Matmazel Albertine gitti! Izdırap psikolojide psikolojiden ne kadar daha ileri gider! Daha bir saniye evvel, kendimi tahlil ederken, sanıyordum ki birbirimizi görmeden ayrılmak tam arzu ettiğim bir şeydi ve Albertine'in bana verdiği zevklerin âdiliği ile beni gerçekleştirmekten alıkoyduğu zevklerin zenginliğini mukayese ederken kendimi ince bulmuş, bir daha onu görmek istemediğimi ve artık onu sevmediğimi sanmıştım. Fakat şu kelimeler: Matmazel Albertine gitti! kalbimde uzun zaman dayanamayacağım bir ızdırap uyandırmıştı. Böylece anlamıştım ki, bir hiç sandığım şey, sadece benim bütün hayatım imiş. İnsan ne kadar kendini bilmiyor!
Geçmişteki şeyleri hatırlamak, o şeyleri geçmişte olduğu şekilde hatırladığınızı garanti etmez.