Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

İlim ve Bilim Sözcükleri Farklı Anlamlara mı Sahiptir?

İlim ve Bilim Sözcükleri Farklı Anlamlara mı Sahiptir?
2 dakika
47,964
Tüm Reklamları Kapat

Hayır!

Bilim ve dinin çatışmasında insanlar, kimi zaman kelimeleri de kamplara bölebilmektedirler. Bu bağlamda, "ilim" sözcüğü dinî referanslı kaynaklarda, "bilim" sözcüğü ise daha seküler metinlerde karşımıza çıkmaktadır. Halbuki sözcüklerin etimolojik kökenlerine bakmak, bu kamplaşmanın mantıklı, makul veya gerekli olup olmadığını anlamamıza yardımcı olacaktır.

Tüm Reklamları Kapat

Önce "bilim" sözcüğünden başlayalım. Türk Dil Kurumu, sözcüğü "Evrenin veya olayların bir bölümünü konu olarak seçen, deneye dayanan yöntemler ve gerçeklikten yararlanarak sonuç çıkarmaya çalışan düzenli bilgi, ilim" olarak vermektedir. İki sözcüğün eş anlamlı olduğuna ve aralarında herhangi bir anlam farkı olmadığına dair ilk ipucumuzu burada almaktayız. TDK, sözcüğün ikinci anlamını "genel geçerlik ve kesinlik nitelikleri gösteren yöntemli ve dizgesel bilgi" olarak, üçüncü anlamını ise "belli bir konuyu bilme isteğinden yola çıkan, belli bir amaca yönelen bir bilgi edinme ve yöntemli araştırma süreci" olarak vermektedir. Görülebileceği gibi sözcüğün anlamı, oldukça yaygın olarak bildiğimiz şekildedir.

Çağdaş Türkçenin Etimolojisi sözlüğünde Sevan Nişanyan, "bilim" sözcüğünün kökenini Kırgızcaya dayandırmaktadır. Kırgızcada sözcük, "bilgi, malumat" anlamına gelmektedir. Kökü, "bil" sözcüğüdür. "Bil" sözcüğünün kökeni 735 tarihli Orhun Yazıtları'na kadar gitmektedir. Yazıtlarda "körür közüm körmez teg bilir biligim bilmez teg boldı", yani "Görür gözüm görmez gibi, bilir aklım bilmez gibi oldu." yazmaktadır. 

Tüm Reklamları Kapat

1935 yılında yayınlanan Osmanlıcadan Türkçeye Cep Kılavuzu'nda "bilim", "marifet, irfan, ilim" olarak tanımlanmıştır. 1934 yılında yayınlanan Tarama Dergisi'nde ise, az sonra kökenlerine bakacağımız "ilim" sözcüğüne Türkçe bir karşılık aranmış ve seçenekler olarak "bilgi, bili, bilü, bilik, biliş, bilme, bulgu ve bilim" önerilmiştir. Dolayısıyla "bilim" sözcüğünün kökeni, "ilim" sözcüğüdür demek yanlış olmaz. Peki "ilim" nedir?

"İlim" sözcüğü, Arapçadaki "ilm" (عِلْم) kalıbından gelmektedir. "Bilgi, özellikle de teorik bilgi, bilim" anlamına gelmektedir. Çağdaş Türkçenin Etimolojisi sözlüğünde, kökeninin yine Arapçadaki "alama" (عَلَمَ) ile benzer olduğu belirtilmektedir. Bu sözcük ise, "bildi, anladı, iz ve işaretleri yorumlayarak bilgiye ulaştı" anlamına gelmektedir. Sözcüğün kökenlerini 1069 yılında Kutadgu Bilig'e kadar takip etmek mümkündür. 11. Yüzyıl Karahanlı Uygur Türkleri'nden Yusuf Has Hacib'in bu eserinde sözcük, bir örnek olarak, "olar ˁilmi boldı buḏunka yula", yani "onların ilmi millete ışık oldu" cümlesi içinde geçmektedir. Türk Dil Kurumu, "ilim" sözcüğünün birinci kelime anlamını "bilim" olarak vermektedir (ikinci anlamı da "ayrıntı, özellik, nitelik" olarak verilmiştir).

Yani "ilim" ve "bilim" sözcükleri, eş anlamlıdır!

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Bunu, bir diğer örnek üzerinden görebiliriz: "Müspet ilim" kavramından. Bu kavram, ilim ile bilimi ayırt etmekte kullanılabilir mi? Yine hayır... "Müspet", Arapçadaki "mutbat" (مثبت) sözcüğünden gelmektedir. "Kanıtlanmış, ispatanmış" anlamları vardır. TDK'ye göre ise "pozitif, olumlu" anlamına geliyor. Bu durumda "müspet ilimler", "pozitif bilimler" demektir. Pozitif bilimler ise, genellikle temel bilimler (biyoloji, kimya, fizik ve matematik gibi sahalar) ile eş anlamlı olarak, sosyal bilimleri dışlamak için kullanılır. Kimine göreyse "pozitif bilimler", "normatif bilimler"in zıttıdır. Yani varsayımsal temellere dayanmayan bilim dallarıdır - ki bunlar, yine genellikle temel bilimlerdir... Ama ne olursa olsun, "müspet ilim" kavramının, halihazırda dilimizde kullandığımız "pozitif bilim" kavramından hiçbir farkı yoktur. "Müspet ilim", Batılı ve modern kelimelerle türetilen "pozitif bilim"in Arapçasıdır. Hepsi bu.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
38
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 44
  • Muhteşem! 8
  • Bilim Budur! 7
  • Umut Verici! 5
  • Merak Uyandırıcı! 5
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 4
  • İnanılmaz 4
  • Güldürdü 1
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 28/03/2024 23:30:15 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/3060

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hızlı
Gezegen
Egzersiz
Yangın
Kuantum Fiziği
Diyet
Mavi
Antibiyotik
Balina
Evrim Tarihi
Genetik Değişim
İngiltere
Şiddet
Tür
Türlerin Kökeni
Hayatta Kalma
Gebelik
Doğal
Biyocoğrafya
Radyoaktif
Oyun
Astrofizik
Buz
İyi
Damar
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Kafana takılan neler var?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ç. M. Bakırcı. İlim ve Bilim Sözcükleri Farklı Anlamlara mı Sahiptir?. (6 Şubat 2018). Alındığı Tarih: 28 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/3060
Bakırcı, Ç. M. (2018, February 06). İlim ve Bilim Sözcükleri Farklı Anlamlara mı Sahiptir?. Evrim Ağacı. Retrieved March 28, 2024. from https://evrimagaci.org/s/3060
Ç. M. Bakırcı. “İlim ve Bilim Sözcükleri Farklı Anlamlara mı Sahiptir?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 06 Feb. 2018, https://evrimagaci.org/s/3060.
Bakırcı, Çağrı Mert. “İlim ve Bilim Sözcükleri Farklı Anlamlara mı Sahiptir?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, February 06, 2018. https://evrimagaci.org/s/3060.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close