Cheddar Adamı Kimdir? 10.000 Yıllık Cheddar Adamının Torunları Hala Yaşıyor Olabilir mi?

Cheddar Adamı, ismini ünlü Çedar (Cheddar) peynirlerinden almıyor! Aslında hem çedar peyniri, hem de Cheddar Adamı, isimlerini aynı yerden alıyorlar; Cheddar kasabası. İngiltere'nin Somerset şehrinde bulunan Cheddar kireç taşı vadisi, çok konuşulan Cheddar Adamı'nın yattığı yerdi. 1903 yılında Gough Mağarası'ndan çıkarılan kalıntıların bu kadar önemli olmasının en önemli sebeplerinden birisi, İngiltere'nin en eski eksiksiz insan iskeleti olmasından kaynaklanıyor. Ama Cheddar Adamı'nın ünü sadece bundan kaynaklanmıyor.

Cheddar Adamı, bizim gibi Homo sapiens türüne mensuptur. Günümüz Britanya yerli halkının atalarını oluşturan topluluğun üyesiydi. İskeletinin bu denli korunmuş olması hem onun portresinin çizilebilmesine, hem Britanya halkının ataları hakkında bilgi edinilmesine, hem de Mezolitik Çağ'da Britanya'daki yaşam hakkında fikir sahibi olunmasına imkan sağlamıştır.

NHM

Britanya adası o zamanlar Avrupa ana karasına bağlıydı ve yoğun bir şekilde ormanlık alan içeriyordu. O zamanların insan toplulukları ise avcı-toplayıcılık yaparak hayatlarını sürdürüyorlardı. Diyetlerinde tohum ve kuruyemişin yanı sıra kızıl geyik, yaban öküzü ve bazı tatlı su balıkları bulunuyordu. Günümüz Britanya yerli halkının ataları hayatlarını bu koşullarda sürdürüyorlardı. Ten renkleri ise çoğu insanın beklediği gibi değildi.

Esmer Deri Rengi ve Mavi Gözler

Cheddar Adamı, yaklaşık 166 cm boyundaydı. Hafif kıvırcık siyah saçları, parlak mavi gözleri ve esmer bir teni rengi vardı. O zamanlar Avrupa'daki tüm insanlar gibi, Cheddar Adamı da laktoz intoleransına sahipti ve sütü sindiremiyordu.

Cheddar Adamı, 20'li yaşlarında ölmüştü. Ölüm sebebi ise tam olarak bilinmemektedir. Alnında bir delik bulunmaktadır; ama bunun kazı sırasında kazayla olmuş olabileceği de düşünülmektedir. Savaş, kavga veya ritüel nedeniyle öldürüldüğü yönünde fikirler vardır, ancak henüz hiçbiri kesin değildir.

Cheddar Adamı'nın Genetiği

Normal koşullarda bir organizma öldükten sonra, DNA parçalanmaya başlar. Ayrıca sıcaklık ve nem, verilerin tespit edilmesinde de büyük bir değişim yaratır. Gough Mağarası'nın sürekli serin koşulları ve doğal mineral birikintilerinin katmanları, Cheddar Adamı'nın DNA'sının korunmasına yardımcı olmuştu. Cheddar Adamı'yla ilgili çalışmalarda yer alan Dr. Selina Brace, DNA eldesini şu şekilde açıklıyor:

Bir insandan veya hayvandan antik DNA çıkarmak için aradığınız şey, içindeki DNA'yı olabildiğince korumuş olabilecek yoğun bir kemiktir. Eskiden kalın kemikler ve mine DNA'yı oldukça sağlam tuttuğu için bacak kemiklerini veya dişleri kullanırdık, ancak son iki yılda insan vücudundaki en yoğun kemik olan temporal kemiğin petröz parçası veya iç kulak kemiğini kullanmaya geçtik. Ancak bu, altın bir yumurta anlamına gelmez. Her zaman işimize yarayacak DNA'yı alamayabiliriz. Fakat ceset, serin ve sabit bir sıcaklığın olduğu DNA'nın korunması açısından iyi bir ortama bırakılmışsa, o zaman petröz bölge yararlı antik DNA bulmak için iyi bir yerdir.

Independent

DNA'yı elde ettikten sonra Selina Brace ve ekibi, Cheddar Adamı'nın DNA'sının bir gen kütüphanesini oluşturmak ve bulduklarını modern bir insan genomuna karşı haritalamak için genom boyunca rastgele dağıtılan milyonlarca DNA parçasının tanımlanmasını içeren yeni nesil dizilimler kullandı. Dr. Tom Booth bu DNA birleştirme sürecini şu şekilde anlatıyor:

Çok fazla genetik verimiz var; ama ne aradığınızı biraz bilmeniz gerekiyor. Özellikle fiziksel özellikleri gösteren eğlence amaçlı bir DNA testi yaptırdım ve testi yapan şirket değerlendirmelerini yapmak için kullandıkları belirteçleri yararlı bir şekilde listeledi. Bu belirteçlerin listesini Cheddar Adamı'nın bir portresini geliştirmemize yardımcı olması için kendi biyoinformatik laboratuvarımıza göndermeyi başardık.

Natural History Museum

Yapılan çalışmalar, Britanya halkının genlerinin hala %10 oranında Cheddar Adamı'nın da yaşadığı avcı-toplayıcı topluluk ile ortak olduğunu gösterdi. Ancak burada dikkat edilmesi gereken nokta, genlerin direkt Cheddar Adamı'ndan değil, topluluktan nesillerce aktarılmış olmasıdır.

Madem avcı-toplayıcı atalar esmer tenliydi, Britanyalılar açık ten renklerine nasıl sahip oldular? Natural History Museum'dan Chris Stringer, bunu, Britanya kıyılarına gelen çiftçi halklar ile açıklıyor:

Bu çiftçi insanlar, yalnızca bir veya iki tahıl mahsulüne dayalı nispeten zayıf diyetlere sahip olacaklardı ve D vitamininden yoksun kalacaklardı. Buna karşılık, avcı-toplayıcılar, sayıca az olsalar da, muhtemelen çok sayıda balık ve karaciğer içeren diyetlere sahiptiler. Diyetleri D vitamini açısından zengindi. Cheddar Adamı'nın sağlıklı dişleri vardı, bu da iyi bir diyetin göstergesidir. D vitamini açısından düşük diyetler, yumuşak kemikler, iskelet deformiteleri ve diğer problemler geliştirecek olan bu erken çiftçiler üzerinde bir etkiye sahip olacaktı. Bununla birlikte, güneş ışığına tepki olarak cildimizin altında D vitamini de oluşur.

Sonuç olarak, beslenmeden yoksun çiftçi halk, D vitaminini artırmak için daha açık ten rengi ile seçilim gösterdi; koyu deri rengi için gen varyantları kayboldu. Daha açık ten rengi için genler bu çiftçi insanlar tarafından kıyılarımıza getirildi. Çiftçilik, o günlerde daha zayıf beslenme biçimleri sunmuş olabilir, ancak aynı zamanda, avcı-toplayıcı olarak yaşayanlara kıyasla, bölgede çok daha fazla sayıda insanın yaşamasına olanak sağladı. Başka bir deyişle, sayıları fazlaydı ve bu nedenle Britanya'da çiftçilik yerleştiğinde daha açık ten rengine sahip olan genler nüfusta çoğunluk haline geldi.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor. Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak... Daha fazla göster

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Yaşayan Torunu!

Britanya halkının genlerinin %10'unu Cheddar Adamı'nın da yaşadığı atasal topluluktan aldığını söylemiştik. Genlerü direkt Cheddar Adamı'ndan değil, topluluktan nesillerce aktarılmıştı. Ancak araştırmacıların aklına bir soru takılmıştı: Acaba Cheddar kasabasında, Cheddar Adamı'na direkt akraba insanlar hala yaşıyor olabilir miydi? Bu sorunun peşine düşen araştırmacılar, Cheddar kasabasının yolunu tuttu.

The Guardian

Araştırmacılar burada mitokondriyal DNA araştırmaları yaparak bir iz bulmaya çalıştılar. Mitokondriyal DNA sadece anneden geçtiği için geçmişe doğru izi sürülebilirdi. Bu konuyu şuradaki yazımızda açıklamıştık ("Babadan mtDNA geçişi olabilir mi?" sorusu hakkında buradaki yazımıza göz atabilirsiniz).

Bilim insanları, Cheddar Adamı'nın azı dişlerinden birinin boşluğundan alınan genetik materyali kullanarak, tarih öğretmeni olan Adrian Targett'ın doğrudan Cheddar Adamı'nın soyundan geldiğini tespit edebildiler. Targett ve Cheddar Adamı ortak bir dişi ata paylaşıyordu. Bu da demek oluyordu ki Cheddar Adamı'nın soyu yaklaşık 300 nesil boyunca Cheddar kasabasında devam etmişti. Targett ise kendisi ile Cheddar Adamı'nın fiziksel olarak benzediği söyleyip şunları ekledi:

Kesinlikle bir aile benzerliği olduğunu görebiliyorum. Bu burun, benimkine benziyor. Ve ikimiz de o mavi gözlere sahibiz. Kuzenlerimin fotoğraflarına baktığınızda Cheddar Adamı'nın modeliyle kesinlikle bir benzerlik var. Açıkçası benim saçlarım çok daha gri ama bu atamın 20'li yaşlarında öldüğü düşünülecek olursa, bu çok normal.

Bunun gibi iyi korunmuş fosiller ve gelişen teknolojinin ışığında her geçen gün yeni bilgiler almaya devam ediyoruz. Yapılan araştırmalar devam ettikçe yeni bilgiler gelmeye ve sorularımıza yanıt olmaya devam edecektir!