Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

Evrimde Birebir Geri Dönüşün İstatistiki İmkansızlığı: Dollo Yasası Nedir?

3 dakika
10,242
Evrimde Birebir Geri Dönüşün İstatistiki İmkansızlığı: Dollo Yasası Nedir? NewsLocker
Evrim Ağacı Akademi: Evrimi Anlamak Yazı Dizisi

Bu yazı, Evrimi Anlamak yazı dizisinin 35. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan ""Tesadüf" Geliyor, Kaçın! Bilimde "Şans" ve "Tesadüf" Kavramlarına Yer Yok mu?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
Tüm Reklamları Kapat

1893 yılında Belçikalı bilim insanı Louis Dollo tarafından ileri sürülen bu açıklama, teknik olarak bilimsel bir yasadan ziyade, istatistiki bir analizin en olası sonucu olarak yorumlanmalıdır. Bu açıdan, bilim felsefesi açısından bu konuya bir "yasa" demek biraz abartılıdır; belki "Dollo Hipotezi" olarak anmak daha doğru olacaktır. Buna rağmen, ne isimle anarsak analım, bu konunun özünü anlamak evrimi doğru anlamak açısından önemlidir.

Dollo Yasası veya daha uzun ismiyle Dollo'nun Tersinmezlik Yasası/Prensibi, evrimsel bir değişim yaşandıktan sonra sonra, bu özelliğin birebir aynı şekilde atasal duruma geri dönmesinin olanaksız olduğunu (pratik olarak mümkün olmadığını) ileri sürer. Bu tanımda birebir aynı şekilde vurgusu önemlidir; çünkü benzer özelliklerin bağımsız olarak evrimleştiğini (bkz: yakınsak evrim) ve hatta atasal özelliklerin benzer formlarının yeniden evrimleşebildiğini (bkz: geri evrim) günümüzde bilmekteyiz. Bu ilkeye göre, örneğin evrimsel süreçlerle körelen bir organ birebir aynı şekliyle yeniden ortaya çıkamaz.

Dollo Yasası'na daha ziyade "istatistiki bir genelleme" olarak bakılması gerekir. Buna göre, evrimi etkileyen çevresel ve diğer parametreler o kadar çok sayıdadır ki, evrimsel bir değişimin tekrarlanması veya tamı tamına geriye alınması, istatistiki olarak mümkün değildir. Dawkins, Dollo Hipotezi'nin bunu gösterdiğini söyler. Stephen Jay Gould ise, hemen her zaman olduğu gibi, Dawkins'e göre daha yumuşak yaklaşır olaya ve Dollo Hipotezi'ni "geri alınamazlık" (irreversibility) kavramı dahilinde, olasılıklar evreninden seçilen bir ihtimalin, diğer tüm ihtimalleri kapatması olarak algılar. Yani önünüzde A, B, C, D ihtimalleri mevcutsa ve siz A'yı seçerseniz, diğer üç ihtimal istatistiki olarak ortadan kalkmış olur. Gould, Dollo'nun hipoteziyle bu geri dönülemezliği ileri sürdüğünü söyler.

Tüm Reklamları Kapat

Tersine evrimin, atasal forma bir anda geri dönüş şeklinde olması istatistiki olarak olanaksızdır. Buna karşılık, benzer özellikler atasal formu yansıtacak şekilde evrimleşebilir.
Tersine evrimin, atasal forma bir anda geri dönüş şeklinde olması istatistiki olarak olanaksızdır. Buna karşılık, benzer özellikler atasal formu yansıtacak şekilde evrimleşebilir.
Wikipedia

Gerçekten de, parametrelerin çokluğundan ötürü evrimsel basamakların iki defa izlenmesi (ileriye veya geriye doğru) son derece düşük ihtimallidir. Öte yandan, kimi zaman genlerimizde meydana gelen bir mutasyon, bir özelliğin kapanmasına veya ortaya çıkarılamamasına sebep olabilir. Fakat bu gende sonradan meydana gelen bir mutasyon, bu özelliği tersine döndürebilir. Dollo'nun zamanında henüz genler keşfedilmemiş olduğu için, bu kritik noktayı atlamış olması anlaşılırdır. Genler bazında bakıldığında Dollo Yasası işlevini yitirmektedir diyebiliriz.

Geri evrim kavramı kapsamında, zaten evrimin kimi durumda farklı yollarla da olsa geriye gidebildiği görülmektedir. Kuzey Amerika'daki kurbağaların alt çenelerindeki dişlerin tekrar atasal konuma doğru evrimleşmesi, geri evrim kapsamında açıklanabilir. Yakınsak evrim örneği olaraksa, denizden karalara çıkan ve yayılan hayvanlardan bazılarının, denizlere geri dönmesi verilebilir. Türler atasal özelliklerine büyük oranda veya benzer olacak şekilde dönebilirler; fakat bu dönüşler bir teybin geriye sarılması şeklinde değil, yeniden adaptasyon yoluyla olmaktadır..

Geri evrimin örneklerinden bir diğeri ise dikenlibalıklardır. Dikenlibalıkların ataları ve kuzenleri, güçlü zırhlara ve üç hatlı dikenlere sahip, yüksek savunma becerisi olan hayvanlardı. Washington Gölü'nde yaşayan bireylerin ise, yüzlerce yıl boyunca göl dibindeki çamur birikintileri içerisinde saklanmaya adapte olmaları sebebiyle, bu gereksizleşen zırhları körelerek küçülmüştü. Bu, 1960 yılına kadar sürdü. Gölde yapılan çalışmalar sonrasında 1960 yılında bu ufak hayvanın saklandığı çamurlu alanlar ortadan kalktı ve türün popülasyonları, yine avcılarıyla yüzyüze kaldılar. Sadece 49 yıl içerisinde (1957'den 2006'ya kadar geçen sürede), türün zayıf, zırhsız ve çelimsiz bireylerinde, sadece birkaç on nesil içerisinde atalarına ait özellikler geri evrimleşti ve yeniden zırhlı yapıya kavuştular. Böylece sadece gözlerimizin önünde meydana gelen ciddi bir evrim örneği değil, aynı zamanda geri evrimin harika örneklerinden biri bilim camiasına sunulmuş oldu.

Geri evrime örnek olan dikenlibalık evrimi
Geri evrime örnek olan dikenlibalık evrimi

Sonuç olarak, edinilen bir özelliğin birebir yitirilmesi veya yitirilen bir özelliğin birebir kazanılması, istatistiki olarak çok zor, hatta olanaksıza yakındır. Ancak şartlar öyle denk geldiğinde, türlerin milyonlarca yıl sonra bu şekilde yitimler veya kazanımlar edindikleri görülür. Çevre, sürekli ve rastgele olarak değiştiği için evrim de rastgele bir şekilde yön değiştirir. Bu rastgele yollardan bazılarının çakışması imkansız değilse de, oldukça güçtür. Fakat bu güçlüğe rağmen, dediğimiz gibi, bu örnekleri doğada bulmak mümkündür.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
Evrim Ağacı Akademi: Evrimi Anlamak Yazı Dizisi

Bu yazı, Evrimi Anlamak yazı dizisinin 35. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan ""Tesadüf" Geliyor, Kaçın! Bilimde "Şans" ve "Tesadüf" Kavramlarına Yer Yok mu?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
27
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 11
  • Bilim Budur! 7
  • Merak Uyandırıcı! 6
  • İnanılmaz 4
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 3
  • Muhteşem! 2
  • Umut Verici! 2
  • Güldürdü 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • A. Buchanan. Lost And Found -- Breaking Dollo's Law. (1 Şubat 2011). Alındığı Tarih: 28 Nisan 2019. Alındığı Yer: Eco Devo Evo | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 02/11/2024 17:31:31 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/65

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Asteroid
Yüzey
Ekosistem
Kuşlar
Teşhis
Uçma
Dinozorlar
Deprem
Yaşam
Akıl
Tutarlılık
Komplo
Koaservat
Biyolojik Antropoloji
Eşey
Kimya Tarihi
Ortak Ata
Elektrokimya
Protein
Besin
Mikroevrim
Köpekgil
Sars Mers
Molekül
Küresel Salgın
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ç. M. Bakırcı. Evrimde Birebir Geri Dönüşün İstatistiki İmkansızlığı: Dollo Yasası Nedir?. (2 Mayıs 2011). Alındığı Tarih: 2 Kasım 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/65
Bakırcı, Ç. M. (2011, May 02). Evrimde Birebir Geri Dönüşün İstatistiki İmkansızlığı: Dollo Yasası Nedir?. Evrim Ağacı. Retrieved November 02, 2024. from https://evrimagaci.org/s/65
Ç. M. Bakırcı. “Evrimde Birebir Geri Dönüşün İstatistiki İmkansızlığı: Dollo Yasası Nedir?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 02 May. 2011, https://evrimagaci.org/s/65.
Bakırcı, Çağrı Mert. “Evrimde Birebir Geri Dönüşün İstatistiki İmkansızlığı: Dollo Yasası Nedir?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, May 02, 2011. https://evrimagaci.org/s/65.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close