Francis Collins Kimdir?

Francis Sellers Collins, 14 Nisan 1950 Staunton, Virginia doğumlu Amerikalı hekim-genetikçidir. Meslektaşları arasında "Gen Avcısı" olarak bilinen Dr. Collins, birçok hastalığın genlerle olan ilişkisini ortaya çıkaran çalışmalarda yer almasının yanı sıra Ulusal İnsan Genom Araştırma Enstitüsü'nün (NHGRI) direktörü olarak İnsan Genom Projesi ve daha birçok genomik araştırmayı başarılı bir şekilde yönetmiştir.

1970'te Virginia Üniversitesi'nde kimya lisansını bitirdikten sonra 1974’te doktorasını Yale Üniversitesinde fiziksel kimya alanında yapmaya başladı ve biyokimyaya merak saldı. O zamanki akademik danışmanı olan Dr. Carl Tridle'ın tavsiyesiyle Yale Üniversitesi'ndeki eğitimini yarıda kesip North Carolina Üniversitesi'nde Tıp alanında doktorasını yaptı ve 1977’de mezun oldu. 1978 ve 1981 yılları arasında North Carolina Üniversitesi Memorial Hastanesinde hekim ve başhekim olarak çalıştıktan sonra 1981 ve 1984 yılları arasında insan genetiği üzerine araştırmacı olarak çalışmak üzere Yale Üniversitesine döndü.

1993’te Ulusal Sağlık Enstitüsü'nün (NIH) direktörü Dr. Bernadie Healy; DNA'nın babalarından Dr. James D. Watson'ın ardından Dr. Collins'i Ulusal İnsan Genom Araştırma Merkezi direktörü olarak atadı. Merkezin ismi Ulusal İnsan Genom Araştırma Enstitüsü (NHGRI) olarak 1997’de değiştirildi. NHGRI'ın direktörü olduğu dönemde İnsan Genom Projesi'nden sorumlu Uluslararası İnsan Genom Sekanslama Konsorsiyumu'nun da yönetimini üstlendi.

New York Times'ın en çok satanlarından Tanrının Dili: Bir Bilim Adamı İnanç için Delil Sunuyor dâhil olmak üzere bilim, din ve tıp alanında kitaplar yazmıştır. NHGRI direktörlüğünü bıraktıktan sonra 2009 yılında Hristiyanlık ve bilim arasındaki çatışmayı önlemeyi hedefleyen ve dine yönelik "literalist" bakış açısından farklı olarak, reformist bir şekilde evrim yasası veya canlılık tarihinin 4 milyar yıllık bir geçmişi olduğu gibi temel bilimsel gerçeklerin Hristiyanlık'ın inanç ve değerleriyle ters düşmediğini destekleyen The Biologos Foundation'ı kurmuştur (Collins, bir tür teistik evrimcidir). Papa Benedict XVI tarafından Papalık Bilimler Akademisi'ne atanan Dr. Collins, Ulusal Tıp Akademisi ve Ulusal Bilim Akademisi üyesi olmakla beraber 2020'de Kraliyet Bilim Akademisi (BK) yabancı üyesi seçilmiştir. Başkanlık Özgürlük Nişanı, Ulusal Bilim Nişanı ve 50. Tempelton Ödülü'nün de sahibidir.

Genetik bilimi alanındaki liderlik ve araştırmacı kişiliğinin yanı sıra alanının etik ve yasal taraflarıyla da aktif olarak ilgilenen sosyal bir kimliğe sahiptir. Kişiye özel genetik verilerin korunması görüşünün ve istihdam ile sağlık sigortasında genetiğe dayalı ayrımcılığı yasaklayan federal Genetik Bilgi ve Ayrımcılık Yapmama Yasası'nın önde gelen destekçilerindendi. 2013'te, Johns Hopkins Hastanesi'nin izin almadan 1951'de rahîm ağzı kanserinden ötürü hayatını kaybeden Henrietta Lacks'ın ölümsüz hücre hattı (HeLa hücrelerinin) genom sekanslarının yayınlanması, kamuda tartışmalara yol açtı. Kamu kaygılarının önüne geçebilmek için Dr. Collins ve diğer NIH'in önde gelenleri, Lacks ailesiyle ailenin mahremiyeti korunurken bilim insnalarının verilere sınırlı erişimine izin verilmesi için görüşerek anlaştı.

Nijerya'da bir misyoner hastanesinde bir dönem gönüllü olarak çalışmış Dr. Collins, 2010'da Afrika'da İnsan Mirası ve Sağlık (H3Africa) adı altında Afrika'nın genomik bilimlerdeki kapasitesini ve uzmanlığını geliştirmeyi hedefleyen bir girişimin başlatılmasına yardımcı oldu. ABD'deki muhafazakar kitleyle bilim camiası arasındaki tartışmalarda Hristiyan Dini ile bilimdeki gelişmelerin çelişmediğini destekleyerek, uzlaşmacı bir rol oynadı. Din ve bilim arasındaki çatışmada uzlaşmacı rolü dışında, 2019'da sadece erkeklerden oluşan panellerde bulunmayacağını açıkladı. Açıklamasında kadınlar ile diğer grupların bilimde yeteri kadar temsil edilmesine engel olan önyargının en tepeden kırılması gerektiğini de belirtmiştir.

İnsan Genom Projesi

Collins, Haziran 2000'de ABD Başkanı Bill Clinton ve Biyalog Dr. Craig Venter eşliğinde İnsan Genom Haritası'nın ilk taslağının çıkarıldığını duyurdu. İlk analiz Şubat 2001'de yayınlandı ve tüm insan genom araştırmalarına referans olacak ilk referans genomunun sekanslanması, Dr. James D. Watson ve Dr. Francis Crick'in DNA'nın Yapısı makalesinin yayınlanışının 50. yıldönümünde, 2003'te tamamlandı. NHGRI direktörlüğü sırasında insan genomunun haplotip haritasının çıkarılmasını amaçlayan Uluslararası HapMap Projesi de hayata geçirildi. Projenin amacı, insan genomundaki tek nükleotit polimorfizmlerini kataloglayarak hastalık oluşturabilecek genetik varyasyonları tanımlamaktı. Projede çalışan NHGRI'daki laboratuvarlar arasından kendininki, tip 2 diyabeti tetikleyen genetik varyasyonları kataloğa katan laboratuvar oldu.

NIH Dönemi

NIH (Ulusal Sağlık Enstitüsü), her sene tıbbi araştırmalar için 42 milyar dolara yakın bütçe ayıran ve altı bin bilim insanının kendi laboratuvarlarında çalışmasına olanak sağlayan merkezi Washington, DC.’nin hemen dışında Bethasta, Mayland’de bulunan Amerika Birleşik Devletlerinin ulusal bir kurumudur. Ulusal Sağlık Enstitüsü, "Ulusal Kanser Enstitüsü", "Ulusal Kalp, Ciğer ve Kan Enstitüsü", "Ulusal Yaşlanma Enstitüsü", "Ulusal Diyabet, Sindirim ve Ciğer Hastalıkları Enstitüsü" gibi pek çok alt enstitüden oluşmaktadır.

Dr. Francis Collins, 2009'da dönemin Amerika Başkanı Barack Obama tarafından Ulusal Sağlık Enstitüleri'nin başına 16. başkan atandı. Senato tarafından ataması onaylandıktan sonra, 17 Ağustos 2009’da yemin töreni gerçekleştirilmesiyle resmi olarak NIH Direktörü oldu. 2017'de Amerika Başkanı Donald Trump'ın ricası üzerine NIH direktörlüğü pozisyonunu bırakmadı. Trump döneminden sonra Başkan Joe Biden da Dr. Collins'den görevine devam etmesini rica etmesiyle NIH Direktörü olarak günümüze kadar devam etti ve birden fazla yönetim gören ilk NIH Direktörü olarak tarihe geçti. NIH Direktörü olarak, 12 sene boyunca Dünya’nın en büyük bütçesine (52 milyar dolar) sahip olan biyomedikal kurumun yönetimine şekil verdi.

Dr. Collins, COVID-19 pandemisi döneminde kritik rol oynayan NIH'i oluşturan kurumlardan, Ulusal Alerji ve Bulaşıcı Hastalıklar Enstitüsü’nün (NIAID) başındaki Dr. Anthony Fauci'nin de patronu olarak pandemi döneminde COVID-19 aşısı olmayı ve maske takma zorunluluğunu açıkça destekledi ve bu konudaki hükûmet politikalarının şekillenmesinde aktif bir rol oynadı. NIH'ın bütçesini ve iş gücünü NIAID'e ve aşı çalışmalarına yoğunlaştırarak, yıllarca sürecek bir aşı geliştirme dönemini aylara indirerek, Moderna aşısının geliştirilmesini sağladı.

flickr

NIH'in Geleceği

Dr. Collins, 2021 senesinin sonunda, 12 seneden uzun bir süredir yaptığı NIH direktörlüğünü bıraktı. 12 senelik başarılarla dolu bir dönem kapanırken, Sağlık ve İnsan Servisleri Sekreteri Xavier Beccera, 20 Aralık'ta yaptığı açıklamada sıradaki NIH direktörlüğü koltuğuna oturacak kişinin şu anki NIH Baş Direktör Yardımcısı Dr. Lawrence A. Tabak olacağını açıkladı. Beccara'nın açıklamasından bir kesit:

Dr. Tabak milletimizi ilgilendiren güncel bilimsel sorunlar üzerinde derin bir kavrayışa sahip, kendini daha sağlıklı ve adil bir Amerika için adamış biri olarak ve düşünceli ve stratejik bir menajer olarak NIH Kurumu’nun saygısını kazanmış durumda.

Dr. Tabak, NIH'e katılmadan evvel New York'taki Rochester Üniversitesi Tıp ve Diş Hekimliği Fakültesi Araştırma Kıdemli Dekan Yardımcısı ve Diş Hekimliği, Biyokimya ve Biyofizik Profesörü olarak görev aldı. 2000-2010 yılları arasında Ulusal Diş ve Kraniyofasiyal Araştırma Enstitüsü Direktörlüğü görevini üstlendi. Ağustos 2010’dan itibaren NIH Baş Direktör Yardımcısı ve NIH Yardımcı Etik Danışmanı oldu. Kurumdaki yönetici rollerinin yanı sıra NIH’te ki laboratuvarında asıl araştırma konusu olan glikoproteinlerin yapısı ve biyosentezleri üzerine çalışmalarına hâlâ devam etmektedir.