Bunu sormanız yerinde; günlük dilde çokça karıştırılıyor. Hayır. Kıl dönmesi (pilonidal hastalık) kuyruk kalıntısı değil. Edinsel bir deri–altdoku sorunu; kalçalar arasındaki dar ve derin oluğa (natal cleft) sürtünme, basınç ve nem altında gevşek kılların cilde saplanmasıyla başlıyor. Yani tetikleyici kıl ve mekanik yük; embriyolojik bir "kuyruk" parçası değil.
Bugün kabul gören mekanizma şöyle işliyor: Folikül keratinle şişip iltihaplanıyor, çıkış tıkanıyor; ardından bölgedeki ya da dökülmüş gevşek kıllar deriye gömülüyor ve yabancı cisim tepkisi (foreign body reaction) gelişiyor. Zamanla orta hat çukurları (midline pits) ve bu çukurları alttaki boşluğa bağlayan tüneller oluşuyor; tablo kronikleşiyor. (Ben bu durumu, kıl ile sürtünmenin ve derin oluğun bir araya gelmesi olarak anlatmayı tercih ediyorum.)
Peki neden çoğunlukla kuyruk sokumunda? Çünkü orada şu koşullar bir araya geliyor:
- Geometri: Oluk dar ve derin; iki yana açılıp kapanırken lokal bir emme etkisi (negatif basınç) oluşuyor, kıllar ve döküntü içeri çekiliyor.
- Mekanik stres: Oturma ve hareket sırasında sürtünme ile kayma kuvvetleri mikroyırtıklar yaratıyor; kıllar bu kapılardan içeri giriyor.
- Nem ve macerasyon: Ter ve zayıf havalanma deriyi yumuşatıyor; enfeksiyon ve sinüsleşme kolaylaşıyor.
- Kıl birikimi: Bölgeye dökülen gevşek kıllar birikiyor; yönleri orta çizgiye doğru, saplanmaları kolaylaşıyor.
Tarihsel olarak "doğuştan kuyruk kalıntısı" yorumu savunulmuştu; oysa güncel cerrahi literatür edinsel modeli net biçimde benimsiyor ve 40 yaş sonrasında görülmesinin nadirleşmesi de bununla uyumlu. Karydakis ve Bascom'un geliştirdiği kıl-gömülmesi açıklaması ile kılavuzların sunduğu veriler, kıl dönmesini mekanik–biyolojik etkileşim olarak çerçeveliyor. Dolayısıyla "insanda kuyruk kalıntısı" açıklaması bilimsel kanıtla bağdaşmayan bir mit.
Kaynaklar
- Adrian Tam, et al. (2024). Pilonidal Sinus: An Overview Of Historical And Current Management Modalities. Updates in Surgery, sf: 803-810. doi: 10.1007/s13304-024-01799-2. | Arşiv Bağlantısı
- Eric K. Johnson, et al. (2019). The American Society Of Colon And Rectal Surgeons' Clinical Practice Guidelines For The Management Of Pilonidal Disease. Diseases of the Colon & Rectum, sf: 146-157. doi: 10.1097/DCR.0000000000001237. | Arşiv Bağlantısı
