Sümer mitolojisindeki tanrılarının isimlerini nereden biliyoruz? Çivi yazılarındaki harflerin hangi seslere tekabül ettiğini nereden bilebiliriz?

Dostum bu soruya Filologların cevap vermesi daha sağlıklı olacaktır. Ben buraya kendi okuduğum kitaplardan edindiğim bilgilerle yüzeysel birkaç bilgi vermek istiyorum. Çok detaylı bilgiler veremeyeceğim o yüzden.

Sümer diline dair ilk örnekler ve tabletler MÖ 3200’lü yıllarda rastlanmıştır. Muhtemelen daha önce de yazı bulunmuştu ve kullanımdaydı ama maalesef ki bize ulaşmadı. Bu ilk yazılı kaynakları çevre medeniyetler de etkilenmiştir. Akadlar özellikle çok etkilenmiştir dilleri ve yazıları Sümerce ’ye benzemektedir. Hatta Sümerce etkinliğini yitirmesine rağmen dualar ya da dinsel ayinlerde Sümerce kullanılmaya devam etmiştir. Bu sebeple kültürler arası etkileşimler başka diller hakkında sağlıklı bilgiler vermektedir, gerek telaffuz gerek dil bilgisi yönünden.

Akadça Sümerce’den daha iyi bilinen bir dildir. Akadça’ya bakarak Sümer dili hakkında çoğu bilgiyi ediniyoruz. Ortak kelimelere, ortak harflere bakarak önemli çıkarımlar yapılıyor. Bilinen ilk sözlükleri de arkeologlar bulmuştur. Bulunan ilk sözlükler MÖ 2300 yılında Suriye’de İdlip’in ilçesine bağlı Ebla’da bulunmuştur. Bu sözlükler Akadça-Sümerce çeviri örneklerine yer vermiştir. Detaylı ve önemli analizler sonrası (maalesef ayrıntıları bende bilmiyorum) Sümer dili keşfedilmiştir.

Birde ben bunları çok basit gibi anlatıyorum ama hiç basit değil. Bunları çevirmek 90 yıldan uzun sürdü ve hala daha tamamen Sümerce’ye hakim değiliz. Bilmediğimiz çok kelime ve kural var. Daha iyi bildiğimiz diğer antik dillerle yapılan harf benzerliği, kelime benzerliği ve sözlüklerden edinilen bilgilerden Sümerologlar Sümer Tanrılarınının isimlerini bulmuştur. Anu, Enlil, Enki falan hep keşfedilen tabletlerdeki Sümer yazısının çevrilmesiyle elde edilmiştir.

Şöyle güzel bir PDF’de buldum, yaklaşık 2500 Sümerce kelimeyi İngilizceye çevirmiş John A. Halloran isimli Sümerolog: https://www.sumerian.org/sumerian.pdf