"Senin Bilmediğin Bir Şeyi Biliyorum": Şempanzeler Tehlike Anında Cahil Üyeleri Bilgilendiriyorlar!

Hayvanların çoğu avcılara karşı alarm işaretleri üretiyorlar ve bunu akrabalar ya da çiftlerin yanında diğer üyelerden daha sık yapıyorlar. Şimdiye kadar ise, diğer grup üyelerinin bilgi durumlarını hesaba kattıklarına dair bir kanıt yoktu. Liepzig, Almanya’daki Max Planck Evrimsel Antropoloji Enstitüsü’nden ve İngiltere St. Andrews Üniversitesi'ndeki araştırmacılar, Uganda’da vahşi şempanzelerle bir çalışma yaptılar ve şempanzelerin bir yılan gördüklerinde tehlikeyi farkında olmayanları uyarmaya daha yatkın oldukları gözlendi. Bu, onların bilgiyi ve cahilliği ayırt edebildiklerini akla getiriyor.

Daha da fazlası, iletişim yolları ile başkalarıyla yeni bilgiyi paylaşmak dillerin evrimi için kritik bir evredir. Bu çalışma gösteriyor ki bu evre, bizim atalarımız 6 milyon yıl önce şempanzelerden ayrıldıklarında zaten yaşanmıştı.

Diğer bireylerin bilgisini ve inançlarını tanıma yeteneği insan ırkına özgü olabilir. Hayvanlardaki “akıl teorisi” testleri ağırlıklı olarak esaret altında yürütüldü ve birbiriyle çelişen sonuçlar verdi: Bazı insan olmayan primatlar diğerlerinin niyetlerini ve gördükleri şeyleri okuyabiliyorlar ama anlayamayabiliyorlar, algılama bilgiye yönlendirebilir. Negatif sonuçlar alındığında soru şempanzelerin görevi yapamadıkları mı yoksa anlayamadıkları mı olarak kalıyor. St. Andrews Üniversitesi araştırma görevlisi Catherine Crockford şöyle söylüyor:

Bu soruları vahşi şempanzelere yönlendirmenin avantajı ,onların ekolojik olarak alakalı ayarlamalarda her zaman yaptıkları şeyleri yapmaları.

Catherine Crockford, Roman Wittig ve çalışma arkadaşları Uganda’dadaki Bundongo Ormanı’nda vahşi şempanzeleriyle bir araştırma ayarladılar. Şempanzelere iki engerek yılanı ve bir gergedan engereği olmak üzere iki çeşit tehlikeli zehirli yılanlar sundular. Crockford şöyle söylüyor:

Bu yüksek kamuflajlı yılanlar bir yerde haftalarca oturdular, tehlikeyi keşfeden şempanze topluluk üyelerini uyardığında ödüllendirildi.

Araştırmacılar, 3 yılan modelinden birini gören 33 farklı şempanzenin davranışlarını gözlemlediler ve alarm çağrılarının çağrıyı yapan yılanı fark etmemiş ya da alarm çağrısı yapılırken ortamda bulunmayan grup üyeleriyle beraber olursa daha fazla olduğunu buldular. Max Planck Enstitüsü Evrimsel Antropoloji Dalı ve St. Andrews Üniversitesi’nden Roman Wittig şöyle söylüyor:

Şempanzeler gerçekten diğerinin bilgi seviyesini göz önünde bulunduruyor ve gönüllü olarak diğerlerini bilmedikleri tehlikeye karşı uyarmak için uyarı çağırısı üretiyor gibi görünüyorlar. Aksi durumda, şempanzeler tehlikeyi gören ve farkında olanları uyarmaya daha az yatkınlar.

Bu çalışma gösteriyor ki şempanzeler istemsel olarak alarm çağrısı üretmiyorlar, ama çevredekiler tehlikenin farkında değilse daha fazla ürettiyorlar. “Şempanzeler sanki diğerlerinin bilmediği bir şeyi bildiklerini ve belli bir ses üreterek diğerlerine bu bilgiyi sunabileceklerini anlıyor gibiler.” diyerek özetliyor Wittig. Şimdiye dek insanların ya da insansıların bu evrelerinin hangi noktada evrimleştiği net değildi. İnsan evriminde olmasının daha mümkün olduğu varsayılıyordu. Bu çalışma, ortak atamız 6 milyon yıl önce şempanzelerden ayrıldığında zaten var olduğunu gösteriyor.