Sulardan Karalara Geçişte Kol ve Bacak Gibi Uzuvların Erken Evrimi

Manchester Üniversitesi'nden araştırmacıların keşfettikleri yeni bir fosilin analizi, sulardan karalara geçen evrimsel süreçte yürümenin evrimine ait önemli bir keşfe imza atıldığını ortaya çıkardı.

Yaşam Bilimleri Fakültesi'nden Dr. Robert Sansom'ın analiz ettiği, günümüzden 370 milyon yıl önce denizlerde yaşamış olan Euphanerops cinsi çenesiz balığa ait fosilde çift halinde yüzgeçler tespit edildi. Bu fosil yüzgeçler, bacaklar ve kollar gibi uzuvların ilk defa görüldüğü organizma olma özelliğini taşıyor. 

Fakat Dr. Sansom'un yaptığı açıklamaya göre bu ilkin yüzgeçlerin vücuttaki konumlanması oldukça sıradışı. Sansom şunları söylüyor:

Euphanerops sp. eşsiz bir tür, çünkü yüzgeç yapısı çift halde; yani vücudun iki tarafında da birer yüzgeç bulunuyor. Şimdiye kadar kıç yüzgeçleri (anal yüzgeçler) sadece çeneli balıklarda görülmekteydi ve bunlar da eşlenmemiş bir haldeydi; sadece bir adet bulunuyordu. Bu hem soyu tükenmiş hem de modern türler için geçerlidir. Euphanerops sp. türünün yaşı da çok önemli çünkü yaşadığı zaman evrimsel süreçte tam da çeneli balıklar ile çenesiz balıkların birbirinden ayrılmaya başladığı döneme denk geliyor. Bu, günümüz omurgalılarının en önemli ayrım noktalarından biridir. Dolayısıyla bu türün analizinden keşfettiklerimiz, vücutlarımızda çift halde bulunan uzuvların evrimi açısından büyük önem taşımaktadır.

Bunları söyleyen Sansom devam ediyor:

Bu balıkta bu uzuvların neden bu kadar arkada konuşlandığını veya bunun evrimsel anlamını ve önemini henüz bilemiyoruz. Ancak bu fosil açıkça göstermektedir ki, evrimsel süreçte omurgalı atalarımız tek bir vücut planıyla var olmak yerine, birçok farklı sayıda vücut planı evrimleştirmiştir ve bunlardan sadece ortama en uygun olanları hayatta kalabilmiştir. Ki günümüzde gördüğümüz iki kol iki bacaktan oluşan vücut planı da bu en başarılı evrimsel denemelerden birisidir. Eğer bu vücut planı yerine bir başkası başarılı olsaydı, günümüzdeki hayvanların (dolayısıyla insanın da) vücut planları bundan oldukça farklı olabilirdi!

Dr. Sansom bu çiftlenmiş yüzgeç yapısına, Kanada'nın Quebec bölgesinde yaptığı Euphanerops sp. üzerindeki çalışmalar sırasında denk gelmiştir. Fosil üzerinde yapılan 3 boyutlu yüzey analizleri, biri sağda diğeri solda olmak üzere iki adet pervane kanadı benzeri yapıdaki yüzgeci ortaya çıkarmıştır.

Dr. Sansom'ın bu araştırması aslında 2009 yılından bu yana yürütülen bir omurgalı evrimi ve fosilleri çalışmasının devamı niteliğindedir ve Leicester Üniversitesi'nden araştırmacılarla birlikte yürütülmektedir. Çalışmanın sonuçları, Royal Society'nin Biology Letters başlıklı dergisinde yayınlanmıştır.

Dr. Sansom, buluşu heyecanla karşıladığını şöyle anlatmaktadır:

Euphanerops sp. türünde gördüğümüz bu sıradışı çift yüzgeç yapısı, balık olan atalarımızın evrimsel süreç içerisinde yaptıkları bazı gelişimsel ve evrimsel denemeleri gösteriyor. Devonyen Periyot'tan ve birçok türün soyunun tükenmesinden sonra çeneli omurgalıların çift pektoral, çift pelvik, tek dorsal ve tek anal uzuv yapısından pek az saptığı görülmektedir. Yeni anatomik yapıların keşfi umuyorum ki omurgalı evrimine, uzuvların kökenlerine ve bunların çeşitlenmesine, süresine ve sırasına ışık tutabilecektir.