Dogru mu?

Dusuncelerimizden, dogru ve yanlis algilarimizdan, etik bilgimizden, fizik kurallarimizdan, yasadigimiz ve yaslandigimizdan o kadar eminiz ki zamanin ve uzayin mutlak olmadigi gercegini unutacak kadar tecrubeli zannediyoruz kendimizi.

Leonardo Da Vinci ile ayni donemde yasama sansimiz olsaydi ve referans olarak kendisini kabul etseydik nesnelerin hizinin dustukce yavasladigini; William Thompson 'dan hayatin 20 milyon yil kadar once basladigini; Tesla 'nin asla ve asla nukleer guce ulasamayacak oldugumuzu duyacak ve donemsel gerceklik kapsaminda kabul edecektik. Nobel odullu nukleer fizikci Ernest Rutherford ise izafiyet (gorelilik) teorisini tamamen reddiyordu, Kanada'li astronom ve matematikci Simon Newcomb agir cisimlerin havada uzun sure kalamayacagi dusuncesiyle gunumuz ucak teknolojisini hic hesaba katmiyordu.

Adina zaman dedigimiz izafi alginin getirdigi deneyleme ve aktarilan bilgilerin kullanim imkani sayesinde eskiden dogru bildigimiz bir cok bilginin bugun yanlis oldugunu goruyoruz; peki bugun bildiklerimizin dogrulugunu mutlak sekilde kabul etmek hangi insani psikolojik davranisimizin evriminin sonucu ?

Ilk atalarimizdan gunumuze kadar suregelen biyolojik ve kulturel gelisimimiz bize yasadigimiz envanter icinde "Neden?" ve "Nasil" sorularini sormamiza imkan sagladi; beynimizin hacimsel buyumesi ve algilama yontemlerimizin kulturel gelisimiyle "anlama" istegine donustu. Fakat bizler yine de canli reaksiyonlari gosteren metobolizmalardan meydana geliyorduk ve belirsizlikler, cevabi olmayan sorular bizim 'hayatta kalma' ve 'guvende olma' durtulerimizi tehlikeye atiyordu.

Neolitik (cilali tas devri) donemden elde ettigimiz verilerde dahi gordugumuz cevreyi anlama ve kendini guvende hissetmek icin, yanitini bilmedigi sorulara hikayeler uretme davranisimiz; atalarimizdan bize kalan ve gunumuzde devam ettirdigimiz bir ozelligimiz. Bilinen haliyle sadece galaksimiz icinde dahi tahminen 160 milyar gezegen oldugu ve yalnizca gunes sistemimizde bulunan 8 gezegeni dahi kesfedememisken; tum evreni ve ote yasamlari anladigimiza inanmamizi baska turlu aciklayamazdik. Cevabini bilmedigimiz sorulari, varligini dahi ispatlayamadigimiz ogelere atfetmek aslinda on binlerce yaptigimiz kalitsal bir davranisimiz.

Bugun dogru bildigimiz tum degerler de, zamanin getirisi bilim isiginda gunun birinde ilkel olacak; ve bizler bugun Neolitik cagdaki inanclari reddettigimiz gibi, gelecek nesiller de bizim inanclarimizi ayni alaycilikla unutmus olacak. Aslinda henuz hic birsey bilmedigimiz gercegini anlayacak kadar uzun yasamayacagiz, fakat bunu anlayabilecek kadar bilimsel dusunmek bizi cagimizin bir adim onune gecirecek. Cunku bilmedigini bilen, ogrenmek ister.