Uzmanlığa veya Otoriteye Başvurma Safsatası: Mantık Safsataları Konusunda Uzman Değilsiniz, Dolayısıyla Haksızsınız!

Uzmanlığa başvurma safsatası, bir argümanı ortaya atan kişinin uygun referanslara sahip olmadığı, dolayısıyla argümanının yanlış veya önemsiz olması gerektiği öne sürülerek argümanın reddedilmesiyle ortaya çıkan bir mantık safsatasıdır. Benzer şekilde, otoriteye başvurma safsatası, bir argümanın sahibinin ilgili alanda otorite olmasının, o argümanın otomatik olarak doğru olmasını gerektirdiğini düşünme hatasıdır. Uzmanlığa başvurma safsatası ile otoriteye başvurma safsatası eş anlamlı olarak kullanılabilir; ancak bazen

Örneğin, bir kişi siyasi bir politika hakkında endişelerini dile getirdiğinde, bu safsataya başvuran biri, bu endişeleri dikkate almaksızın argümanı öne süren kişinin argümana konu olan alanda uzman olmadığını, dolayısıyla endişelerinin önemsiz olduğunu söyleyerek argümanı bütünüyle reddeder.

Daha çarpıcı bir örnek olarak Einstein'a ait herhangi bir iddiayı düşünün: Einstein'ın bırakın fizik haricindeki fikirlerini, fizik dalında bile bir argüman üretmiş olması, o argümanın doğru olmasını gerektirmez. Einstein ne kadar başarılı olursa olsun, bu başarıları onun argümanını doğru kılmak için yeterli neden değildir. Einstein'ın iddialarını doğru kılan şey, o iddiaları Einstein'ın söylemesi değil, veri, kanıt, deney, gözlem gibi objektif gerçeklerdir. Benzer şekilde, alanında uzman bir hekimin homeopatik ilaçları önermesi, homeopatik ilaçların herhangi bir faydası olduğu anlamına gelmemektedir. Kişinin hekim olması, argümanını otomatik olarak doğru kılmaz.

Bu safsata birçok konu çerçevesinde doğan tartışmalarda sıklıkla kullanılmaktadır ve anlaşılması son derece önemlidir. Makalemizde bu safsata hakkında daha fazla bilgi edinecek, kullanımına yönelik bazı örnekler görecek ve bu safsata çerçevesinde öne sürülen argümanlara nasıl cevap verebileceğinizi öğreneceksiniz.

Uzmanlığa Başvurma Safsatası Örnekleri

Otoriteye başvurma safsatasının temel formülü şöyledir:

1. A Kişisi, S Alanı'nda otorite kabul edilmekte ya da otorite olduğu iddia edilmektedir.
2. A Kişisi, S Alanı ile ilgili olarak, C İddiası'nda bulunmaktadır.
3. O zaman C İddiası doğrudur.

Bu safsatanın bir örneği şu şekildedir:

Ares: Bilim dünyasında bu olguya yönelik oldukça büyük bir fikir birliği var.

Tüm Reklamları Kapat

Billur: Senin doktoran yok, dolayısıyla bu konu hakkında söyleyebileceğin her şey önemsiz.

Mantık Felsefesi ile ilgili diğer içerikler ›

• Gizli Öncül Nedir? Hatalı Varsayımlarla Nasıl Başa Çıkılır?
• Hatalı İkilem Safsatası: Ya Sev Ya Terk Et!
• Tartışma Nedir? Münazara Yapmanın Önemi Nedir? Tartışmalarda Bilimsel Argümanlar Nasıl Üretilir?

Burada Billur, Ares'in belirli sıfatlara (doktora) sahip olmaması sebebiyle görüşlerini ele almaksızın reddetmektedi\text{}\text{}r. Bu sıfatlara tartışma bağlamında ihtiyaç duyulmaması da durumu hiçbir şekilde değiştirmemektedir.

Bir başka örnek:

Ares: Eğer diğer insanlarla daha iyi bağlar kurmak istiyorsan daha az yüzleşmeci bir şekilde iletişim kurmayı denemelisin.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Reklamsız Deneyim

Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.

Kreosus

Kreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.

Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.

Patreon

Patreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.

Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.

YouTube

YouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.

Diğer Platformlar

Bu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.

Giriş yapmayı unutmayın!

Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza üye girişi yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.

Destek Ol

Billur: Sen psikolog falan değilsin, seni dinlemem için hiçbir sebep yok.

Buna ek olarak bu safsata, bazı durumlarda resmiyette geçerliliği olmayan veya belirsiz sıfatlara dayanarak oluşturulur:

Ares: Çocuğunun o prizle oynamasına izin vermezsen daha iyi olabilir.

Billur: Eğer çocuğun yoksa işime karışma.

Veya:

Ares: Eğer medya sektöründe bir kariyer yapmak istiyorsan yüzüne dövme yaptırman iyi bir fikir olmayabilir.

Tüm Reklamları Kapat

Billur: Bana kariyer tavsiyesi verebilecek kadar deneyimin yok.

Pixabay

Birkaç diğer örneğe de bakalım. Diyelim ki Mete ve Babür, kürtajın etik sorunları üzerine tartışmaktadırlar:

• Mete: "Bence kürtaj ahlaki ve etik olarak kabul edilebilirdir. Sonuçta bir kadının kendi vücudu konusunda karar verme hakkı olmalıdır."
• Babür: "Kesinlikle katılmıyorum. Dr. Johan Skarn'ın dediğine göre kürtaj, durumlardan bağımsız olarak, her zaman ahlaki ve etik olarak yanlıştır. Haklı olmalı, sonuçta kendi alanında çok saygın bir bilim insanı."
• Mete: "Dr. Skarn da kimmiş, hiç duymadım adını?"
• Babür: "Soğuk füzyon konusunda yaptığı araştırmalarla Fizik dalında Nobel Ödülü'nü alan adam."
• Mete: "Anlıyorum. Peki ahlak ya da etik konusunda herhangi bir uzmanlığı var mı?"
• Babür: "Bilmem. Ama sonuçta dünyaca ünlü bir uzman, ona inanıyorum."

Az önce izah ettiğimiz gibi, bir kürtajla ilgili bir konuda bir fizikçinin -ya da başka daldan bir insanın- uzmanlığının herhangi bir geçerliliği bulunmamaktadır. Bir kişinin kendi uzmanlık alanı dışında yaptığı hiçbir açıklama "otorite açıklaması" değeri taşımaz. İster Nobel Ödülü almış olsun, ister daha da büyük başarılara imza atmış olsun. Hatta kişinin kendi uzmanlık alanında yaptığı argümanların bile her seferinde doğru olmak zorunda olmadığını hatırlayınız.

Başka bir örnek verelim. Diyelim ki Kaan ile Tuğrul, Stalin'in Sovyetler Birliği'ndeki hakimiyeti üzerine tartışmaktadırlar. Kaan, Stalin'in harika bir lider olduğunu düşünmekte, Tuğrul ise karşı çıkmaktadır. Şöyle bir diyalog hayal edelim:

• Tuğrul: "Stalin'in harika bir lider olduğunu söyleyebildiğine inanamıyorum. Milyonlarca insanı öldürdü, Sovyet ekonomisini süründürdü, pek çok insanı korku içerisinde bıraktı ve tüm Doğu Avrupa'da etkili olacak vahşi kurumları kurdu."
• Kaan: "Evet, bunu sen söylüyorsun. Öte yandan evimde Stalin'in herkesin iyiliği için çalıştığını anlatan bir kitap var. Öldürülen milyonlar devletin hain düşmanlarıydı ve masum vatandaşların korunması için öldürülmeleri gerekiyordu. Bu kitabı yazan bir tarihçi. Söyledikleri bu yüzden doğru olmalı."

Bu, Tanımlanamayan Otoriteye Başvurma durumuna bir örnektir. Kitabın yazarının bir "tarihçi" olması, onun güvenilirliği ile ilgili yeterli bir bilgi değildir. Söz konusu tarihçinin yazdığı bilgiler doğru veya yanlış olabilir. Ancak bu doğruluk değerleri, kişinin otorite olmasından bağımsız olarak doğru veya yanlıştır.

Uzmanlığa Başvurma Safsatası Nedir?

Uzmanlığa başvurma safsatası, bir tür serbest (informel) mantıksal safsatadır, yani safsata çerçevesinde sunulan argümanların öncüllerinde bir hata bulunur; zira safsata, bir kişinin belirli bir alanda uzmanlığı yoksa, ortaya koyduğu herhangi bir argümanın hemen reddedilebileceği öncülüne dayanmaktadır.

“İyi ama tabii ki bir doktorun tıp ile ilişkili bir konuda fikir beyan etmesi, sıradan bir insanın beyanından daha geçerli olacak. Bu neden safsata olsun ki?” dediğinizi duyar gibiyiz. Elbette! Bir uzman, boşuna "uzman" olmamaktadır. Dolayısıyla uzmanlık alanında ürettiği argümanların doğru olma ihtimali oldukça yüksek olacaktır. Ancak bu noktada "uzmanlığa güven" ile "otoriteye başvurma safsatası" arasındaki çizgi tespit etmesi kolay olmayan; fakat çok kritik bir çizgidir:

Agora Bilim Pazarı

Kalkülüs: Eksiksiz Bir Ders - Öğrenci Çözüm Kılavuzu (Cilt 2)

• Boyut: 20 x 28
• Sayfa Sayısı: 348
• Basım: 7
• ISBN No: 9786053550501

Devamını Göster

₺350.00

Satın Al Tüm Ürünler

• Dış Sitelerde Paylaş

• Bir uzmanın kendi uzmanlık alanındaki argümanının doğruluğu, onun uzmanlığından bağımsızdır.
• Bir argümanın doğruluk (veya gerçeklik) değeri, onu söyleyenin uzmanlık alanından bağımsızdır.

Elbette uzmanlar, kendi alanlarında daha fazla sayıda doğru ve daha az sayıda yanlış bilgiye sahip olmalıdırlar. "Uzmanlık", bunu gerektirir. Fakat o doğru olan bilgilerin doğru olma nedeni, uzman söylediği için değildir. Uzman, gerçeğin aktarıcısı konumundadır; gerçeğin yaratıcısı değil. İşte bu nedenle uzmanlığı bir argümanın geçerliliği için yeterli neden olarak görmek hata olacaktır.

Bir başka açıdan bakacak olursak: Belirli tartışmalarda uzmanlığın dikkate alınması önemlidir; ancak bir kimsenin tartıştığı bir alana yönelik bir uzmanlığı yok diye söylediği her şeyin yanlış olacağını varsaymak da bir o kadar hatalıdır.

Uzmanlığa başvurma safsatası, argümanın kendisinden ziyade argümanın kökenlerine (yani argümanı ortaya atan kişiye) odaklanmaktadır. Bu çerçevede genetik bir safsata olarak sınıflandırılabilir ve bir ad hominem saldırısı olarak ele alınabilir.

Bu noktada, "yeterlilik" ve "geçerlilik" kavramlarını tanımlamak faydalı olacaktır. Ad hominem örneklerini hatırlayın. Bir kişinin tutarsız olması, o kişinin argümanlarının zayıf olması için geçerli bir nedendir; ancak yeterli bir neden değildir. Tutarsızlığın uyarı sinyallerini devreye sokması çok normaldir (tutarsızlık, "geçerli" bir nedendir). Ancak sırf tutarsızlıktan yola çıkarak argümanı yok saymak, safsata olacaktır (tutarsızlık, "yeterli" neden değildir). Benzer şekilde, bir uzmanın ağzından çıkan argümana güvenmek geçerli bir neden olsa da, yeterli bir neden değildir. Yeterlilik kıstasını sağlayacak olan, uzmanlıklardan veya kişisel özelliklerden bağımsız olarak, bilimsel ve objektif incelemeler ve bunların neyi gösterdiğidir. Muhtemelen bir uzmanın argümanı doğru olacaktır; ancak meşhur Dr. Mehmet Öz’ün mahkemelik olduğu iddialarında gördüğümüz gibi, uzmanlık dürüstlüğü garanti etmemektedir.

Uç bir örnekle bunu görmek mümkündür. Şöyle düşünün: Evinize gelen bir tesisatçı "Borularınızı tıkayan şey kötü cinlerdir, bana inanın, tesisatçılık alanında ustalık belgem var!" deseydi tepkiniz ne olurdu? Burada sorgulanan şey tesisatçının yetenekleri değildir. Borulardaki tıkanıklığın sebebinin cinler olduğu argümanının geçerliliğidir. Unutmayın: Uzmanlık, bir argümanın doğruluğuna güvenmek için geçerli bir nedendir; ancak yeterli bir neden değildir!

Uzmanlık Nedir?

Uzmanlığa başvurma safsatası bağlamında sıfatlar, bir kimsenin bir konu hakkında yorum yapabilmesini mümkün kılacak nitelikte, genellikle belirli bir alanda uzmanlık belirten diploma, sertifika ve başarılar olarak kabul edilmektedir.

Bu sıfatlar birçok türde olabilir ve sıfatların geçerliliği alandan alana değişmektedir. Örneğin eğitim konusunda bir öğretmenlik deneyimi yeterli bir sıfat olarak kabul edilirken bilimsel bir konuda doktora sahibi olmak yeterli olarak görülebilir.

Safsata, bu bağlamda bazı durumlarda bir kimsenin belirli bir alanda resmi bir sıfata sahip olmamasının bu alanda uzman olamayacağı varsayımını da içermektedir. Bu varsayım hatalı olarak ortaya atıldığında "Kanıtın yokluğu, yokluğun kanıtı değildir." kavramıyla ele alınır. Yani bir kimsenin bir alanda uzmanlığını belirten resmi bir belgeye sahip olmaması, bu kimsenin ilgili alanda uzman düzeyinde bilgi sahibi olmadığı anlamına gelmek zorunda değildir.

Buna ek olarak uzmanlığa başvurma safsatası, konuyla ilgili veya gerekli olmadıkları durumlarda referanslara aşırı güvenme olgusu olan referanscılık kavramı ile de ilişkilendirilmektedir. Bununla beraber makaleye konu safsatamız, bir kimsenin sıfatlarının tartışılan argümandan bağımsız ve argümanı hiçbir şekilde etkilemeyecek durumlarda da kullanılabilmektedir. Bu durum özellikle bir kimsenin referans ve sıfat eksikliği herhangi bir mantığa dayanmadığında gözlemlenmektedir; örneğin bir kimse rakibinin sıfatsızlığın tartışılan konu ile alakasını açıklayamadığında, veya insanlar tartışmaya konu olan argümanı tamamen göz ardı ederek rakiplerinin sıfatlarını gündeme getirdiklerinde bu durum ortaya çıkmaktadır.

Uzmanlığa Başvurma Safsatasına Nasıl Cevap Verilir?

Bu afsataya aşağıda yer alan tekniklerle veya bu tekniklerin bir kombinasyonuyla cevap verebilirsiniz:

• Hatalı akıl yürütmeye dikkat çekin. Bu teknik, bir argümanı ortaya atan kişinin belirli referanslardan yoksun olmasının genellikle argümanının mutlaka yanlış olduğu anlamına gelmediğini belirtmeyi içerir.
• Tartışmayı orijinal argümana yönlendirin. Örneğin "Argümanın kaynağına yönelik kişisel saldırılar yerine argümanın kendisine odaklanabilir miyiz?" gibi bir şey söyleyebilirsiniz
• Orijinal argümanı öne süren kişinin konuyla ilgili uzmanlığa sahip olduğunu gösterin. Örneğin argüman kaynağının belirli bir alanda formal bir eğitimi olmamasına karşın başkaca yollarla bu argümanı öne sürebilecek kadar deneyim kazandığını gösterebilirsiniz. Bu bilgiyi safsataya başvuran rakibiniz ile paylaşırken rakibinizin uygun sıfat ve eğitim kriterlerinin ne olduğunu da sorabilirsiniz.
• Argümanın öne sürülmesi için uzmanlığın neden bir şart olmadığını açıklayın. Örneğin, bir kimse bir hata yaparsa ve siz de bu hatayı eleştirdiğinizde "Hatayı eleştirecek uzmanlığa sahip değilsin." türünde bir cevap alırsanız hatanın bariz açık olduğunu, görülmesi için ille de uzmanlığa gerek olmadığını belirtebilirsiniz. Nihayetinde duvara çarpmış bir arabanın kaza yaptığı gözleminde bulunmak için oto tamirci olmak gerekmez. Bu tekniğe başvururken rakibinize neden konu hakkında yorum yapabilmek için uzmanlığı şart koştuğunu da sorabilirsiniz.
• Uzmanlığı temel bir kriter olarak almanın sebep olabileceği sorunları gösterin. Bu çerçevede, örneğin, aynı alandaki farklı güvenilir uzmanların çoğu zaman birbirleriyle aynı fikirde olmadığına dikkat çekebilirsiniz.

İçinde bulunduğunuz durumda kullanabileceğiniz tekniklerin uygunluğu, kimin uzmanlık safsatasına başvurduğu ve bu safsatanın sizi mi, yoksa konuyla ilgili bir başka kimseyi mi hedef aldığı gibi çeşitli sorular etrafında belirlenir.

Buna ek olarak uzmanlığa başvurma safsatasına cevap verirken uzmanlığın dile getirildiği her tartışmanın bir safsata olmadığını ve uzmanlığın birçok durumda konuyla ilgili ve gündeme getirilmesinin uygun olabileceğini unutmamak önemlidir. Örneğin herhangi bir kimse, kanıtlara dayanan ve genel kabul gören bilimsel bir olguyu eleştirdiğinde bu kimsenin alanda herhangi bir eğitimi olmaması, eleştirdiği olguyu yanlış anladığı anlamına gelebilir.

Ayrıca bir argüman temelinde uzmanlığa başvurma safsatasından faydalanılsa bile varılan sonuç yine de doğru olabilir. Örneğin, argümana konu alanda herhangi bir uzmanlığı bulunmayan bir kimsenin hatalı bir tavsiyede bulunduğu ve tavsiyesinin herhangi bir uzmanlığının olmaması nedeniyle reddedildiği bir durumda uzmanlığa başvurma safsatası uygulanmış, tavsiye tamamen göz ardı edilmiş ve dikkate alınmamıştır. Bu durum elbette bir safsatadır ve hatalıdır; ancak tavsiye gerçekten kötü bir tavsiyeyse argümanın vardığı sonuç doğrudur.

Not: Tartışma sırasında bu safsataya başvuran kişi, küfürle karışık ad hominem saldırılarında bulunuyor veya yanlış otoriteye başvurma safsatasını sergiliyorsa cevabınızda bunları da ele almanız gerekebilir.

Pixabay

Otoriteye Başvurma Safsatasını Nasıl Savuşturursunuz?

Bu safsatadan korunmak için, daha önceki bir yazımızda verdiğimiz testi uygulayabilirsiniz. Ancak bu testin de ötesinde, şu noktalara dikkat etmek, internette sıklıkla görebileceğiniz hatalı argümanlardan korunmanızı sağlayabilecektir:

• Söz konusu konuda yeterli ve geçerli uzmanlık eğitimlerinin alınmış olması: Bir uzmanın resmi eğitimi, akademik performansı, aldığı ve verdiği dersler, araştırma konuları, yayınları, profesyonel cemiyetlere üyeliği, sunulan makaleleri, kazanılan ödülleri, vs., o kişinin alanında ne kadar saygın ve güvenilir olduğunu belirleyen faktörlerdir.
• İddia sahibinin uzmanlık alanında iddialarda bulunması: Ne yazık ki günümüzde herkesin, her konuda bir fikri var. Uzmanlık ise, fikir sahibi olmadan önce bilgi sahibi olmayı gerektirmektedir. Stephen Hawking’in Yapay Zeka ile ilgili görüşleri kıymetlidir; ancak bu konuda en güncel bilgileri ve gelecek tahminlerini Yapay Zeka Güvenliği alanında akademik çalışmalar yapan uzmanlardan almak daha sağlıklı olacaktır.
• Söz konusu konuda, alanın diğer uzmanları arasında yeterli ortak kabulün bulunması: Çeşitli konularda bilim camiasında ortak kabuller (“konsensus”) bulunuyor olabilir. Bu, her zaman doğru bilgiyi garanti etmez (“yeterli” bir neden değildir); ancak doğru olan bilgiye işaret etmesi açısından değerli bir bilgi parçasıdır (“geçerli” bir nedendir). Örneğin birkaç bilim insanı evrimi reddediyor olsa da, sayısız akademik çalışmanın gösterdiği üzere, bilim camiasının %90’ından fazlası, biyoloji ve ilgili alanlardaki bilim insanlarının %99’undan fazlası evrimi bir gerçek olarak kabul etmektedir. Bu, şahsi bir inanç veya bir “cemaat” olmaktan değil, bilimsel gerçekleri anlamak ve araştırmaktan kaynaklanmaktadır. Bu nedenle bu tip bir konsensus, önemli bir dayanaktır.
• İddiayı yapan kişinin belirgin bir ön yargısı olmaması: Bazı kişiler ön yargıları gereği gerçekleri kabullenmeye ayak direrler. Eğer ki münazara kuralları takip edilirse, bu kişiler kolaylıkla tespit edilebilir ve zaman kayıplarının önüne geçilebilir. Yaratılışçılığı savunan ve evrim hakkında hiçbir akademik geçmişi olmayan birinin herhangi bir kanıt sunmaksızın yaratılışçılığı savunması çok normaldir. Bu argümanların geçerli olma ihtimali dikkate değer miktarda düşük olacaktır.
• İddia sahibinin uzmanlık alanı resmi bir alan olması: Ne yazık ki günümüzde pekçok uydurma uzmanlık alanı bulunmaktadır. Bunun en güzel örneği “astrolog” gibi unvanlardır. İngiliz "astrolog" Kenelm Digby'nin insan yaşamı hakkında ileri süreceği iddiaların geçerli olma ihtimali oldukça düşüktür; çünkü astroloji bir bilim veya uzmanlık değildir. Bu alandaki kişilerin akademik çalışmaları bulunmamaktadır.
• Otoritenin tanımlanabilir olması: Bu madde, safsatanın özel bir türü olan Tanımlanamayan Otoriteye Başvurma safsatasını içermektedir. Bir argümanın içeriğindeki otoritelerin net olarak belirlenmesi gerekmektedir. Örneğin pek çok evrim karşıtı, iddialarını "Bilim insanlarının çalışmaları göstermiştir ki...", "Bilim evrimi yalanlıyor." gibi sansasyonel başlık ve içeriklerle sunmaktadırlar. Bu bilim insanlarının kim olduğu, ne tip araştırmalar yaptıkları, bunları nerelerde yayınladıkları, bilim camiasının bu araştırmalara ne tip tepkiler verdikleri gibi konular büyük öneme sahiptir. Bunların hiçbirine cevap verilemediği sürece, gösterilen bu kaynakların hiçbir değeri, önemi ve anlamı yoktur.

Bu ve bunun gibi bazı temel noktalara dikkat edildiği sürece, elbette ki otoritelere belli düzeylerde güvenmemiz normaldir. Örneğin bir doktora yüksek ateşle gittiğinizde, doktor size soğuk algınlığı teşhisi koyarsa, eğer doktor bu saydığımız kriterlere uyuyorsa, ona güvenmek makul ve mantıklıdır. Ancak yukarıdakilere uyulmayan durumlarda, belki argümanı hemen yok saymak iyi bir fikir olmasa da, en azından uyarı çanları çalmalıdır.

Uzmanlığa Başvurma Safsatasından Nasıl Kaçınabilirsiniz?

Uzmanlığa başvurma safsatasından kaçınmanın ana yolu, tartışma dahilinde uzmanlığın da konuşulmasını gerektiren bir durum olmadıkça öne sürülen argümanlara odaklanmaktır. Bu çerçevede eğer gerçekten argümanın ele alınabilmesi için uzmanlıkların ve sıfatların tartışılması gerektiğine inanıyorsanız aşağıdaki teknikleri uygulayabilirsiniz:

• İfade tarzınızı gözden geçirin. Örneğin, "Bu kişinin uygun referansları yok, bu nedenle söyledikleri yanlış olmalı." demek yerine, "Bu kişinin uygun referansları yok, bu nedenle söylediklerine güvenme konusunda temkinliyim." ifadesinde bulunabilirsiniz. Bu, uzmanlık safsatasına başvurmaktan kaçınmanın ana yoludur; zira bu safsata bir argüman referans veya sıfat yetersizliği sebebiyle doğrudan yanlış veya önemsiz olarak adledildiğinde ortaya çıkar. Teknik dahilinde "temkinliyim" dediğiniz için de bu olasılığı ortadan kaldırırsınız.
• Argümanınız kapsamında sıfat ve referansların neden önemli olduğunu açıklayın. Örneğin, "Bu alandaki kanıtları değerlendirecek kadar bilgim yok, bu nedenle uzmanların söylediklerine güvenmeyi tercih ediyorum." diyebilir, böylelikle referansları gündeme getirme kararınızı gerekçelendirebilirsiniz. Ancak gündeme getirdiğiniz referanslar konuyla alakalı olsa bile yine de uzmanlığa başvurma safsatası sergilediğinizi göz önünde bulundurmak önemlidir.
• Argümana konu edilen kişinin neden uygun referanslara sahip olmadığına inandığınızı açıklayın. Bu açıklama sırasında geçerli olarak kabul ettiğiniz sıfat ve referansları da açıklamak faydalı olabilir. Bu teknik uzmanlığı gündeme getirmenize sebep olan etmenleri de gerekçelendirmenizi sağlar; ancak bir üst teknikte de belirtildiği gibi yine bir uzmanlığa başvurma sergilediğinizi göz önünde bulundurmanız önemlidir; zira ilgili kişinin sıfat ve uzmanlıkları geçerli ve tartışmanın gidişatını değiştirebilecek nitelikte olsa bile yine de uzmanlığı gündeme getirmiş olursunuz.

Buna ek olarak bir tartışma sırasında uzmanlıklardan bahsediyorsanız tartıştığınız kişiye tartıştığınız konu çerçevesinde uzmanlığın gerekli olup olmadığı, gerekliyse hangi sıfatları ve uzmanlıkları kabul ettiği hususlarına ilişkin görüşlerini sorabilirsiniz. Buna ek olarak herhangi birinin sıfat ve uzmanlığını dile getirmenizin kibirli bir kişisel saldırı olmadığını; tartışılan argüman ile doğrudan ilişkili olduğunu belirtmek de faydalı olacaktır.

İlgili Diğer Safsatalar

Birbirleriyle ve uzmanlığa başvurma safsatasıyla yakından ilişkili olan iki safsata, bir argümanın sırf otorite figürü olarak algılanan biri tarafından öne sürüldüğü için doğru olması gerektiği iddiasını konu alan otoriteye başvurma ve bir argümanın sırf belirli başarılara sahip biri tarafından öne sürüldüğü için doğru olması gerektiği iddiasını konu alan başarıya başvurma safsatalarıdır. Bu safsatalar, uzmanlığa başvurma safsatasının zıttı olarak görülebilir, zira uzmanlığa başvurma safsatası kapsamında sıfat ve uzmanlık eksikliği, öne sürülen argümanın yanlış olmasını gerektirir. Buna karşın otorite/başarıya başvurma safsataları kapsamında argümanı öne süren kişinin sıfat ve uzmanlığı, öne sürülen argümanın doğru olmasını gerektirmektedir.

Uzmanlığa başvurma safsatası, belirli bir duruşu reddetmek ve desteklenen görüşü savunmak amacıyla otorite/başarıya başvurma safsataları ile bir arada kullanılabilir. Buna ek olarak bu safsatalara başvuran bir kimsenin yanlış otoriteye başvurma safsatasında da bulunabileceğini göz önünde bulundurmak önemlidir. Yanlış otoriteye başvurma safsatası da başvurulan otoritenin otoritesi, bazı unsurlar çerçevesinde geçersiz olarak kabul ediliyorsa meydana gelir.

Not: İnsanların otoriteye/başarılara başvurmalarının ve böylesi safsataları kullanmaya eğilimli olmalarının bir nedeni de otorite bilişsel önyargısıdır; bu önyargı, insanları otorite figürü olarak algıladıkları kişilere inanmaya, desteklemeye ve itaat etmeye yatkın kılar.

Pixabay

Özet ve Sonuçlar

• Uzmanlığa başvurma safsatası, bir kişinin bir argümanı, argümanı ortaya atan kişinin uygun sıfat veya uzmanlığa sahip olmadığını, dolayısıyla argümanının yanlış veya önemsiz olması gerektiğini öne sürerek reddetmesi durumunda yaşanan bir mantık safsatasıdır.
• Örneğin, bir kişi siyasi bir politikayla ilgili endişelerini dile getirdiğinde bu safsatayı kullanan biri, dillendirilen endişeleri ele almaksızın argümanı öne süren kişinin bu alanda uzman olmadığını, dolayısıyla endişelerinin önemli olmadığını söyleyerek reddedebilir.
• Bu safsataya cevap vermek için hatalı akıl yürütmeye dikkat çekebilir, tartışmayı orijinal argümana geri yönlendirebilir, orijinal argümanı öne süren kişinin ilgili uzmanlığa sahip olduğunu gösterebilir, argümanı öne sürmek için neden bir uzmanlık gerekmediğini açıklayabilir veya uzmanlığa güvenmeye ilişkin potansiyel sorunları gösterebilirsiniz.
• Bu safsataya başvurmaktan kaçınmak için, başvurmanızı gerektiren bir neden olmadıkça, argümanları öne süren kişilerin sıfat ve uzmanlıklarından öte doğrudan argümanları ele almaya odaklanmalı, argümanınızı nasıl ifade edeceğinizi dikkatlice düşünmeli ve şayet sıfat ve uzmanlıkları gündeme getirecekseniz ilgili sıfat ve uzmanlıkların argüman ile ilişkisini açıklamalı ve neden argümanın öznesi olan kişinin bu sıfat ve uzmanlıktan yoksun olduğunu düşündüğünüzü belirtmelisiniz.
• Bütün bunlara ek olarak uzmanlık ve sıfatların dillendirildiği her argümanın bir safsata olmayabileceğini; uzmanlık ve sıfatların argüman ile ilgili ve gündeme getirilmesinin uygun olduğu birçok durum olduğunu, ve bir argüman bu safsatayı temel alsa bile sonucunun yine de doğru olabileceğini göz önünde bulundurmalısınız.