Atanın Yerini Alma Nedir? Evrimdeki Ara Türler Günümüzde Neden Yaşamıyorlar?

Yaşıyorlar; çünkü günümüzde var olan tüm tür, kendilerinden önceki türler ile kendilerinden evrimleşecek "gelecek türler" arasında bir ara türdür. Ancak tarihteki meşhur ara türlerin birçoğu günümüzde yaşamamaktadır. Bunun sebebi, "atanın yerini alma" denen bir mekanizmadır (doğa yasasıdır). 

Evrimsel süreçte türlerin diğer türlerle olan ortak atalarından bu yana birçok ara türden geçerek bugünkü formlarını aldıkları bugün en net bilinen doğa gerçeklerinden biridir. Ancak örneğin insanın şempanzelerle olan ortak atalarından bugüne geçen 6 milyon yıllık evrimsel süreçte var olmuş 30'dan fazla insan ve insansı türü bugün neden yaşamamaktadır ve sadece Homo sapiens hayattadır? Diğer türlerin ataları bugün nerededir?

Aslında bu tam olarak doğru bir soru değildir, çünkü incelediğiniz tür sayısını arttırdıkça, evrimsel sürecin derinliklerinden bugüne birden fazla türün ulaşabildiğini göreceksinizdir. Örneğin evet, insana giden evrim dalında sadece Homo sapiens hayatta kalıp günümüze kadar ulaşabilmiş, süreç içerisinde tüm diğer ara türler elenmiş ve yok olmuştur. Örneğin var olmuş en yakın kuzenimiz Homo neanderthalensis (Neandertal İnsanı) sadece 20.000 yıl kadar önce yok olmuştır. Ancak şu anda yaşayan en yakın kuzenimiz olan şempanzelerin koluna baktığımızda, 6 milyon yıl önce insanlara giden koldan ayrıldıktan sonra, günümüzden 2 milyon yıl önce meydana gelen bir dallanma sonrasında günümüze kadar 2 farklı türün ulaştığını görürüz: Pan troglodytes (şempanze) ve Pan paniscus (Bonobo). Daha farklı türlerde, günümüze kadar birçok türün yakın kuzenlerinin ve hatta "atalarının" ulaştığını görürüz.

Sorunun doğrudan cevabına dönecek olursak: bu duruma atanın yerini alma denmektedir ve evrimin nasıl gerçekleştiği düşünülecek olursa, ataların (ve dolayısıyla "ara türlerin") oldukları gibi neden günümüze ulaşmadıkları anlaşılacaktır: evrim, bir türün farklı izolasyonlar sonucu bölünmesi neticesinde o türden yeni grupların oluşması ve bunların farklılaşmasıyla nihayetinde yeni türlerin evrimleşmesidir. Genellikle, bir gruptan koparak oluşan yeni tür, daha fazla çevresel koşula adapte olacağı için, göreceli olarak sabit kalan atasından daha başarılı olacaktır. Ata konumundaki tür, bulunduğu coğrafyada kalarak özelliklerini büyük oranda koruyabilir; ancak aynı türün ayrılan grubu, giderek farklılaşacak ve daha geniş bir çeşitliliğe adapte olacaktır. Böylece, eğer atasının yaşam alanlarını işgal edecek olursa (ki bu neredeyse her zaman olur), atasından daha adaptif olarak onu zaman içerisinde yok edecektir.

Ataların veya ara türlerin günümüze ulaşmamasının bir diğer nedeniyse, evrimsel bir yanılgıya düşüyor oluşumuzdur. Yine eskiden aynı türden olup, birbirinden giderek farklılaşan iki grup düşünün: bunlardan biri oldukça farklılaşarak tamamen ayrı bir türe evrimleşsin. Diğeri ise, halen atasal konumda uzun süreler kalabilir; ancak o coğrafyanın ve koşulların zaman içerisinde değişmesiyle, halen ata konumunda olan popülasyonlar da, günümüze giderek değişerek ulaşacaktır. Çünkü evrim neredeyse hiçbir zaman kaçınılmazdır. Bu sebeple, bugün dönüp baktığımızda "ara türlerin" yok olduklarını düşünürüz; halbuki o türlerin bazıları atasal özellikleri büyük oranda taşıyarak günümüze kadar ulaşmış canlılardır. Daha büyük ölçekteyse, atasal türler genelde yok olurlar, çünkü torun türler atalarına göre daha yüksek uyum başarısına sahiptirler ve çoğu zaman atalarının yok olmalarına neden olurlar.