Öncelikle merhabalar. Osmanlı tarihini kapsamlı bir şekilde öğrenebileceğiniz, birincil sayılabilecek bildiğim kaynakları sizlere konuları ve yüzyıllarına göre sıralayıp derledim iyi araştırmalar ve öğrenmeler diliyorum.
Oruç Beğ Tarihi & Osmanlı Tarihi (Oruç Bey): Osmanlının ilk yıllarını anlatan günümüze kadar ulaşmış en iyi eserdir.
Târih-i Na’îmâ (Mustafa Naîmâ Efendi): Ayrıntılı Osmanlı tarihi denilince akla gelen ilk kaynaklardandır. Osmanlı Histografisinde en sık kullanılan kaynaklardandır 17. yy Osmanlısını detaylıca anlatmaktadır.
Düstûrnâme-i Enverî Osmanlı Tarihi (Enverî): Üç bölümden oluşan bu eser, birincisi evrensel bir İslam tarihi, ikinci bölümü Aydınoğulları hakkında ve üçüncü bölümde ise Osmanlılar hakkındadır.
Takvîmü’t-Tevârîh (Kâtip Çelebi): Kitabın en önemli özelliği; yartılıştan Hicretten 6216 yıl öncesinden Hz. Adem (as.)’dan başlar yazıldığı tarihe kadar olan yaşanmış olayları kronolojik olarak listelemiştir. İlginizi çekerse dönemin 17. yy dünyasında bulunan Avrupa ve Asya ülkelerinin haritalarını ve bilgilerini verdiği eseri olan "Cihannümâ" adlı eserinide inceleyebilirsiniz.
Künhü’l-Ahbâr (Kâtip Çelebi): Eser Hz. Adem(as.) ile başlayıp 1596 Eğri seferinide içine alarak geçen süre zarfında yaşanmış olayları içerir 4. bölümünde osmanlı hanedanı hakkında birçok detaylı bilgi sunmaktadır
Zübdetü't-Tevârih (Gelibolulu Mustafa Ali): Bu eser osmanlının 17. yüzyılına kadar Osmanlı medreselerinde eğitimde kullanılmış bir eserdir. Osmanlının kuruluş zamanından III. Murad’a kadar olan dönemi anlatmakla birlikte evren ve burçlar hakkında peygamberler tarihi ile birlikte çok kapsamlı bir eserdir.
Mirkatü'l-Cihâd (Gelibolulu Mustafa Ali): Vatan teriminin yapılışını ve eserin büyük bir bölümünü içeren Türk-bizans ve Müslüman-Hristiyan ilişkilerini içermektedir.
Fetihname-i Karabuğdan (Matrakçı Nasuh): Kanuni’nin, İran seferini detaylı olarak anlatılmıştır.
Süleymannâme (Matrakçı Nasuh): 1520-1543 yılları arasında Kanuni dönemini anlatmıştır.
Gaza-name'-i Rum (Kâşifî): Eser ilk Osmanlı gazavatname örneklerinden biridir. II. Murad’ın tüm savaşlarını içerir Sultan Murad’ın tahtını Şehzade Mehmed’e bırakmasını Fatihin ilk yıllarını ve Varna savaşınıda detaylı olarak içermektedir.
Tevarihü's-Selatinü'l-Osmaniyye (Nişancı Karamani Mehmet Paşa): Fatih döneminde Sadrazamlık yapmış olan Mehmet Paşa’nın, hatıratları ile dolu bir eserdir Fatihin dönemini detaylı anlatır.
Tevarih-i Al-i Osman (Aşıkpaşazâde): Osmanlı tarihi kaynakları denince ilk akla gelen eserdir. Günümüz tarihçilerin en çok kullandığı kaynaklardan biridir. Eser Osmanlının kuruluşundan 1502 yılına kadar olan tarihi içermektedir.
Tarih-i Ebu’l Feth-Sultan Mehmed Han (Tursun Bey): Fatih Sultan Mehmed’in dönemini anlatan bir eserdir.
Selim-nâme (Keşfî Mehmed Çelebi): Yavuz Sultan Selim’in savaşlarını konu alan ilk Selimnâme eseridir.
Tevarih-i âl-i Osman (Hadîdî): Osmanlı tarihini anlatan eserdir.
Tevârih-i âl-i Osman (İbn-i Kemal (Kemalpaşazâde): 10 ciltlik kapsamlı bir Osmanlı tarihini anlatan eserdir.
Şaka’ikü’n-Nu’maniye fi-Ulemai’d-Devletü’l-Osmaniye (Taşköprülüzade Ahmet): Eser, Osman Bey’den Kanuni dönemine kadar; 552 Âlim ve Şeyhin öz geçmişi ile beraber, Fatih dönemi ilim hayatı ve uleması ile ilgili en çok bilgi veren eser olma özelliğini taşır.
Tabakatü’l-Memalik fi-Derecatü’l-Mesalik (Koca Nişancı): Kanuni dönemini en iyi ve ayrıntılarıyla anlatan eseridir.
Tâcü't-Tevârih (Hoca Sâdeddin Efendi): Eser, Hoca tarihi olarakta bilinir. Osmanlı’nın kuruluşundan, Kanuni dönemine kadar olan tarihi kapsar.
Tarih-i Selanik (Selaniki Mustafa): Eser bir hatırattır, 1563-1600 arası olayları anlatmaktadır.
Risale-i Koçi Bey (Koçi Bey): IV. Murad ve Sultan İbrahime sunulan eleştirisel olarak sunulmuş bir rapordur. Ayrıca Osmanlıda, o döneme kadar Padişaha sunulmuş ilk yazılı rapor olma özelliğini taşır.
Tarih-i Peçevî (İbrahim Peçevî): 17. yy ve öncesini anlattığı iki ciltlik bir eserdir.
Solakzade Tarihi (Solakzade Mehmet Hemdemî): Osmanlının kuruluşundan 1660 yılana kadarki Osmanlı dönemini içeren bir eserdir.
Seyehatname (Evliya Çelebi): Seyehatlerden daha çok, Osmanlı halkı ve coğrafyasını anlatan halkın gündelik konularını işleyen bir eserdir
Silahtar Tarihi (Fındıklı Silahtar Mehmet Ağa): Bu eser tamamiyle 17. yy Osmanlısı’nın iç durumunu detaylı şekilde anlatan bir eserdir.
Târîh-i Sâf (Tuhfetü'l-Ahbâb) (Bostanzâde Yahya Efendi): Duru tarihi olarakta bilinir. Muaviye’den I. Ahmed’e 7. ve 17. yy boyunca İslam ülkelerinde halife ve padişahların bir panoraması olan bir eserdir.
Vak'a'-i Sultân Osmân Hân (Bostanzâde Yahya Efendi): 14 padişahın şemalini özelliklerini anlatıp karşılaştıran bir eser.
Tarih-i Raşid (Mehmet Raşid): Naîma tarihinin devam niteliği taşıyan vakanüvis bir eserdir. 1660-1722 yıllarını kapsar.
Hülasatü’l-itibar (Ahmed Resmi Efendi): 1768-1774 osmanlı-rus savaşı hakkında görüş izlenim ve eleştirilerini anlatmaktadır.
Gülşen-i Ma’arif (Faraizcizâde Mehmet Şakir): İki ciltlik bir eserdir. Bu eser önceki tarih eserlerinde kullanılan dilden ziyade daha çok sade ve anlaşılır bir dille kaleme alınmıştır. İlk cilt Hz. Adem’den başlayarak peygamberler tarihini içerir ilk cildin son yarısında Osmanlı tarihine girerek ara başlıkları ile II. Mahmud dönemine kadar detayları ile anlatılmıştır.
Tarih-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye (Hayrullah Efendi): İki ayrı kitaptan oluşmaktadır. Osmanlı tarihini Dünya tarihinin bir parçası olarak kaleme alınmıştır.
Ata Tarihi (Tayyarzâde Atâ Bey): Beş ciltten oluşan bir eserdir. Bu eseri ilginç kılan ise o zamana kadar kullanılmamış bazı kaynaklardanda faydalanarak hazırladığı bu eseri 19.yy Osmanlısında, Enderun teşkilatı için oldukça önemli bir eserdir. Osman Bey’den Kanuniye saray ve enderun teşkilatını, saray adabını detaylıca eserinde sunmuştur.
Netayicü’l Vukuat (Mustafa Nuri Paşa): Dört ciltten oluşan bu eser, Osmanlı’nın kuruluşundan 1841 yılına kadar olan süreçteki osmanlı tarihini içermektedir.
Fezleke-i Tarih-i Osmanî (Ahmet Vefik Paşa): Eser, 36 yıl boyunca Osmanlı rüştiyelerinde (orta dereceli okullarda) ders kitabı olarak okutulmuştur. Kitapta Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan Sultan Abdülaziz zamanına kadar olan tarihi altı bölüme ayrılarak inceler.
Tarih-i Cevdet (Ahmet Cevdet Paşa): İki ciltlik eser. 1774-1825 seneleri arasındaki tarihini anlatır. Son dönem Osmanlı tarihinin en önemli eserlerinden kabul edilir.
Türkiye ve Tanzimat Devlet-i Osmaniye'nin Tarih-i Islahatı (Ali Reşad Bey): Osmanlı’nın 20 yıla yakın bir süre diplomatik görevlerde bulunan Fransız sefirlerinden Eduarda Philippe Engerlhart,tarafından kaleme alınmış Ali Reşad Bey tarafından çevirisi yapılmış bu eser. 1826-1882’ye kadar gerçekleşen mühim olayları ve tanzimat hakkında derinliği ile yazılmış bir eserdir.
Avrupa ile Münasebat-ı Hariciyyemiz Nokta-i Nazarından Tarih-i Osmani (Ali Reşad Bey): Eser 19. yy Osmanlı’nın Avrupa ile olan ilişkilerini anlatmaktadır.
Yazmış olduğum kaynakları kullanarak günümüzde kendi yorumarıyla eserler çıkaran tarihçilerin kitaplarınıda önermemi isterseniz
Halil İnalcık, İlber Ortaylı, Ahmet Şimşirgil, Talha Uğurluel, Murat Bardakçı (Murat Bardakçı, günümüz Osmanoğulları ailesiyle yakınlığıyla bilinir kaynakları sağlamdır.)
Pelin Çiftin; "Tarih Bizi Çağırıyor" kitabınıda öneririm sunmuş olduğu tarih programına katılan tarihçilerden edinmiş olduğu notları ve kaynaklarını kitabında kullanmıştır.
Youtube kanalı olarak önerebileceğim pek bir kanal bulunmasada
Harp Tarihi’ni önerebilirim. İçeriklerinde size sıraladığım kaynakları videolarında sunmaktadır.
Belgesel niteliğinde birkaç ulusal ve özel kanalların dışında Youtube platformunda içerikleri bulunan tarihçi Talha Uğurluel’in de videolarını öneririm. Osmanlı ve Selçuklu miraslarını ayrıntılı olarak yerinde izleyicilere sunmaktadır.
Sağlıcakla kalınız, iyi okumalar dilerim.
Kaynaklar
- millikutuphane. Milli Kütüphane | National Library Of Turkey. (21 Haziran 2025). Alındığı Tarih: 21 Haziran 2025. Alındığı Yer: millikutuphanegovtr | Arşiv Bağlantısı
- millisaraylargovtr. Topkapı Sarayı. (21 Haziran 2025). Alındığı Tarih: 21 Haziran 2025. Alındığı Yer: millisaraylar | Arşiv Bağlantısı
