CERN, Kara Delikler ve Higgs Parçacığı Üzerine
Pek çok insan hala CERN'de ne yapıldığını bilmese de kara delik yaratılması ile ilgili dedikoduyu duymuştur. Tabi ki bir kara deliğin oluşup gezegenimizi yutması olası değil.
Evet, yapılan deneylerde mikro kara delikler oluşması muhtemel ancak çok küçük kara delikler Hawking ışıması yüzünden çok kısa süreler içinde yok oluyor ve bizim için tehdit oluşturmuyorlar. Hawking ışıması, kısaca, bir kara deliğin olay ufkunda içeri düşmek üzere olan ve orada oluşmuş bir parçacık çiftinden biri içeri düşerken diğerinin kaçmasının kara deliğin enerjisinin azalmasına sebep olması olarak özetlenebilir. Bu parçacık çiftleri aslında sanal parçacıklar ve kara deliğin kütle çekiminin etkisi ile gerçek parçacıklara dönüşen parçacık-anti parçacık çiftlerinden oluşmaktadırlar. Kara deliğin kütle çekiminin enerjisi ile oluşan bu çiftten anti-parçacık içeri düşerken salınan parçacık kara deliğin toplam enerjisinden çalarak kütlesinin azalmasına sebep oluyor.
Tam olarak aynı şey olmasa da kolay anlaşılması için bunu rüzgârın kendisinin sıcak olsa bile sizi soğutmasına benzetebiliriz. Derinize çarpan moleküllerin sizden enerji alıp sizi soğutması gibi kara deliğin yüzeyinden içeri düşmeden kurtulan parçacıklar da onun enerjisinden çalıyor. Ancak bu etki çok küçük olduğu için devasa kara delikleri ölçülebilir bir derecede etkileyebilmesi için milyonlarca yıl boyunca devam etmesi gerekiyor. Tabii aynı şey kara deliklerin minik versiyonları için geçerli değil, bu sebepten ötürü buharlaşıp kayboluyorlar.
CERN'de yapılan keşiflerin önemi ise bu gibi konuların tartışılmasının gereksizliğini bir derece daha arttırıyor. Higgs parçacığının keşfi fizik tarihinde gerçekten önemli bir nokta, çünkü bu sayede bazı temel parçacıkların kütlelerini nasıl kazandığı konusunda daha fazla bilgi sahibi olduk. Tabii bizim kütlemizin sadece çok küçük bir kısmı Higgs alanından gelmekte, ancak temel parçacıkların enerji seviyelerine göre bu alan ile etkileşip kütle kazanmaları daha önce anlaşılmaz olarak görülen bir olayın giz perdesinin aralanmasını sağladı.
Gene daha iyi anlaşılması için birebir aynı şey olmasa da olayı bir metafor kullanarak anlatalım. Suyun içinde hareket etmeye çalıştığınızda bir direnç ile karşılaşırsınız. İşte bunu Higgs alanına benzetebiliriz. Siz suyun içinde görece büyük bir varlık olduğunuz için hareket ederken zorluk çekersiniz, ancak bir balık çok daha hızlı hareket eder. Yani sizin kütleniz daha fazladır, ama balığınki daha azdır ve kolay hareket eder. Higgs alanının etkisi de parçacık dünyasında bunun bir nevi karşılığı oluyor.
Her ne kadar CERN'in 3,5 TeV'lik enerji seviyesine çıkması Higgs bozonu gibi keşiflerin yapılmasına büyük katkı sağladıysa da aslında sicim kuramının kanıtlanması (ya da çürütülmesi) gibi daha büyük keşifler için hala daha fazla enerji gerekmekte ve bu yüzden LHC'nin (Büyük Hadron Çarpıştırıcısı) daha büyük ve daha güçlü bir versiyonunun yapılması planlanmakta. Şu anki cihazın yapımının otuz yıl aldığını düşünürsek, yeni cihazın yakın zamanda aktif olacağı söylenemez. Ancak, aktif olduğunda gene benzer tartışmalar döneceği çok uçuk bir tahmin olmasa gerek.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git- 9
- 7
- 4
- 4
- 3
- 3
- 1
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- CERN. The Future Circular Collider. (20 Temmuz 2018). Alındığı Tarih: 20 Temmuz 2018. Alındığı Yer: CERN | Arşiv Bağlantısı
- CERN. Observation Of A New Particle With A Mass Of 125 Gev. (4 Temmuz 2012). Alındığı Tarih: 20 Temmuz 2018. Alındığı Yer: CERN | Arşiv Bağlantısı
- K. N. P. Kumar, et al. Hawking Radiation-A Augmentation Attrition Model. (2 Mayıs 2012). Alındığı Tarih: 20 Temmuz 2018. Alındığı Yer: CS Canada | Arşiv Bağlantısı
- B. W. Carroll. (2006). An Introduction To Modern Astrophysics. ISBN: 0805304029. Yayınevi: Pearson.
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 09/12/2024 15:47:04 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/5228
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.