Evrimde Birebir Geri Dönüşün İstatistiki İmkansızlığı: Dollo Yasası Nedir?
1893 yılında Belçikalı bilim insanı Louis Dollo tarafından ileri sürülen bu açıklama, teknik olarak bilimsel bir yasadan ziyade, istatistiki bir analizin en olası sonucu olarak yorumlanmalıdır. Bu açıdan, bilim felsefesi açısından bu konuya bir "yasa" demek biraz abartılıdır; belki "Dollo Hipotezi" olarak anmak daha doğru olacaktır. Buna rağmen, ne isimle anarsak analım, bu konunun özünü anlamak evrimi doğru anlamak açısından önemlidir.
Dollo Yasası veya daha uzun ismiyle Dollo'nun Tersinmezlik Yasası/Prensibi, evrimsel bir değişim yaşandıktan sonra sonra, bu özelliğin birebir aynı şekilde atasal duruma geri dönmesinin olanaksız olduğunu (pratik olarak mümkün olmadığını) ileri sürer. Bu tanımda birebir aynı şekilde vurgusu önemlidir; çünkü benzer özelliklerin bağımsız olarak evrimleştiğini (bkz: yakınsak evrim) ve hatta atasal özelliklerin benzer formlarının yeniden evrimleşebildiğini (bkz: geri evrim) günümüzde bilmekteyiz. Bu ilkeye göre, örneğin evrimsel süreçlerle körelen bir organ birebir aynı şekliyle yeniden ortaya çıkamaz.
Dollo Yasası'na daha ziyade "istatistiki bir genelleme" olarak bakılması gerekir. Buna göre, evrimi etkileyen çevresel ve diğer parametreler o kadar çok sayıdadır ki, evrimsel bir değişimin tekrarlanması veya tamı tamına geriye alınması, istatistiki olarak mümkün değildir. Dawkins, Dollo Hipotezi'nin bunu gösterdiğini söyler. Stephen Jay Gould ise, hemen her zaman olduğu gibi, Dawkins'e göre daha yumuşak yaklaşır olaya ve Dollo Hipotezi'ni "geri alınamazlık" (irreversibility) kavramı dahilinde, olasılıklar evreninden seçilen bir ihtimalin, diğer tüm ihtimalleri kapatması olarak algılar. Yani önünüzde A, B, C, D ihtimalleri mevcutsa ve siz A'yı seçerseniz, diğer üç ihtimal istatistiki olarak ortadan kalkmış olur. Gould, Dollo'nun hipoteziyle bu geri dönülemezliği ileri sürdüğünü söyler.
Gerçekten de, parametrelerin çokluğundan ötürü evrimsel basamakların iki defa izlenmesi (ileriye veya geriye doğru) son derece düşük ihtimallidir. Öte yandan, kimi zaman genlerimizde meydana gelen bir mutasyon, bir özelliğin kapanmasına veya ortaya çıkarılamamasına sebep olabilir. Fakat bu gende sonradan meydana gelen bir mutasyon, bu özelliği tersine döndürebilir. Dollo'nun zamanında henüz genler keşfedilmemiş olduğu için, bu kritik noktayı atlamış olması anlaşılırdır. Genler bazında bakıldığında Dollo Yasası işlevini yitirmektedir diyebiliriz.
Geri evrim kavramı kapsamında, zaten evrimin kimi durumda farklı yollarla da olsa geriye gidebildiği görülmektedir. Kuzey Amerika'daki kurbağaların alt çenelerindeki dişlerin tekrar atasal konuma doğru evrimleşmesi, geri evrim kapsamında açıklanabilir. Yakınsak evrim örneği olaraksa, denizden karalara çıkan ve yayılan hayvanlardan bazılarının, denizlere geri dönmesi verilebilir. Türler atasal özelliklerine büyük oranda veya benzer olacak şekilde dönebilirler; fakat bu dönüşler bir teybin geriye sarılması şeklinde değil, yeniden adaptasyon yoluyla olmaktadır..
Geri evrimin örneklerinden bir diğeri ise dikenlibalıklardır. Dikenlibalıkların ataları ve kuzenleri, güçlü zırhlara ve üç hatlı dikenlere sahip, yüksek savunma becerisi olan hayvanlardı. Washington Gölü'nde yaşayan bireylerin ise, yüzlerce yıl boyunca göl dibindeki çamur birikintileri içerisinde saklanmaya adapte olmaları sebebiyle, bu gereksizleşen zırhları körelerek küçülmüştü. Bu, 1960 yılına kadar sürdü. Gölde yapılan çalışmalar sonrasında 1960 yılında bu ufak hayvanın saklandığı çamurlu alanlar ortadan kalktı ve türün popülasyonları, yine avcılarıyla yüzyüze kaldılar. Sadece 49 yıl içerisinde (1957'den 2006'ya kadar geçen sürede), türün zayıf, zırhsız ve çelimsiz bireylerinde, sadece birkaç on nesil içerisinde atalarına ait özellikler geri evrimleşti ve yeniden zırhlı yapıya kavuştular. Böylece sadece gözlerimizin önünde meydana gelen ciddi bir evrim örneği değil, aynı zamanda geri evrimin harika örneklerinden biri bilim camiasına sunulmuş oldu.
Sonuç olarak, edinilen bir özelliğin birebir yitirilmesi veya yitirilen bir özelliğin birebir kazanılması, istatistiki olarak çok zor, hatta olanaksıza yakındır. Ancak şartlar öyle denk geldiğinde, türlerin milyonlarca yıl sonra bu şekilde yitimler veya kazanımlar edindikleri görülür. Çevre, sürekli ve rastgele olarak değiştiği için evrim de rastgele bir şekilde yön değiştirir. Bu rastgele yollardan bazılarının çakışması imkansız değilse de, oldukça güçtür. Fakat bu güçlüğe rağmen, dediğimiz gibi, bu örnekleri doğada bulmak mümkündür.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git- 11
- 7
- 6
- 4
- 3
- 2
- 2
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- A. Buchanan. Lost And Found -- Breaking Dollo's Law. (1 Şubat 2011). Alındığı Tarih: 28 Nisan 2019. Alındığı Yer: Eco Devo Evo | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 02/11/2024 17:31:31 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/65
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.