Evrim mükemmelliğe doğru mu gider?

Merhaba, öncelikle, doğânın mükemmel bir canlı oluşturmak gibi bir hedefi olmadığını açıklığa kavuşturalım. Oluşan mutasyonlar, adaptasyonlar ve/veya doğal seçilim baskısı; her biri kendi ekolojik ortamına uyum sağlayan, bulunduğu ortama göre şekillenen organizmalar yaratır. Bir "mükemmellik"ten bahsedilemez çünkü ortam şartları sürekli olarak değişiklik gösterir.

Faydalı olan bir durum farklı yer veya zamanlarda birçok dezavantajı beraberinde getirebilir. Örneğin, iki ayak üzerinde hareket etmemizin birçok faydası olsa da bu durum beraberinde birtakım zorluklar getirmiştir. Benzer şekilde gözlerimizi ele alalım. Gözlerimiz bizim birçok tehlikeden korunmamızı sağlar. Ancak bu tehlikelerden yeterli derecede koruyabiliyorsa yani hayatta kalmamıza fayda sağlayabiliyorsa artık daha fazla gelişmesi zorunlu olmayacaktır. Çünkü hayatta kalmamıza yardımcı olacak kadar zaten gelişmiştir.

Daha açık bir şekilde ifade etmek gerekirse: Eğer herhangi bir özellik hayatta kalma avantajı sağlıyorsa artık daha fazla gelişmeye ihtiyaç duymayabilir.

Bu durumda "mükemmel" bir canlıdan veya uzuvdan bahsetmek subjektif ve oldukça zor olacaktır.

Her şeyden önemlisi evrim, nihai ya da yakın bir amaca doğru ilerlemez.(Gould 1989) Evrim “bir yere gitmez”; sadece kalıtımsal özelliklerde zamanla görülen değişimi açıklar. Arada sırada ya da kaçınılmaz bir şekilde bu değişimler biyolojik karmaşıklığın artışıyla sonuçlansa da bunu “ilerleme” olarak yorumlamak, mekanizmayı yanlış anlamaktır. Örneğin tek hücreli organizmaların eninde sonunda çok hücreli organizmalara evrimleşmesi sözde “gelişmiş” canlılara doğru bir ilerleme olarak görünebilir. Fakat Gould (1996) ve diğerlerinin de belirttiği gibi karmaşıklıkta sol el duvarı vardır; tanımlamak gerekirse, mümkün olan en basit canlı ya daha karmaşık bir hale gelebilir ya da aynı kalabilir. Bu bağlamda evrim bir çeşit “sarhoş yürüyüşüdür” ve burada bazı soylar kaçınılmaz olarak şekil ve işlev bakımından henüz keşfedilmemiş yeniliklere erişirler. Aynı şekilde “tersine evrim” ya da “gerileyici evrim” gibi terimler anlamsızdır; benzer özellikler ve gen dizileri biyolojik tarihin farklı zamanlarında tekrarlanabilir fakat bu hala tam olarak evrimdir, yani zamanla olan değişim.

Yani hayır, evrim mükemmelliğe gitmez. Genellikle ortama yeterince uyumlu olanların hayatta kaldığını gördüğümüz için bize "mükemmelliğe gidiyormuş" gibi görünür. Ancak çevresel baskı çok fazla ise popülasyonda uyumlu birey bulunamaz ve türün soyu tükenebilir. Eğer canlıların kusuru hayatta kalma ve üremeye çok bir etki sağlamıyorsa vücudunda kalabilir. Evrim bir bilinç olmadığı ve sadece "var olan popülasyonda değişim" olduğu için "aptalca" şeyler de oluşmasına sebep olabilir. Bir örneği buradan görebilirsiniz. Hatta genetik sürüklenme gibi mekanizmalar yüzünden de her zaman uyumlu olanların hayatta kalmak zorunda olmadığını biliyoruz. Kimi zaman ortama uyumlu olanlar da elenebiliyor. Evrim, sandığınız kadar mükemmel değil.

Evrimde "mükemmelleşme" diye bir şey yok. Evrimde hayatta kalmak var.

Canlılar değişen çevre şartları ile doğal seçilime uğrarlar ve hayatta kalan birey varlığını devam ettirir. Kalamayan elenir. Gayet basit. Eğer ortada canlıyı seçilime maruz bırakan bir değişim yok ise canlı seçilim baskısına maruz kalmaz ve evrim geçirmez.

Kısa bir bilgi olacak ama bir perspektif açısından:

Mevcut çevre koşullarına göre evet evrim gelişme sağlar. Örneğin soğuğa karşı dayanıklılık konusunda çevre unsurları baskı oluşturuyorsa evrim soğuğa karşı direnç konusunda seçilim baskısı oluşturur ve bu da soğuga direnç konusunda canlıların daha gelişmesine neden olur (örneğin daha iyi bir kürk, veya deri altı yağ tabakasının kalınlaşması vs). Bu durum soğuğa direnç bakımında bir 'gelişmedir'. Ancak bu gelişme başka bir unsur bakımından dez avantaja da aynı zamanda neden olabilir. Örneğin ağırlaşan kürk ve kilo canlının daha ağır hareket eden daha yavaş koşabilir bir duruma gelip hantallaşasına neden olabilir. Böyle bir canlı soğuğa karşı hayatta kalmak bakımından avantaj elde ederken hızlı avları yakalama açısından dezavantaj kazanır. Bu da avlanma alışkanlığının buna göre değişmesine ve yavaş koşan avlara yönelmesine neden olabilir. Evrimin yönü bu avantaj/dezavantajlara göre ilerler. Bu açıdan gelişim veya mükemmelliğin örneğin çevre şartlarına Göre görece bir anlamı olduğunu ifade edebiliriz.

Hayır gitmez. Aksine bazen hatalıdır. Örneğin ren geyiklerinin neslinin tükenmesinin nedeni sürekli olarak daha büyük boynuzlu erkeklerin güçlü olduğu için seçilime uğramasıdır. Fakat bir süre sonra boynuzlar o kadar büyük hale gelir ki vücutları taşıyamaz ve bu onlar için avantaj değil dezavantaja dönüşür.

Bugün bize evrimin mükemmel gibi gözükmesinin sebebi ortama en iyi uyum sağlayan canlıların hayatta kalmasıdır. Fakat olası bir ortam değişikliğinde bütün avantajlarımız dezavantaja dönüşebilir. Mesela o devasa cüsseleriyle tüm dünyaya hakim dinazorlar meteor sonrası yok olurken, minik bedenleriyle yer altında saklanan kemirgenler hayatta kalmayı başarmıştır. Ortama en iyi uyum sağlayan kazanır hepsi bu.