Işığın miktarı arttıkça, azaldıkça ve spektrumu değiştikçe, bitkilerin fotosentez aktivitesi de değişir. Buna bağlı bitkilerin büyüme hızı, yaprak rengi, boyutu, şekli gibi özellikleri de değişir. Daha yoğun ışık altında, bitkiler genellikle daha yeşil ve sağlıklı görünümlü olurlar. Ancak bu durum, bitki cinsi veya türü bazında değişkenlik gösterebilir. Örneğin kırmızı renkli bir Coleus bitkisini düşündüğümüzde sağlıklı olmasının ilk belirtisi yapraklarının koyu kırmızı ve diri olmasıdır, yeşil değil. Bu gibi bitkilerde yeşil yapraklar gözlendiğinde az ışık aldığının bir göstergesidir.
Daha ayrıntılı olmak gerekirse: Bitkilerdeki karotenoidler, fotosentetik sistem içerisinde belli dalga boylarındaki ışık enerjisini absorbe edip daha sonra bunu klorofil molekülüne transfer etmekte ve böylece fotosentez olayına katkıda bulunurlar. Karatonoidler, aşırı ışık ve bol oksijenli ortamda klorofilin oksitlenerek parçalanmasını önler ve aşırı ışığın neden olduğu fizyolojik doku yaralanmalarını karşı bitkiyi korur (örneğin fazla güneş ışığının bitki yapraklarını yakması gibi). Antosiyaninler gibi farklı pigmentler ise, farklı dalga boylarındaki ışığı emer. Işık seviyeleri değiştiğinde bitkiler, fotosentezi optimize etmek için bu pigmentlerin üretimini ve dağıtımını ayarlar.
Bu değişimleri tetikleyen etkenimiz çok büyük bir çoğunlukla ışık yani. Düşük ışık koşullarında bitkiler mümkün olduğu kadar fazla ışık ''emebilmek'' için daha fazla klorofil üretir, bu da onların daha yeşil görünmesini sağlar. Yüksek ışık koşullarında (örneğin direkt güneş ışığı), bitkiyi aşırı ışıktan koruyabilen ve fazla enerjinin dağıtılmasına yardımcı olabilecek daha az klorofil ve karotenoidler gibi diğer pigmentleri daha fazla üretir.
Fotoğraftaki ve sözünü ettiğiniz bitki Tradescantia zebrina, Türkçe adıyla Çizgili telgraf. Bu bitki türü ışığa karşı oldukça hassas ve hızlı biçimde tepki verebiliyor. Renklerinin yanı sıra yaprak boyutlarının da az ışıklı yerde küçüldüğünü, fazla ışık alan yerde büyüdüğünü ve renklendiğini gözlemleyebilirsiniz.
Kaynaklar
- P. Xu, et al. (2020). Photosynthesis Without Β-Carotene. eLife. doi: 10.7554/eLife.58984. | Arşiv Bağlantısı
- A. Telfer. (2020). Photosystems: Performing Photosynthesis Without Β-Carotene. eLife. doi: 10.7554/eLife.63584. | Arşiv Bağlantısı
- Khan Academy. Işık Ve Fotosentetik Pigmentler (Makale) | Khan Academy. Alındığı Tarih: 13 Mayıs 2024. Alındığı Yer: Khan Academy | Arşiv Bağlantısı
- T. Maoka. (2020). Carotenoids As Natural Functional Pigments. Journal of Natural Medicines, sf: 1. doi: 10.1007/s11418-019-01364-x. | Arşiv Bağlantısı
