre ilk nedendir nedenlere ihtiyacı olsaydı, aciz olurdu .Buna karşın teist Tanrı'nın Mahiyeti zihni aşar çünkü insan zihni onun mükemmel tasavvuruna göre sınırlıdır ancak zatı akıl yoluyla temellendirebilir mantıkla içkin olmak zaruriyetinde. Teist Tanrı'nın inancına göre mantık onun zatından oluşmaktadır. Deizm de tanrı insanın kendi kurguladığı bir kavramdır o yüzden o tanrıya nitelik kazandıran, yine insanın kendi tanrı fikri olur. Deist tanrı insanların fiileri ile ilişki kurmaktan bağımsız onları yargılayıcı olmaz ya da olabilir bu yine kişinin kendi tanrı anlayışına bağlıdır çünkü inancı, içinde gerekçelendirdiği, onu ilgilendirir ve bu yüzden bir nedenler hali vardır ayrıca deist kişiler genel de inanç alanında öne sürdüğü, iddialarını akıl ve bilimle temellendirmeye çalışır iddiasında bulunur. Genel olarak, Deist tanrı inancında insanın özgür olması onun eylemlerinin ahlâken sorgulanmasını dışarda bırakırlar aslında bu yine kişinin kendi tikel düşünce yapısına bağlıdır çünkü en nihayetin de deizm de tanrının bir zorunluluğunu bağlayan unsur yok çünkü deist tanrı insanlarla iletişim halin de değil bilgisi bir ilkeye dayanmak zorunda da olmaz.