Beyin Yiyen Amip (Naegleria Fowleri) Nedir? Belirtileri, Özellikleri

Naegleria fowleri ya da halk arasındaki adıyla, beyin yiyen amip, adını da aldığı üzere bir amip türüdür (bkz. Amip nedir?). Çoğunlukla göl, nehir ve sıcak su kaynakları gibi tatlı sularda ve toprakta bulunur. Naegleria'lardan yalnızca bir tür insan sağlığı için tehlikelidir: Naegleria fowleri.

Beyin yiyen amip ile ilgili gazetelerde ara ara haberler yapılır. Bunun nedeni çok yüksek ölüm oranına sahip olmasıdır fakat yıl içerisinde diğer tüm hastalık ve olaylara kıyasla çok daha az can almaktadır. ABD'de 57 yılda sadece 148 vaka raporlanmıştır ve bunlardan yalnızca 4'ü hayatta kalabilmiştir.

Gazetelerde dehşet verici olarak aktarılması düzenli olarak paniğe yol açsa da buna yakalanarak hayatınızı kaybetme riskiniz diğer hastalıkların yanında solda sıfır kalmaktadır. Lakin yine de dikkatli olmakta fayda var, çünkü neden olduğu durumun etkin bir tedavisi yok.

Beyin Yiyen Amip Nasıl Bulaşır?

Naegleria fowleri, yalnızca burun yoluyla bulaştığında tehlikelidir. Eğer bu türü barındıran bir suda yüzdüyseniz ya da bir şekilde burnunuza su kaçtıysa, hastalığı kapma riskiniz bulunur. Yani, Naegleria fowleri barındıran suyu içerek hastalanmazsınız. Bu amip, yalnızca burun yoluyla beyine ulaşarak, beyin dokusunu yok etmeye başlar.

Kendisi bu nedenle halk arasında beyin yiyen amip olarak adlandırılır ve sık sık haberlerde dehşet verici ünü sebebiyle manşet olur.

Beyin Yiyen Amip Nerelerde Bulunur?

Göller ve nehirler gibi tatlı sularda, jeotermal sularda, kaplıcalarda, iyi klorlanmamış havuz sularında bulunabilir. Naegleria fowleri, denizler gibi tuzlu sularda bulunmaz. Eğer havuz suyu, olması gereken şekilde klorlanmış ve arındırılmışsa, bu sudan enfeksiyon kapmazsınız.

Ne Kadar Yaygın Olarak Görülür?

ABD'de 10 yılda, 2006 ile 2015 yılları arasında, raporlanmış yalnızca 37 vaka bulunuyor. Bulaşma şekli çoğunlukla yüzme ile gerçekleştiğinden dolayı, en çok yaz aylarında bulaşma görülüyor.

İnsandan İnsana Bulaşabilir Mi?

Hayır, insandan insana bulaşma söz konusu değildir. Hastalığı geçiren biriyle temas halinde olmanız sizin de hastalığı kapmanıza yol açmaz. Bulaşma yolunda da belirttiğimiz üzere bu durum, Naegleria fowleri barındıran bir su kaynağının burundan girerek beyine ulaşmasıyla mümkün olur.

Klorlanmış su kaynaklarında bu durum yaşanmaz. Bu tür nedenlerden ötürü nazal temizleme uygulamalarında saf su ya da kaynatılarak sterilize edilmiş sular kullanılması önerilmektedir. Çünkü Naegleria fowleri'nin su borularında ve içme kaynaklarında da yer alabileceği bilinmektedir.

Beyin Yiyen Amip Belirtileri Nelerdir?

Beyin yiyen amip belirtileri, bakteri kökenli menenjit ile benzer belirtiler gösterir. Başlangıç semptomları genellikle 5 gün sonra başlamakla beraber, 1 ila 7 günü bulabilir. Bunlar; baş ağrısı, ateş, bulantı veya kusma olabilir. İlerleyen semptomlar; boyun tutulması, kafa karışıklığı, çevreye ve insanlara karşı dikkat dağınıklığı, denge kaybı, nöbet geçirme ve halüsinasyonlardır.

Semptomların başlamasına takriben hastalık hızla yayılır ve genellikle 5 gün içerisinde ölümle sonuçlanır (1 ile 12 gün arasında). Ölüme sebep olan şey; enfeksiyonun beyin dokusunu öldürerek, beyinde ödem oluşturmasıdır.

Ölüm oranı %97'nin üzerindedir. ABD'de 1962 ile 2015 yılları arasında raporlanmış 138 vakadan, yalnızca 3 tanesi kurtulabilmiştir.

Beyin yiyen amip belirtileri, menenjit gibi birçok diğer hastalıkta da ortaya çıkabilir. Bu nedenle eğer bir rahatsızlık durumu söz konusuysa panik yapmadan, bir sağlık kuruluşuna başvurmanızda yarar var.

Etkili Bir Tedavi Yöntemi Var Mı?

Tam olarak bilinmiyor. Laboratuvar koşullarında Naegleria fowleri üzerinde etkili birkaç ilaç bulunuyor. Fakat, hastaların çoğu kaybedildiğinden ötürü, sonuçlar tam olarak açık değil. Son zamanlarda 2 kişi, miltefosine adı verilen yeni bir ilaç sayesinde (diğer ilaç kombinasyonlarıyla beraber) enfeksiyondan kurtuldu.

Etkili bir yöntemin henüz bulunamamış olma nedenlerinden birinin de hastalığın çok ender görülme durumuyla ilişkili olduğunu belirtmeliyiz. Her ne kadar laboratuvar koşulları üzerinde başarılı çalışmalar olsa da bunların etkinliğinin insan üzerinde de test edilebilmesi gerekmektedir. Fakat düşük vaka sayılarında bu tür deneylerden anlamlı veriler çıkarmak ve sağlıklı sonuçlar elde etmek çok zor olmaktadır.

Hangi Sıcaklıklarda Bulunur?

Naegleria fowleri, sıcağı seven (termofilik) bir organizmadır. 46°C sıcaklığa kadar oldukça iyi büyür. Daha yüksek sıcaklıklara da kısa sürelerde dayanıklıdır.

Ne ile Beslenir?

Nehirlerin ve göllerin diplerindeki tortularda yaşayan bakteri gibi diğer organizmalarla beslenirler.

Burada yer alan açıklamalar kültürel amaçlı genel bilgilendirmedir ve bir sağlık tavsiyesi içermez. Eğer bir sağlık sorununuz olduğunu düşünüyorsanız, lütfen en kısa zamanda bir sağlık kuruluşuna veya doktorunuza danışınız.

Hazırlayan: Ögetay Kayalı

Referanslar
1. CDC, "Beyin Yiyen Amip - Neagleria Fowleri", <http://www.cdc.gov/parasites/naegleria/general.html>