"Kim Milyoner Olmak İster?" Yarışmasındaki İlginç Soru Hatasının Analizi ve Mahkeme Sonucu

Kenan Işık'ın sunduğu ve televizyonların nadir olarak faydalı olan programlarından "Kim Milyoner Olmak İster" yarışmasının 30 Nisan 2012 tarihli programında talihsiz bir hata yaşandı. 60.000 TL değerindeki soruda, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi'nde Sinema Bölümü'nde 2. sınıf öğrencisi olan Sn. Serpil Kanat'a, yukarıdaki görselde verilen şu soru soruldu:

Hangisi bir hayvan değildir? A) Yakamoz B) Sünger C) Çarkıfelek D) Deniztarağı

%50 joker hakkını kullanan yarışmacıya, A ve C şıkları bırakıldı. Bu iki şık arasından "Yakamoz" tercihini seçen yarışmacı, doğru cevabın "Çarkıfelek" olduğu söylenerek, yarışmadan elendi.

Yarışmacı gerçekten "yanlış" bir cevap mı verdi?

Hayır. Çünkü verdiği cevap da, yarışmanın söylediği cevap da hayvan değildir! Dolayısıyla iki doğru şık vardı. Ancak bu teknik detay, yarışma sorularını hazırlayanların gözünden kaçmış olsa gerek. Şıklardaki canlıları tanıyalım: 

A) Yakamoz

Esasında Türkçe zoolojide pek sıklıkla bu şekilde kullanılmayan; ancak deniz üzerinde gördüğümüz mavi-yeşil ışıltılara sebep olan canlı bir dinoflagellalı protista olan Noctiluca scintillans isimli bir türdür. Aslında bu "ışık pırıltısı olayının" adı yakamozdur, canlının adı genelde "yakamoz" olarak bilinmez. Ancak canlının adının "yakamoz" olarak düşünüldüğünü varsaysak da, cevap doğru olmaktadır Çünkü bu canlı bir hayvan değil, bir protistadır (protistalar ve hayvanlar iki ayrı ökaryotik canlı alemidir; bir bitki ne kadar hayvan değilse, bir protista da neredeyse o kadar hayvan değildir). Dinoflagellalılar, hayvanların ilkin evrimindeki son ortak kladdır; ancak bir "hayvan" olarak anılamaz. Dolayısıyla bu şık, doğru cevaplardan biridir.

Science Source

B) Sünger

Süngerler, çok ilkin bir hayvan şubesidir. Genel kanının aksine, birer bitki, mantar ya da cansız yapı değil, en ilkin yapılı hayvan türlerinden oluşan bir şubedir. Dolayısıyla bu şık kesinlikle cevap değildir.

World Animal Foundation

C) Çarkıfelek

Çarkıfelek (Passiflora edulis), çarkıfelekgiller olarak anılan bir bitki ailesinin en meşhur türlerinden biridir. Bitkinin meyvelerinin adı da "çarkıfelek" olarak bilinmektedir. Dolayısıyla bu şık da kesinlikle doğrudur ve bir hayvan değildir.

Butterfly World

D) Deniztarağı

Deniztarakları, Pectinidae isimli bir denizel omurgasız ailesidir. Hiç tartışmasız bir hayvanlar grubudur.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor. Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak... Daha fazla göster

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Wikimedia Commons

Sonuç

Görüldüğü üzere sorunun 2 cevabı vardır: Yakamoz da bir hayvan değildir (bir protistadır), çarkıfelek de bir hayvan değildir (bir bitkidir).

Bu sebeple yarışmacının, normal koşullarda, yapılan hatadan ötürü geri çağrılması ve yarışmaya devam etmesi gerekmektedir. Zira verdiği cevap, en az çarkıfelek cevabı kadar doğrudur.

Olay Nasıl Sonuçlandı?

Bunu tespit eden ilk kişiler olarak Facebook üzerinden rica etmiş ve okurlarımızın bu yarışmacıyı bulup bize ulaştırmasını sağlamıştık. Yarışmacıyla olan görüşmemizde, gerekirse mahkemede de hatayı izah edeceğimizi belirtmiş ve elenmenin hatalı olarak yapıldığını gösteren 4-5 farklı makaleyi okurumuza aktarmıştık. Sn. Kanat bundan da güç alarak programı mahkemeye vereceğini söylemişti ve dediğini yaptı da.

Radikal'in haberine göre, dava sonuçlandı ve TÜBİTAK'ın gönderdiği bilirkişi raporu da Evrim Ağacı olarak tespitimizi doğruladı.

Bilimsel gerçeklerin bu ülkede de ciddiye alınması sevinç verici olduğundan paylaşmak istedik. Aslında sevinecek bir şey yok, bilimsel açıdan çok bariz bir hataydı; ancak ne yazık ki ülkemizde "Aman ne olacak, hayvan ya da protista, ne fark eder ki?" gibi bir anlayış pek de bizlere yabancı olmadığından endişelerimiz vardı.

Neyse ki mahkeme akılcı bir karar verdi.