Koronavirüse Karşı Hayat Kurtaran İlk İlaç Bulundu!

Uyarı: Bu bir sağlık tavsiyesi değildir. Bilimsel bir çalışmanın sonuçlarının duyurusudur. Lütfen sağlık uzmanınıza danışmadan, ilaçla ilgili bir karar almayın.
İngiltere’deki kontrollü ve rastgeleleştirilmiş (randomize) çalışmalar sonucunda ucuz ve yaygın bir steroid olan bu kaçış yolunun ağır COVID-19 hastalarının hayatını kurtarabileceği görüldü.
Deksametazon adındaki bu ilaç, dünya çapında 430.000'den fazla insanın ölümüne yol açan koronavirüsten kaynaklanan ölümleri azaltabilen ilk ilaç oldu.
Yapılan çalışmada deksametazonun, koronavirüs enfeksiyonu nedeniyle ventilatör kullanan hastalarda ölümleri yaklaşık üçte bir oranında azalttığı keşfedildi. Ölüm riskini, ventilatöre bağlı hastalarda %40’tan %28'e, oksijen tedavisine ihtiyaç duyan hastalarda ise %25’ten %20’ye düşürdü.
İngiltere’nin Edinburgh Üniversitesinde yoğun bakım uzmanı ve aynı zamanda bu “ŞİFA” adı verilen çalışmanın idari komitesinde olan Kenneth Baillie, bunun oldukça şaşırtıcı bir sonuç olduğunu ve bu steroidler sayesinde yürütülen çalışmanın küresel boyutta etkili olacağını düşünüyor. ŞİFA çalışması, 16 Haziran'da bir basın açıklaması yoluyla mevcut bulgularını açıkladı. Araştırmacılar sonuçları hızlı bir şekilde yayınlayarak, hedeflerini ve bulgularını İngiltere’de ve uluslararası ortamlarda olmak üzere yetkililerle paylaştıklarını bildirdi.
ŞİFA çalışmaları, Mart ayında başlatılan koronavirüs tedavileri arasında dünyanın en büyük randomize, kontrollü çalışmalardan biri olmakla beraber bir dizi potansiyel tedavi üzerinde çalışmaktadır. Çalışmalarda, on gün boyunca günde altı miligram, düşük veya orta dozda deksametazon alan 2.100 katılımcı kaydedildi ve COVID-19 sebebiyle standart bakım alan yaklaşık 4.300 kişiyle durumları karşılaştırıldı. Deksametazon’un etkisi özellikle durumu ciddi ve ventilatöre bağlı hastalar üzerinde görülebiliyordu. Oksijen tedavisi görüp ventilatöre ihtiyaç duymayan hastalarda da gelişmeler mevcuttu ve ölüm riski %20 oranında azalmıştı. Steroidin COVID-19’u hafif geçiren ve dolayısıyla ventilatöre ihtiyacı olmayan ve oksijen tedavisi almayan hastalar üzerinde ise bir etkisi görülmedi.
İngiltere hükümeti, sonuçlar açıklandıktan kısa bir süre sonra, ventilatöre bağlı olanlar dahil olmak üzere oksijen tedavisine ihtiyaç duyan COVID-19 hastaları için bir çeşit kortikosteroid ilaç olan Deksametazon'un kullanımına izin verildiğini duyurdu. Aynı zamanda stoklarında 200.000 adet ilaç bulunduğunu ve NHS (İngiltere Ulusal Sağlık Hizmeti) hastaları için Deksametazon sağlanacağını bildirdi. Başbakan Boris Johnson, konuyla ilgili "İngiltere için olağanüstü bir bilimsel başarı” sözlerini kullandı ve bunun kutlanması gereken bir gelişme olduğunu söyledi.

"Virüsün ikinci bir dalgası durumunda bile yeterli malzemeye sahip olduğumuzdan emin olmak için adımlar attık."

İngiltere Kamu Sağlığı İdaresi Başkanı Prof. Chris Whitty bunun dünyanın dört bir yanında birçok hayat kurtaracağını söyledi.

Oldukça Sıkı Bir Çalışma

Oxford Üniversitesinde enfeksiyon hastalıkları uzmanı ve çalışmanın baş araştırmacılarından birisi olan Peter Horby, bunun oldukça büyük çaplı bir atılım olduğunu söylüyor. COVID-19 gibi viral solunum yolu enfeksiyonlarının tedavisinde steroid kullanımının tartışmalı bir konu olduğunu ekliyor. Aynı zamanda, koronavirüs sebepli SARS (Şiddetli Akut Solunum Sendromu) ve MERS (Orta Doğu Solunum Sendromu) salgınları sırasında yapılan steroid çalışmalarından edinilen bilgiler ışığında pek bir sonuca varılmadığını söylüyor. Buna rağmen, Deksametazon’un ulaşılabilirliği ve yakın zamanda steroid üzerine yapılan bazı umut vadedici çalışmalar göz önüne alındığında, ŞİFA araştırmacılarının bu tedaviyi titiz bir klinik denemesinden geçirmenin doğru olacağını düşündüğünü söylüyor.

Steroid Deksametazon, kontrollü ve randomize bir çalışma aracılığıyla binlerce ağır COVID-19 vakası üzerinde denendi.
Dünya Sağlık Örgütünün tedavi kılavuzları da buna dahil olmak üzere birçok ülke, COVID-19’lu hastaları steroidler ile tedavi etme konusunda uyarılar yapmıştı ve bazı araştırmacılar yaygın steroid tedavileri hakkında duyulan bazı raporlardan ötürü endişeliydi.
'Koronavirüs Nedir ve Ne Yapmalı?' yazımızda açıkladığımız üzere COVID-19 hastalığının asıl tehditlerinden birisi kendi bağışıklık sistemimizi bize düşman hale getirebilmesiydi. Bu, ağır COVID-19 vakalarında karşılaşabildiğimiz sitokin fırtınası da diyebileceğimiz aşırı yanıt hali, ölümcül sonuçlara yol açabiliyordu. Söz konusu ilaçlar ise böyle bir durumda bağışıklık sistemini bastırıyordu ve bu da fazlasıyla aktif olan bağışıklık yanıtı sonucu tahrip olmuş akciğerleri olan hastaları rahatlatabiliyordu. Ama bu tip hastalar yine de virüsle savaşabilmek için sağlıklı çalışan bir bağışıklık sistemine ihtiyaç duyacaktı. ŞİFA çalışmalarıyla test edilen dozlarda devam edilirse, steroid tedavisinin yararlarının potansiyel riskleri gölgede bırakabileceği öne sürüldü. Araştırmacılar tedavinin göze çarpan bir yan etkisi görülmediğini söylediler. Horby ise bu tedavinin hemen hemen herkese uygulanabileceğini söylüyor.
Bu mucizevi steroid zaten eklem iltihabı, astım ve bazı cilt hastalıkları dahil olmak üzere bir dizi iltihap sorununa karşın kullanılmaktaydı. ABD Ulusal Alerji ve Enfeksiyon Hastalıkları Enstitüsü Başkanı Anthony Fauci ise alınan tepkinin genellikle ağır COVID-19 vakaları üzerinde çok daha büyük çaplı ve hafif vakalarda az olduğunu veya hiç olmadığını, aşırı etkin bir bağışıklık yanıtı durumunun ise uzun vadede zararlı olacağını söylüyor.
Londra'daki İngiliz Biyomedikal Araştırma Kuruluşu Wellcome'daki COVID-19 tedavi bilimi başkanı Nick Cammack, bu gibi etkili tedavilerin bulunmasıyla COVID-19 salgınının dünya çapında yaşamlar ve ekonomiler üzerindeki etkisinin değişeceğini söyleyerek şunları ekledi: “Bu çalışma ile deksametazon’un yalnızca ağır vakalarda işe yaradığını görsek de dünya çapında sayısız hayat kurtaracağını söyleyebiliriz”.

Daha Kolay Bir Tedavi

Şu ana kadar, COVID-19 hastalarına yönelik geniş çaplı, yine randomize ve kontrollü uygulanan ve faydası görülen tek klinik çalışma, antiviral bir ilaç olan Remdesivir ile yapılmıştı. Remdesivir, hastaların hastanede geçirdiği süreyi kısaltır gibi görünse de ölümler üzerinde istatistiksel bir etki yaratmadı. Remdesivir’in aynı zamanda kolay ulaşılabilen bir ilaç olmaması da büyük bir dezavantajdı. İlacın imalatçısı Kaliforniya, Foster City’den Gilead Bilim, ilacın üretimini arttırmaya çalışsa da şu an ilacın stoğu dünya çapında yalnızca sınırlı sayıda hastanede mevcut. Ek olarak, Remdesivir ile tedavi de oldukça karmaşıktı ve birkaç gün boyunca enjeksiyon yoluyla verilmesi gerekiyordu.
Bu durumun aksine, Deksametazon, dünya çapında eczacı raflarında kolayca bulunabilecek temel ürünlerden olmakla beraber hap formunda bir ilaçtır. Bunlar da sağlık hizmetlerine sınırlı erişimi olan ülkelerde artan COVID-19 riski açısından oldukça önemli bir avantaj sağlamaktadır. Oxford Üniversitesi’nde epidemiyolojist olan ve ŞİFA çalışmalarının bir başka araştırma yetkilisi Martin Landray, “50 sterlinden daha az bir miktara 8 hastanın tedavisi yapılabilir ve bir hayat kurtarılabilir.” dedi. Ancak insanların bu ilacı evde kullanmak amacıyla satın almaması gerektiğini, hafif semptomları olan COVID-19 hastaları üzerinde bu steroid tedavisinin herhangi bir etkisi olmayacağını ekledi.
Baillie, bulguların diğer ağır solunum yolu hastalıkları açısından da işe yarayabileceğini ekledi. Örneğin, Akut Solunum Sıkıntısı Sendromu (ARDS) olarak bilinen bir hastalık için de steroid tedavileri hala tartışmalıdır. Baillie, “Ölüm oranları bu sayede düşebilir ve bu gerçekten de durumu daha yakından incelememiz için bir sebeptir.” diye ekleyerek şu sözleri söyledi: "Bence bu, COVID-19'un etkilerini azaltmakla kalmayacak”.
Çeviri ve Derleme: A. Ege Palaz
Editör: Ögetay Kayalı
Referanslar
1. Nature, "Coronavirus breakthrough: dexamethasone is first drug shown to save lives"
https://www.nature.com/articles/d41586-020-01824-5
2. BBC, "Coronavirus: Dexamethasone proves first life-saving drug"
https://www.bbc.com/news/health-53061281