ben 6. sınıfa gidiyorum acaba birisi bana meridyenler ve paraleller konusunu açıklayabilir mi?

Öncelikle merhabalar, iyi dersler...

Paraleller (Enlem Çizgileri) Nedir?

Ekvatora paralel olarak doğu-batı yönünde uzanan hayali bir çizgidir. 0° paralel, yani Ekvator, başlangıç çizgilerdir. Kuzey ve Güneyde 90’ar adet olmak üzere 180 paralel vardır. Paralel çizgiler daire şeklindedir. Ekvator’dan kutuplara doğru gittikçe boyları kısalır. Aynı paralel üzerinde yer alan noktaların gece-gündüz süresi ve sıcaklık koşulları benzerdir.

Antik Yunan’da Eratosthenes Milattan Önce 3. yüzyılda, Dünya’nın çevresini hesaplarken paralel kavramından yararlanmış ve Hipparkhos ve Batlamyus gibi Antik Yunan bilim insanları, enlem ölçülerini geliştirmişlerdir. Günmüz modern haritacılıkta sistemli hâle getirilmesi 15. ve 16. yüzyıllarda Avrupa’daki coğrafi keşiflerle hızlandırılmıştır.

Meridyenler (Boylam Çizgileri) Nedir?

Kuzey ve Güney kutbunu birleştiren ve paralellere dik uzanan hayali bir çizgidir. 0° meridyeni, yani Greenwich Meridyeni, başlangıç kabul edilir. Doğuda ve Batıda 180’er adet olmak üzere toplamda 360 meridyen vardır. Meridyenlerin boyu eşittir. Zaman hesaplamaları meridyenlere göre yapılır. İki meridyen arası 4 dakikalık zaman farkı oluşturur.İslam coğrafyacıları (El-Bîrûnî, İdrîsî vb.) da meridyen kavramını kullanmışlardır. Gemi seferleri ve dünya haritalarının oluşturulması için meridyen sistemi hayati rol oynamıştır.

Geenwich Meridyeni’nin 0° boylam kabul edilmesinin sebebi, 1884 yılında ABD’nin Washington kentinde toplanan Uluslararası Meridyen Konferansı’nda alınan bir karara dayanır. Sebebi ise; İngiltere o dönemde denizcilik ve haritacılıkta en ileri ülkelerden birisi olmasıdır. Dünyadaki gemilerin çoğu Greenwich Gözlemevi’ni başlangıç konum olarak yönlenlerini sağlıyorlardı. Haritaların %70’inden fazlası Greenwich’i de referans almalarından dolayı, Uluslararası standartı sağlamak amacıyla Greenwich Meridyeni 0° olarak kabul edildi. Yani kısacası, İngiltere o dönemde hem güç sahibi, hem de teknolojik olarak çok üstün durumdaydı. Diğer ülkeler de mecburen bu durumu kabul etmişlerdi.

Kısaca:

• Paraleller: Enlem belirler, sıcaklık ve iklimle ilgilidir.

• Meridyenler: Boylam belirler, zaman ve saat hesaplamalarıyla ilgilidir.

Hepsi Hayalidir Fakat İşlevsel!

Dünya üzerinde bizlerin, kolay yön bulmak, konum belirlemek, iklimleri analiz edebilmek vb. için hayali olarak yerküre üzerine çizdiği çizgilerdir.

Paralel ya da diğer bir adı ile Enlemler enine çizilen çizgilerdir ve en büyüğü, dünyamızın en şişkin yeri olan ekvatordur. Bunlar kutuplara doğru sürekli küçülür ve kutuplarda nokta olur. Tam daire oldukları için de Ekvatorun kuzeyinde 90 ve Güneyinde 90 olmak üzere 180 Tanedir. Ekvator sıfırıncı paraleldir.

İklim, mevsimler, sıcaklık dağılımı vb., güneş ışınlarının geliş açılarına göre paraleller üzerinden kolay öğrenilir.

Meridyen ya da diğer bir adı ile Boylam, ikinci adından da anlaşılacağı üzere dünyayı boyuna kestiği (Karpuz dilimleri gibi) var sayılan hayali çizgilerdir. Kutuptan kutba kadar çizilir ve yarımşar dairedir. Bu yüzden paralellerden (enlemlerden) farklı olarak yarım oldukları için sayıları iki kattır. Yani 360 tanedir.

Bu 360 hesabı da bir gün yani 24 sat üzerinden yapılmıştır. Güneşin doğuşu ve batışı üzerinden zamanı meridyenlere göre hesap ederiz. 24 saat 1440 dakika yapar. 1440 dakikayı 360 meridyene böldüğümüzde karşımıza 4 sayısı çıkar. Bu sayı iki meridyen arasındaki dakika cinsinden zaman farkıdır anlamı da şudur: Dünyamızın batıdan doğuya doğru dönüş hızına bağlı olarak güneş ışığı her dört dakikada bir batıya doğru bir meridyen kayar. 360 meridyen dört dakikadan 24 saat yapar. Bu da dünyamızın kendi ekseni etrafındaki bir turu yani 1 günlük hareketidir. Kaynakçada paylaştığım kitaplar daha ayrıntılı bilgi içermektedir. Sevgiyle…

Hepsi Hayalidir Fakat İşlevsel!

Dünya üzerinde bizlerin, kolay yön bulmak, konum belirlemek, iklimleri analiz edebilmek vb. için hayali olarak yerküre üzerine çizdiği çizgilerdir.

Paralel ya da diğer bir adı ile Enlemler enine çizilen çizgilerdir ve en büyüğü, dünyamızın en şişkin yeri olan ekvatordur. Bunlar kutuplara doğru sürekli küçülür ve kutuplarda nokta olur. Tam daire oldukları için de Ekvatorun kuzeyinde 90 ve Güneyinde 90 olmak üzere 180 Tanedir. Ekvator sıfırıncı paraleldir.

İklim, mevsimler, sıcaklık dağılımı vb., güneş ışınlarının geliş açılarına göre paraleller üzerinden kolay öğrenilir.

Meridyen ya da diğer bir adı ile Boylam, ikinci adından da anlaşılacağı üzere dünyayı boyuna kestiği (Karpuz dilimleri gibi) var sayılan hayali çizgilerdir. Kutuptan kutba kadar çizilir ve yarımşar dairedir. Bu yüzden paralellerden (enlemlerden) farklı olarak yarım oldukları için sayıları iki kattır. Yani 360 tanedir.

Bu 360 hesabı da bir gün yani 24 sat üzerinden yapılmıştır. Güneşin doğuşu ve batışı üzerinden zamanı meridyenlere göre hesap ederiz. 24 saat 1440 dakika yapar. 1440 dakikayı 360 meridyene böldüğümüzde karşımıza 4 sayısı çıkar. Bu sayı iki meridyen arasındaki dakika cinsinden zaman farkıdır anlamı da şudur: Dünyamızın batıdan doğuya doğru dönüş hızına bağlı olarak güneş ışığı her dört dakikada bir batıya doğru bir meridyen kayar. 360 meridyen dört dakikadan 24 saat yapar. Bu da dünyamızın kendi ekseni etrafındaki bir turu yani 1 günlük hareketidir. Kaynakçada paylaştığım kitaplar daha ayrıntılı bilgi içermektedir. Sevgiyle…

Bu sene sosyal dersinde göreceksiniz onları ama kısaca :

🟢 Paraleller (Enlem Çizgileri)

Doğu-batı yönünde uzanırlar.

Kutup noktalarına paralel olarak çizilmiş hayali dairelerdir.

Başlangıç paraleli: Ekvator (0° enlem).

Ekvator’un kuzeyine çıkan paraleller Kuzey Yarım Küre,

güneyine inenler ise Güney Yarım Küre üzerindedir.

📍 Özellikleri:

Toplam 180 tane paralel vardır (Ekvator hariç 90 kuzeyde, 90 güneyde).

Ekvator’un çevresi en büyüktür; kutuplara gidildikçe küçülür.

İki paralel arası uzaklık yaklaşık 111 km’dir.

Enleme göre iklim, bitki örtüsü ve sıcaklık gibi özellikler değişir.

---------------------------------------------------------------^[1]

🔵 Meridyenler (Boylam Çizgileri)

Kuzey kutbundan güney kutbuna uzanan yarım dairelerdir.

Başlangıç meridyeni: Greenwich (0° boylam), İngiltere’den geçer.

360 tane meridyen vardır (180 doğuda, 180 batıda).

📍 Özellikleri:

Tüm meridyenlerin boyu eşittir.

İki meridyen arası uzaklık kutuplara gidildikçe azalır.

Zaman farkı meridyenlere göre hesaplanır:

Her 1 meridyen arası 4 dakika zaman farkı vardır.

Doğuya gidildikçe saat ilerler, batıya gidildikçe geri gide