Mars Gezegeni | Özellikleri, Uyduları, Atmosferi...
- Özgün
Mars gezegeni, Güneş sisteminin 4. gezegenidir. Kayaç gezegenlerin sonuncusu olan bu gezegen, çıplak gözle bile görülebilen kızıl görüntüsü sebebiyle, adını Roma mitolojisindeki savaş tanrısından almıştır. Bu nedenle kızıl gezegen olarak da bilinir.
Yapılan jeolojik incelemeler dolayısıyla, milyarlarca yıl önce, Mars'ın yüzeyinde akan sular ve masmavi bir gökyüzü olduğu düşünülmektedir.
Oldukça ince bir atmosfere sahip olan gezegenin kızıl görüntüsünün sebebi, toprak yapısında bulunan demir minerallerinin oksitlenmesi sonucu bu rengi alan bileşikler oluşturmasıdır (bir başka deyişle paslanmasıdır).
Mars Gezegeninin Özellikleri
Yörünge Özellikleri
Mars gezegeninin yörüngesi, diğer dış gezegenlere kıyasla oldukça yüksek bir basıklığa sahiptir (0.093). Yani oldukça eliptik bir yörüngede dolanır. Öyle ki gezegen günberi konumundayken, Güneş'e olan uzaklığı yaklaşık 207 milyon kilometre iken, günöte konumunda bu mesafe 249 milyon kilometreye çıkar. Bu durum, Mars gezegeninin ikliminde oldukça önemli bir etkiye neden olur.
Kendi etrafındaki bir tam turunu Dünya'nınkine oldukça yakın bir sürede (24.6 saatte) tamamlayan gezegenin Güneş etrafındaki bir tam turu ise, 687 gün sürmektedir.
Mars gezegenin yörüngesinin Dünya'nınkiyle benzerliği burada da bitmez. Gezegenin dönüş ekseninin, yörünge düzlemine göre eğikliği de, Dünya'nınkiyle benzer olarak, 25 derecedir (Dünya'nınki ise 23.4 derecedir).
Fiziksel Özellikleri
Mars'ın yarıçapı yaklaşık olarak 3,394 kilometredir. Bu değer neredeyse Dünya'nın yarıçapının yarısına karşılık gelir (Dünya için 6,371 kilometre).
Gezegenlerin kütlesini belirlemenin dolaylı yollarından birisi,Kepler'in üçüncü yasasını, gezegenin etrafında dolanan uyduya uygulamaktır. Mars gezegeninin de tıpkı Dünya gibi (hatta Dünya'dan bir tane daha fazla) doğal uydusu olduğu için, bu yöntemi Mars'a da uygulayabiliriz. Bu sayede, Mars'ın kütlesini 6.5x1023 kg olarak, başka bir deyişle Dünya'nın yaklaşık 10'da 1'i olarak buluruz. Daha kesin bir değerle Mars'ın kütlesi 0.107 Dünya kütlesidir.
Mars gezegenininortalama yoğunluğunu ise kütle ve yarıçap bilgisini kullanarak, 3930 kg/m3 olarak buluruz. Dünyanın ortalama yoğunluğu ise 5510 kg/m3 olduğundan, Mars gezegeninin yoğunluğu Dünya'nınkinin %71'i kadardır.
Yüzey Yapısı
Yüzeyi hakkındaki detaylı bilgilere, yörüngesine yolladığımız uzay araçları ve yüzey araçları (rover) sayesinde ulaşıldı. Devasa volkanik yapıların ve derin kanyonların bulunduğu Mars gezegeni, toz fırtınalarıyla şekillenmiş, Güneş sistemindeki en etkileyici yüzeylerden birine sahiptir.
Valles Marineris
Bu etkileyici yer şekillerinden birisi, Valles Marineris isimli kanyon sistemidir. Yaklaşık 4.800 km uzunluğa ve 320 km genişliğe sahip olan bu kanyon, 7 kilometre derinliğe ulaşabilmektedir.
Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.
KreosusKreosus'ta her 50₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.
Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.
PatreonPatreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.
Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.
YouTubeYouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.
Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.
Diğer PlatformlarBu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.
Giriş yapmayı unutmayın!Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza üye girişi yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.
Olympus Mons
Yüzeyindeki diğer bir dikkat çekici jeolojik yapı ise ise volkanlardır. Güneş sistemindeki bilinen en büyük volkanlara sahip olan Mars'taki en büyük volkan ise Olympus Mons'tur. New Mexico eyaleti büyüklüğünde bir taban alanına sahip olan bu volkan, Everest dağından yaklaşık 2.5 kat daha yüksektir (21,287 metre). Referans noktasına göre bu değer 26 kilometre değerlerine kadar ulaşmaktadır.
Mars gezegenindeki volkanik dağların böylesine yüksek olmasının en büyük sebebi, gezegenin çekiminin Dünya'ya göre daha az olmasıdır. Kütle çekiminin düşük olması demek, ağırlığın da az olması demektir. Ağırlığın az olması demek de volkanik aktivite sonucunda oluşan dağların daha yüksek olabilmesi demektir.
Mars'ın kütle çekimi (çekim ivmesi), Dünya'nınkinin %40'ı kadardır. Bu sebeple, volkanik aktiviteler sonucu oluşan dağlar, Dünya'dakinden yaklaşık 2.5 kat daha yükseğe çıkabilir.
Her ne kadar şu an kurak ve ıssız bir gezegen olsa da, bir zamanlar (yaklaşık 4 milyar yıl önce) şu anki halinden çok farklı olduğu ve yüzeyinde akan nehirler, hatta denizler olduğu düşünülmektedir.
Bu noktada ufak bir parantez açmakta fayda vardır. Günümüzde de Mars'ta su bulunduğu bilinmektedir. Ancak gezegenin son derece ince atmosferi, suyun yüzeyde uzun süre sıvı halde kalmasını neredeyse imkansız kılmaktadır. Birçok Mars görselinde de görüleceği üzere, kutup bölgelerinde buz yapısı bulunmaktadır.
Yörünge Parametreleri
| Enöte | 249,200,000 km (1.666 AB) |
| Enberi | 206,700,000 km (1.382 AB) |
| Yarı büyük eksen | 227,939,200 km (1.523679 AB) |
| Basıklık | 0.0934 |
| Yörünge periyodu | 686.971 gün |
| Kavuşum periyodu | 779.96 gün |
| Ort. yörünge hızı | 24.007 km/s |
| Ort. ayrıklık | 19.412° |
| Eğiklik | 1.850° (ekliptik) 5.65° (Güneş’in ekvatoru) |
| Çıkış düğümü boylamı | 49.558° |
| Günberi açısı | 286.502° |
| Uydular | 2 |
Fiziksel Özellikleri
| Ort. yarıçap | 3,389.5 ± 0.2 km |
| Ekvatoral yarıçap | 3,396.2 ± 0.1 km |
| Kutupsal yarıçap | 3.376.2 ± 0.1 km |
| Basıklaşma | 0.00589±0.00015 |
| Yüzey alanı | 144,798,500 km2 |
| Hacim | 1.6318×1011 km3 |
| Kütle | 6.4171×1023 kg |
| Ort. yoğunluk | 3.9335 g/cm3 |
| Yüzey çekim ivmesi | 3.72076 m/s2 |
| Kaçış hızı | 5.027 km/s |
| Yıldız (sidereal) dönüş periyodu | 1.025957 gün 24 saat 37 dakika 22.7 saniye |
| Ekvatoryal dönüş hızı | 241.17 m/s |
| Eksen eğikliği | 25.19° (yörüngeye) |
| Kuzey kutbu sağ açıklık | 317.68143° 21saat 10 dakika 44 saniye |
| Kuzey kutbu dik açıklık | 52.88650° |
| Albedo | 0.170 (geometrik) 0.25 (Bond) |
| Yüzey sıcaklığı | min. 130 K ort. 210 K maks. 308 K |
| Görünür parlaklık | −2.94'ten+1.86'ya |
| Açısal çap | 3.5"–25.1″ |
Atmosferi
| Yüzey basıncı | 0.636 (0.4–0.87) kPa |
| Hacimce bileşen oranları | 95.97% karbondioksit 1.93% argon 1.89% nitrojen 0.146% oksijen 0.0557% carbon monoksit 0.0210% su buharı 0.0100% nitrojen oksit 0.00025% neon 0.00008% hidrojen döteryum oksit 0.00003% kripton 0.00001% ksenon |
Her ne kadar kutup bölgelerindeki buzlar, ağırlıklı olarak karbondioksit buzundan (kuru buz) oluşsa da az miktarda su buzu da bu yapıda yer almaktadır. Kutuplarda bulunan buzların yanı sıra, yüzeyin altında yine buz halinde bulunan ve mevsimsel olarak bazı yamaçlardan ve krater duvarlarından akabilen tuzlu su da Mars yüzeyinde gözlemlenmiştir.
Yaşamın oluşumu için son derece kritik öneme sahip olan suyun Mars yüzeyinde bulunuyor olması, Mars'ta bir zamanlar yaşam olabileceğine dair umutlarımızı arttırmaktadır.
Atmosfer
Dünya'dan yaptığımız güzlemler ve spektrum incelemeleri, ağırlıklı olarak karbondioksitten oluşan Mars atmosferinin son derece ince olduğunu göstermiştir. Öyle ki, Mars gezegeninin atmosfer basıncı Dünya'nınkinin yalnızca 150'de 1'i kadardır. Atmosferin %96'sı karbondioksit, geri kalanı ise azot, argon, oksijen, karbonmonoksit ve su buharından oluşmaktadır.
Gezegenin atmosferi son derece ince olduğu için, sıcaklığı içeride kolayca hapsedemez. Bu sebeple gezegenin yüzey sıcaklığı -153°C'ye kadar düşebilmektedir.
Kızıl gezegen son derece kuvvetli fırtınalara ev sahipliği yapmaktadır. Bu fırtınalar gezegenin yüzeyinin tamamına yakınını kaplayabilir.
İç Yapısı ve Manyetik Alanı
Yollanan uzay araçlarından alınan veriler, gezegenin manyetik alanının olmadığını göstermiştir. Gezegenlerinmanyetik alanının, çekirdeğinde bulunan erimiş haldeki metaller tarafından oluşturulduğunu biliyoruz.
Özellikle güney yarı küresinde yapılan analizler, yüzeydeki kaya parçalarının mıknatıslandığını göstermiştir. Bu da demek oluyor ki, her ne kadar şu an bir manyetik alana sahip olmasa da Güneş sistemindeki diğer pek çok gezegen gibi, bir zamanlar Mars da manyetik alana sahipti.
Gezegenin çekirdeğinin yarıçapı yaklaşık 1250 km'dir ve yoğun miktarda demir sülfit içermektedir.
Uyduları
Phobos (korku) ve Deimos (dehşet) isimli iki uyduya sahiptir. Bu iki uydudan en büyüğü olan Phobos, 28 kilometre uzunluğunda ve 20 km genişliğindedir. Nispeten daha küçük olan Deimos ise, yalnızca 16 kilometre uzunluğunda ve 10 kilometre genişliğindedir. Bu iki uydunun, yakalanmış asteroitlerolduğu düşünülmektedir.
Kendilerini küresel hale getirebilecek düzeyde dahi kütle çekime sahip olmayan bu uydular, isimlerini Yunan savaş tanrısı Ares'in arabasını çeken atlardan almışlardır.
Phobos
Phobos, Mars'ın en büyük uydusudur. Gezegenin merkezinden ortalama 9,378 km uzakta bulunan uydunun yörünge periyodu ise 7 saat 39 dakikadır.
Deimos
Deimos, gezegenin merkezinden yaklaşık 24,000 km uzakta yer almaktadır ve yörünge periyodu yaklaşık 30 saat 18 dakikadır.
Kısaca Mars Gezegeni (Özet)
- Güneş sisteminin dördüncü gezegenidir.
- Biçimsiz, Phobos ve Deimos adında iki uydusu bulunur.
- Demir oksit nedeniyle kırmızı görünüme sahip olduğundan kızıl gezegen olarak da bilinir.
- Kendi ekseni etrafında 24.6 saatte döner (Dünya'ya oldukça yakın bir dönüş süresi).
- Güneş etrafındaki tam turu 687 gün sürer.
- Eksen eğikliği yaklaşık 25°'dır (Dünya için yaklaşık 23.5°)
- Yarıçapı Dünya'nın yaklaşık yarısı kadardır (3396 kilometre)
- Kütlesi Dünya'nın 10'da 1'i kadardır.
- Yüzeydeki çekim ivmesi Dünya'nın yaklaşık %40'ı kadardır.
- Güneş sistemindeki en büyük kanyon sistemine sahiptir (Valles Marineris).
- Güneş sistemindeki en büyük dağa sahiptir (Olympos Mons).
- Atmosfer basıncı Dünya'nınkinin yalnızca 150'de 1'i kadardır.
- Atmosferin çoğu karbondioksitten oluşur.
- Atmosferin inceliğinden dolayı sıcaklığı hapsedemez ve geceleri -150°C'lere kadar düşer.
- Maksimum sıcaklık 35°C düzeylerindeyken ortalama -65°C düzeylerindedir.
- Manyetik alanı yoktur.
- Yüzeyine birçok yüzey gezgini (rover) gönderilmiştir.
Hazırlayan:Ege Can Karanfil
Editör: Ögetay Kayalı
Referanslar
1. Eric Chaisson & Steve McMillan, Astronomy Today 8th edition, Chapter 12
2. NASA Solar System, Orbit and Rotation
3. NASA Solar System, Overview
4. NASA Mars Exploration Program, Moons
Tablodaki veriler: Wikipedia
Kapak görseli: NASA/JPL-Caltech
Evrim Ağacı'nda tek bir hedefimiz var: Bilimsel gerçekleri en doğru, tarafsız ve kolay anlaşılır şekilde Türkiye'ye ulaştırmak. Ancak tahmin edebileceğiniz gibi Türkiye'de bilim anlatmak hiç kolay bir iş değil; hele ki bir yandan ekonomik bir hayatta kalma mücadelesi verirken...
O nedenle sizin desteklerinize ihtiyacımız var. Eğer yazılarımızı okuyanların %1'i bize bütçesinin elverdiği kadar destek olmayı seçseydi, bir daha tek bir reklam göstermeden Evrim Ağacı'nın bütün bilim iletişimi faaliyetlerini sürdürebilirdik. Bir düşünün: sadece %1'i...
O %1'i inşa etmemize yardım eder misiniz? Evrim Ağacı Premium üyesi olarak, ekibimizin size ve Türkiye'ye bilimi daha etkili ve profesyonel bir şekilde ulaştırmamızı mümkün kılmış olacaksınız. Ayrıca size olan minnetimizin bir ifadesi olarak, çok sayıda ayrıcalığa erişim sağlayacaksınız.
Makalelerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu makalemizle ilgili merak ettiğin bir şey mi var? Buraya tıklayarak sorabilirsin.
Soru & Cevap Platformuna Git-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 27/04/2025 20:04:38 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/12945
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
