Düzensiz Hiper-Tekdüzelik: Tavukların Gözlerinde Yeni Bir Madde Hali Keşfedildi!

Göz retinasında renkleri algılamamıza yardımcı olan çeşitli rod ve kon hücreleri bulunmaktadır. Tavuğun retinası incelenirken, araştırmacılar beş farklı kon hücresinin daha önce biyolojide karşılaşılmamış düzensiz hiper-tekdüzelik (İng: "disordered hyperuniformity") olarak bilinen bir şekilde dizildiğini gözlemlediler. Araştırma ise Salvatore Torquato ve Joseph Corbo liderliğinde yürütüldü ve Physical Review E dergisinde yayınlandı.

Bu dizilimin küçük bir parçası incelendiğinde, bileşenlerin (farklı tip kon hücrelerinin) karışık ve gelişi güzel dizildiği gözlemlendi. Büyük ölçekte düşünüldüğünde, bu çılgınlığın aslında kendi içinde bir düzeni olduğu bulundu. Maddenin bu hâli daha önce hiç bir plazma ve sıvı helyumda (-269°C / 450°F) gözlenmedi ve bu hâl, maddenin hem kristal hem de sıvı özellikleri sergilemesini sağlıyor.

Farklı kon hücrelerinin farklı büyüklükte olması, retinanın kristalimsi özellik göstermesini ve bu sayede de özkütlesini korumasına olanak sağlıyor. Ancak, aynı zamanda da bu kon hücreleri, sıvı ile birebir fiziksel özellikler sergiliyor. Tavuklar ve diğer kuşlar, retinada bulunan beş farklı foto-reseptör hücrelerin sağladığı akut (net ve hassas) görüş yeteneklerine güvenerek yaşıyorlar. Öne sürülen görüşe göre de bu düzenlenmiş dizilim ışığın retinada eşit bir şekilde yayılmasını ve bu şekilde de ışığı ve renkleri daha net algılamalarını sağlıyor.

Her koni hücresinin, ayrı ayrı incelendiğinde belirli bir dizilimi olduğu gözlemlendi. Bütün dizilimler bir araya geldiğinde ise çok karışık yapıda olan tekdüze düzensizlik (uniform disarray) isimli bir düzen oluşuyor. Düzen içindeki her kon hücresinin bir bölgesi var ve çevresinde aynı tip kon hücrelerini tutmakta. Bu ise daha önce hiç görüşmemiş çoklu hiper-tekdüzelik oluşturuyor ve araştırmacılar bu durumu açıklayabilmek için yeni bir madde hâlinin kullanılması gerektiğini öne sürüyorlar. 

Kuşların görüşü hakkında heyecan verici bir gerçek olmasının yanında, düzensiz hiper-tekdüzelik belirli dalga boylarındaki ışığa göre çalışan ya da o dalga boyunda çalışmasını durduran optik devrelerin üretiminde kullanılıyor. Şimdi ise bu tarz hücre düzeni bir biyolojik sistemde bulundu ve gelecekte çeşitli çalışmalar ile bu alan genişleyebilir. Araştırmacılar, bu farklı düzen hakkındaki bilgilerin daha önce gözden kaçırılma olasılığına karşın, diğer bilim adamlarının geri dönüp eski bilgileri tekrar gözden geçirmelerini umuyor.

Not: Bu yazıyı çeviren Sanem Sarıyar'a teşekkür ederiz.