Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

CERN, Kara Delikler ve Higgs Parçacığı Üzerine

CERN, Kara Delikler ve Higgs Parçacığı Üzerine Pinterest
2 dakika
2,399
Evrim Ağacı Akademi: Kara Delikler Yazı Dizisi

Bu yazı, Kara Delikler yazı dizisinin 30. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Kara Delik Nedir? Kara Delik Nasıl Oluşur?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
Tüm Reklamları Kapat

Pek çok insan hala CERN'de ne yapıldığını bilmese de kara delik yaratılması ile ilgili dedikoduyu duymuştur. Tabi ki bir kara deliğin oluşup gezegenimizi yutması olası değil.

Evet, yapılan deneylerde mikro kara delikler oluşması muhtemel ancak çok küçük kara delikler Hawking ışıması yüzünden çok kısa süreler içinde yok oluyor ve bizim için tehdit oluşturmuyorlar. Hawking ışıması, kısaca, bir kara deliğin olay ufkunda içeri düşmek üzere olan ve orada oluşmuş bir parçacık çiftinden biri içeri düşerken diğerinin kaçmasının kara deliğin enerjisinin azalmasına sebep olması olarak özetlenebilir. Bu parçacık çiftleri aslında sanal parçacıklar ve kara deliğin kütle çekiminin etkisi ile gerçek parçacıklara dönüşen parçacık-anti parçacık çiftlerinden oluşmaktadırlar. Kara deliğin kütle çekiminin enerjisi ile oluşan bu çiftten anti-parçacık içeri düşerken salınan parçacık kara deliğin toplam enerjisinden çalarak kütlesinin azalmasına sebep oluyor.

Tüm Reklamları Kapat

Tam olarak aynı şey olmasa da kolay anlaşılması için bunu rüzgârın kendisinin sıcak olsa bile sizi soğutmasına benzetebiliriz. Derinize çarpan moleküllerin sizden enerji alıp sizi soğutması gibi kara deliğin yüzeyinden içeri düşmeden kurtulan parçacıklar da onun enerjisinden çalıyor. Ancak bu etki çok küçük olduğu için devasa kara delikleri ölçülebilir bir derecede etkileyebilmesi için milyonlarca yıl boyunca devam etmesi gerekiyor. Tabii aynı şey kara deliklerin minik versiyonları için geçerli değil, bu sebepten ötürü buharlaşıp kayboluyorlar.

CERN'de yapılan keşiflerin önemi ise bu gibi konuların tartışılmasının gereksizliğini bir derece daha arttırıyor. Higgs parçacığının keşfi fizik tarihinde gerçekten önemli bir nokta, çünkü bu sayede bazı temel parçacıkların kütlelerini nasıl kazandığı konusunda daha fazla bilgi sahibi olduk. Tabii bizim kütlemizin sadece çok küçük bir kısmı Higgs alanından gelmekte, ancak temel parçacıkların enerji seviyelerine göre bu alan ile etkileşip kütle kazanmaları daha önce anlaşılmaz olarak görülen bir olayın giz perdesinin aralanmasını sağladı.

Tüm Reklamları Kapat

Gene daha iyi anlaşılması için birebir aynı şey olmasa da olayı bir metafor kullanarak anlatalım. Suyun içinde hareket etmeye çalıştığınızda bir direnç ile karşılaşırsınız. İşte bunu Higgs alanına benzetebiliriz. Siz suyun içinde görece büyük bir varlık olduğunuz için hareket ederken zorluk çekersiniz, ancak bir balık çok daha hızlı hareket eder. Yani sizin kütleniz daha fazladır, ama balığınki daha azdır ve kolay hareket eder. Higgs alanının etkisi de parçacık dünyasında bunun bir nevi karşılığı oluyor.

Her ne kadar CERN'in 3,5 TeV'lik enerji seviyesine çıkması Higgs bozonu gibi keşiflerin yapılmasına büyük katkı sağladıysa da aslında sicim kuramının kanıtlanması (ya da çürütülmesi) gibi daha büyük keşifler için hala daha fazla enerji gerekmekte ve bu yüzden LHC'nin (Büyük Hadron Çarpıştırıcısı) daha büyük ve daha güçlü bir versiyonunun yapılması planlanmakta. Şu anki cihazın yapımının otuz yıl aldığını düşünürsek, yeni cihazın yakın zamanda aktif olacağı söylenemez. Ancak, aktif olduğunda gene benzer tartışmalar döneceği çok uçuk bir tahmin olmasa gerek.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
Evrim Ağacı Akademi: Kara Delikler Yazı Dizisi

Bu yazı, Kara Delikler yazı dizisinin 30. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Kara Delik Nedir? Kara Delik Nasıl Oluşur?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
16
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Merak Uyandırıcı! 8
  • Tebrikler! 7
  • Bilim Budur! 4
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 4
  • Muhteşem! 3
  • Umut Verici! 3
  • Güldürdü 1
  • İnanılmaz 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • CERN. The Future Circular Collider. (20 Temmuz 2018). Alındığı Tarih: 20 Temmuz 2018. Alındığı Yer: CERN | Arşiv Bağlantısı
  • CERN. Observation Of A New Particle With A Mass Of 125 Gev. (4 Temmuz 2012). Alındığı Tarih: 20 Temmuz 2018. Alındığı Yer: CERN | Arşiv Bağlantısı
  • K. N. P. Kumar, et al. Hawking Radiation-A Augmentation Attrition Model. (2 Mayıs 2012). Alındığı Tarih: 20 Temmuz 2018. Alındığı Yer: CS Canada | Arşiv Bağlantısı
  • B. W. Carroll. (2006). An Introduction To Modern Astrophysics. ISBN: 0805304029. Yayınevi: Pearson.
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 19/03/2024 05:46:11 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/5228

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Bellek
Genel Görelilik
Maske Takmak
İklim Değişikliği
Bilim İnsanları
Kök Hücre
Antibiyotik
Mers
Araştırmacılar
Nükleer Enerji
Evrim Ağacı
Böcek Bilimi
Çekirdek
Siyah
Avcı
Temel
Gıda Güvenliği
Uterus
Çevre
Amerika Birleşik Devletleri
Çiçek
Film
Karar Verme
Kuş
Demir
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
C. C. Telimenli, et al. CERN, Kara Delikler ve Higgs Parçacığı Üzerine. (17 Eylül 2017). Alındığı Tarih: 19 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/5228
Telimenli, C. C., Bakırcı, Ç. M. (2017, September 17). CERN, Kara Delikler ve Higgs Parçacığı Üzerine. Evrim Ağacı. Retrieved March 19, 2024. from https://evrimagaci.org/s/5228
C. C. Telimenli, et al. “CERN, Kara Delikler ve Higgs Parçacığı Üzerine.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 17 Sep. 2017, https://evrimagaci.org/s/5228.
Telimenli, C. Caner. Bakırcı, Çağrı Mert. “CERN, Kara Delikler ve Higgs Parçacığı Üzerine.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, September 17, 2017. https://evrimagaci.org/s/5228.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close