Araştırma Fenike Kültürünün Kültürel Alışveriş Yoluyla Yayıldığını Gösteriyor!

Fenike kültürü, Doğu Akdeniz'deki Tunç Çağı şehir devletlerinde ortaya çıktı, ilk alfabe gibi pek çok günümüz yazı sisteminin temelini atan önemli yenilikler geliştirdi. M.Ö. 1. binyılın başlarında Fenike şehirleri, İber Yarımadası'na kadar uzanan geniş bir deniz ticaret ağı kurarak kültürlerini, dinlerini ve dillerini Akdeniz'in orta ve batı kesimlerine yaydı.

M.Ö. 6. yüzyıla gelindiğinde, günümüz Tunus'unda bulunan Fenike sahil kolonisi Kartaca, bu bölgede söz sahibi olmaya başladı. Romalılar, kültürel olarak Fenike'ye bağlı ya da Kartaca yönetimindeki bu topluluklara "Pön" adını verdi. Kartacalı imparatorluk, özellikle Roma Cumhuriyeti ile yapılan üç büyük "Pön Savaşı" ve Kartacalı general Hannibal'ın Alpler'i aşan sürpriz seferiyle tarihte derin iz bıraktı.

Max Planck Evrimsel Antropoloji Enstitüsü Direktörü Johannes Krause ve Harvard Üniversitesi'nden Michael McCormick'in ortak yönettiği Max Planck-Harvard Antik Akdeniz Arkeobilim Araştırma Merkezi çatısı altında, uluslararası bir araştırma ekibi, bu antik Akdeniz uygarlıklarının genetik tarihine ışık tutan bir çalışma yayınladı.

Araştırmacılar, Nature dergisinde yayınladıkları makalede, Pön halkının genetik kökenlerini analiz ederek Levantlı Fenikelilerle aralarındaki ortak kültür ve dil bağına rağmen genetik bir bağ bulunup bulunmadığını inceledi.^[1] Çalışma kapsamında Levant, Kuzey Afrika, İberya ve Sicilya, Sardinya, İbiza gibi Akdeniz adalarındaki 14 Fenike ve Pön dönemine ait kazı alanlarından alınan insan kalıntılarının genomları incelendi. Sonuçlar şaşırtıcıydı. Bu araştırmaya Harvard Üniversitesi'nde doktora sonrası bilim insanıyken başlamış, şimdi ise Almanya'daki Max Planck Evrimsel Antropoloji Enstitüsü'nde grup lideri olan çalışmanın başyazarı Harald Ringbauer şu şekilde anlatıyor:

Batı ve orta Akdeniz'deki Pön topluluklarında Levantlı Fenikelilerin doğrudan genetik katkısının çok az olduğunu gördük. Bu, Fenike kültürünün kitlesel göçlerle değil, kültürel aktarım ve yerel halkların benimsemesiyle yayıldığını gösteriyor.

Çalışma, Pön bölgelerinin çok farklı kökenlerden gelen insanlara ev sahipliği yaptığını ortaya koyuyor. Harvard Üniversitesi'nde Genetik ve İnsan Evrimsel Biyolojisi profesörü olan ve çalışmanın eş başkanlığını yürüten David Reich şunları söylüyor:

Pön dünyasında olağanüstü derecede heterojen yani çeşitli bir genetik profil gözlemliyoruz. Her bir yerleşim yerinde insanların kökenleri oldukça değişkendi. En büyük genetik kaynak günümüz Sicilya ve Ege halkına benzeyen insanlardı. Ayrıca önemli ölçüde Kuzey Afrika kökenli birçok insan da vardı.

Kuzey Afrika kökenli insanlar, Kartaca da dahil olmak üzere incelenen tüm Pön

Sonuçlar, Punik dünyasının ne kadar kozmopolit olduğunu gözler önüne seriyor. Kartaca dahil tüm incelenen Pön bölgelerinde, Kuzey Afrika kökenli bireylerin çoğunluğu Sicilya-Ege kökenli insanlarla yan yana yaşamış ve birbirine karışmıştı. Ayrıca, Akdeniz genelindeki genetik bağlantılar; ticaret, evlilikler ve nüfus karışımı gibi ortak demografik süreçlerin bu toplulukların şekillenmesinde kritik rol oynadığını gösteriyor. Akdeniz'in iki yakasını birleştiren yakın akrabalar bile keşfetti: Biri Kuzey Afrika'daki bir Pön bölgesine, diğeri Sicilya'ya gömülmüş iki ikinci dereceden kuzen. Çalışmanın eş liderlerinden ve İsrail'deki Herzliya Reichman Üniversitesi Bilgisayar Bilimi Profesörü Ilan Gronau, şu yorumu yapıyor:

Bu bulgular, antik Akdeniz toplumlarının büyük coğrafi mesafelere rağmen birbirine derinden bağlı olduğunu ve insanların sürekli hareket edip karıştığını destekliyor. Antik DNA, doğrudan tarihi kayıtların az olduğu toplulukların kökenlerini ve hareketliliğini aydınlatmada eşsiz bir güce sahip. Bu tür çalışmalar, bu gücü bir kez daha kanıtlıyor.