Günlük hayatımızda veri analitiğini kullanmak sandığımızdan çok daha kolay ve eğlenceli hatta yararlı olabilir. Mesela harcama alışkanlıklarımızı takip ederek küçük bir kişisel bütçe analizi yapabiliriz. Bunun için Excel veya Google Sheets’te bir tablo oluşturup tarih, tutar ve kategori (yemek, ulaşım, eğlence gibi) sütunları ekliyoruz. Her harcamayı bu tabloya işledikçe, veri setimiz günbegün genişliyor ve bize küçük de olsa anlamlı bir "veri gölü" sağlıyor. Asıl sihir ise Pivot Tablo oluşturarak veriyi satır ve sütun bazında gruplandırmakta saklı. Böylece hangi kategoriye ne kadar harcadığınızı, günlere veya haftalara göre nasıl bir eğilim gösterdiğinizi hızla görebilirsiniz.
Pivot tablolar, büyük ya da küçük fark etmeksizin veri setinizi hızlıca analiz etmenizi sağlayan güçlü bir araçtır. Örneğin "Toplam" veya "Ortalama" gibi hesaplamaları tek bir tıkla yapabilir, verinizi satırlara ve sütunlara ayrıştırarak anahtar içgörüleri yakalayabilirsiniz. Bu teknik sadece finansal konularda değil; örneğin çalışma saatlerinizi, uyku düzeninizi veya günlük aktivite seviyenizi analiz etmek istediğinizde de kullanılabilir. Eğer uygulamalara "Buyur, verimi al, bana da reklam üstüne reklam göster" demek pek size göre değilse, kendi verinizi kendiniz yönetmek en garanti yöntemdir.

Uygulanmakta olan bir planı biliyorsanız, gelecek aşamalarda neler olacağını da bilirsiniz.

Buna “ön görü”, “ileri görüşlülük” ya da “bilgelik” denir. Abartıp “kehanet” diyenler de olacaktır.

Sanat ile bilimin buluşması... İstanbul'da Pera Müzesinde ziyaret ettiğim bir sanat galerisinde böyle bir tabloya denk geldim. Konusu gereği ayrıca ilgimi çeken bu tablo, Arno Beck'in "Thou shalt not make a machine in the likeness of a human mind" (Türkçesi: "İnsan zihnine benzer bir makine yapmamalısın") başlıklı bir eseri. Eklediğim bağlantı üzerinden bu eseri ve galeriyi 3 boyutlu sanal bir tur şeklinde siz de deneyimleyebilirsiniz.

Tablodaki ifade Frank Herbert'in Dune eserini okuyanlar için tanıdık gelecektir. Dune evreninde geçen "Butlerian Cihadı", makinelerin insan olmanın özünü tehdit ettiği bir dönemi ve insan-makine savaşını anlatır. "İnsan zihnine benzer bir makine yapmamalısın" ifadesi, eserde bir uyarı niteliğindedir; hatta bir yasa olarak kabul edilir.

Peki günümüz gerçek dünyasında, yapay genel zeka çalışmalarında hızla ilerlerken insan-makine sınırlarını nasıl çizeceğiz? İşte teknoloji etiğinin ve sanatın mesajı tam da burada birleşiyor: Zihin gibi karmaşık bir yapıyı bir makinede oluşturmak sadece teknik bir meydan okuma mı, yoksa aynı zamanda insan olmanın özüne dair bir meydan okuma mı?

Günümüz yapay genel zeka araştırmaları ile Dune evreninin hikâyeleri arasındaki bu paralellikler çarpıcı. İnsan, makineleri tasarlarken etik sınırları nasıl belirleyecek?
Dune evreninde makinelerle olan savaş, insanlığın zihinsel özgürlüğünü koruma mücadelesiydi. Peki ya bizim dünyamızda nasıl olacak? Dune evreninde olduğu gibi, bir gün makinelerle insan arasında keskin bir sınır çizmek zorunda kalacak mıyız?

Bu bağlamda bilimkurgu, yalnızca geleceğe dair bir tahmin değil; aynı zamanda bir uyarıdır. Bu tablo da hem bilimkurgunun uyarılarına hem de gerçek dünyadaki teknolojik ilerlemelere ışık tutuyor. Yapay genel zekaya doğru hızla ilerlerken, sınırların ne olduğunu ve olması gerektiğini düşünmek için harika bir çağrı niteliğinde.

Yapay zeka ve insan zihni arasındaki ilişkiyi düşündüğümüzde bu tür sanatsal ve felsefi sorgulamaların, her zamankinden daha kıymetli olduğunu düşünüyorum.

Geleceğimizi şekillendirecek gibi duran bu ikilem hakkında siz ne düşünüyorsunuz?

Amerikalı elektrik mühendisi Robert Elliot Kahn 23 Aralık 1938'de doğdu. Kahn, Vint Cerf ile birlikte İnternet'in kalbinde yer alan temel iletişim protokolleri olan İletim Kontrol Protokolü (TCP) ve İnternet Protokolü'nü (IP) ilk kez ortaya atan kişidir.

Protonlar yer fıstığı, rugby topu, simit veya küreye benzeyebilir. Protonların görünümü, içlerindeki kuarkların hızına bağlı olarak değişir.