Köpeklerin En Yakın Kurt Atalarının Soyu Tükendi!

Modern köpekler ve kurtların yeni genetik analizler, insanın en iyi dostunun tarımdan daha önce evcilleştirildiğini gösteriyor. 

Ama bu evcilleştirmenin kökeni inatla gizemini koruyor. Araştırmacılar, kurtların genomlarını üç farklı muhtemel ehlileşme bölgesinde analiz etti (Orta Doğu, Asya ve Doğu Avrupa) ve fark edildi ki köpekler bu üçüne de yakın akraba değil. Aslında görünen o ki, bu günkü köpeklerin en yakın kurt atasının nesli tükenmiş olabilir, hiçbir vahşi soy bırakmadan. University of Chicago'nun genetik profesörü, araştırmacı John Novembre:

Tüm köpekler bir grup, tüm kurtlar bir grup, ve bu saydığımız üç bölgedeki hiçbir kurt, köpeklerle yakın akraba değildirler. Çalışmamızın en büyük sürprizi bu oldu.

Evcilleştirme Gizemi

Köpeklerin evcilleşme kökeni sırrını koruyor. Evcilleşmenin fosil bulguları 33.000 yıl öncesine kadar dayanıyor, kafa tasının şekli ve DNA analizi baz alınarak. Ama köpek-benzeri kanin dişin varlığı modern köpeklerin kökeni olduğunu kanıtlamıyor; Fosil evcil bir köpeği temsil etse bile, başarılı olamamış ve soyunu devam ettirememiş bir yan tür de olabilir.

Araştırmacılar köpeklerin düzenli olarak yaklaşık 10.000 yıl öncesinden beri insanlarla bir arada yaşadığını biliyor. Ve 14.000 yıl öncesinden köpeklerle insanlar birlikte gömülü bulundular. Çeşitli genetik çalışmalar Çin, Orta Doğu ve Avrupa'yı bugünkü evcil köpeklerin orijini olarak işaret ediyor.

Novembre ve meslektaşları, evcilleşmeyi daha kolay anlaşılır bir hale getirmek için yüksek kaliteli bütün genom kullandılar. İsrail'den, Çin'den ve Hırvatistan'dan birer kurdun bütün gen dizilimini, köpeklerin muhtemel ilk evcilleştirildiği yeri saptamada çemberi daraltmak için topladılar. Daha sonra Güney Doğu Asya'dan köken aldığı düşünülen vahşi bir köpek olan bir Avustralya dingosunun ve bir Afrika basenjisinin gen dizisi çıkartıldı. Bu iki köpeğin de yaşam alanları kurtlarla örtüşmüyor. Bu yüzden araştırmacılar, az da olsa evcilleşme-sonrası türler arası üreme gözlemlemeyi ummaktalar. Türler arası üreme, köpeklerle kurtların ne zaman tür olarak ayrıldığı konusunda sıklıkla kafaları karıştırmaktadır da o yüzden.

Öncesinde de halihazırda bir boxer köpeğinin tam gen dizisi çıkarılmıştı.

Karmaşık Köpekgiller

Yüksek kalite tam diziler araştırmacılara tüm genomlar arasındaki genetik varyasyonlara bakma imkanı sağlıyordu. Bu önemli, Novembre LiveScience'a böyle konuştu, çünkü önceki çalışmalar bölük pörçük DNA parçalarıyla sınırlıydı. O parçalar seçilmişti çünkü köpek soyundan köpek soyuna değişkenlik gösterdiği biliniyordu. Novembre:

Köpeklerdeki ve kurtlardakine bakarak karara varmaya kalktığımızda büyük resmi göremeyiz, çünkü kurtlarda olup da köpeklerde ortadan kalkmış bir varyasyonu göremeyiz.

PLOS Genetics dergisinde 16 Ocak 2014'te yayımlanan sonuçlar köpeklerle modern kurtların aynı soydan türemediklerini açığa çıkardı - büyük bir sürpriz olduğunu söyledi Novembre, tek evcilleştirme veya birden çok evcilleştirme olgusu görmeyi beklerken. Örneğin Avustralya dingosu Asya kurduyla, Afrika basenjisi de Orta Doğu kurduyla akrabaymış gibi.

Ondan ziyade köpekler kendi arasında çok yakın akrabalıklar barındırıyor. Bu bağlamda köpeklerin, şu anda soyu tükenmiş bir kurt kolundan türediğini önermek yanlış olmaz. Daha sonralarda, evcilleştirilmiş köpek tarihinde vahşi kalan kurtlarla ortak döller vermekte ve böylece günümüzde köpek genetiği araştırmalarında ayak bağı olacak bir kargaşaya neden olmaktadır.

Bu diziliş aynı zamanda ilk köpeklerin, kendi günlerinde, ufak bir grup halinde yaşayan kurtlardan türediğini de belli ediyor. Evcilleştirme esnasında hem köpekler hem de kurtlar popülasyon dar geçidi denilen bir deneyimle karşılaştılar - sayıları azaldı. Genler, bu düşüşün neden yaşandığını açıklayamıyor. Novembre'a göre belki kurtlar için düşünülecek olursa insanların avlanma sahasını genişletmesi ve kurtlarla besin rekabetine girmesi etkili olmuş olabilir.

Sonuç olarak, karşılaştırmaların gösterdiği üzere kurtlar ve köpekler 9000 ve 34.000 yıl önce ayrıştı, 11.000 ve 16.000 yılları arasında birbiriyle oldukça benzer özellikler göstermeye devam ettiler, ta ki tarım yaygınlaşana kadar. Novembre bu bulgularla fosil kayıtların birbirini desteklediğini belirtiyor.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Önceki bir deney evcilleştirme aşamasının, belki de köpeklerin genetik mutasyonunda tetikleyici olduğu önerisini getiriyor. Bu mutasyonun modern köpeğin atalarının nişastayı daha kolay sindirebilmelerini sağlamış olabileceği, yani insanların çöpleriyle beslenebileceği anlamına gelir. Yeni bir çalışma, bahsedilen mutasyon üzerine eğiliyor ve kesinlikle mutasyonun meydana geldiğini buluyor, ama büyük olasılıkla evcilleştirildikten daha sonra oluyor. Mesela dingolar, tartışmasız köpek, kurt değil, zaten nişasta-dostu genlerin bir kısmına sahip.Novembre soruyor:

Avcı-toplayıcı insanlar arasında yaşamını sürdüren ve bu ortamda evcilleştirilen köpekten bahsediyoruz. Ve daha sonrasında bu gruplar tarıma geçtiğinde acaba beslenme alışkanlıklarını da değiştirdiler mi?

Daha Çok Cevap Geliyor mu?

Yine de cevaplandırılmayı bekleyen bir sürü soru var. Evcilleştirmenin orijini için 25.000 yıl gibi geniş bir zaman aralığıyla ilgilenilmesinin sebebi araştırmanın genomdaki mutasyonlar üzerine yapılan tahminleri baz almak zorunda olmaları. Novembre şöyle diyor:

Mutasyonlar ender görülür ve ne sıklıkla olduğunu tahmin etmek zordur. En iyi yol ebeveynlerin ve döllerin genomlarını karşılaştırmaktır, ama bu iş henüz köpeklerle yapılmamıştır. Bir gün yapıldığında, takımımın yaptığı tahminler çok daha isabetli hale gelecektir.

Ancak modern köpeklerle modern kurtların incelemesinde genel görüntü birbirlerine ata veya soyun devamı olmaktan daha çok bunların kardeş gruplar olduğu yönünde. Yani modern DNA dizilimleri evcilleşmenin kökenini ortaya çıkaracak gibi durmuyor. Novembre bu soruyu cevaplamak için antik DNA analizlerine ihtiyaç olduğunu söylüyor.

Şimdiye kadar fosillerden çıkarılan DNA dizileri tam değil. Ama şimdi araştırmacılar tamamlanmış Neanderthal genomu elde etmeyi başardı, fosillerden köpek ve kurtların tamamlanmış genomlarını öğrenmenin de eşiğindeler.

Novembre'ın dediklerine bakılırsa bir grup insan bu konu üzerine kafa yoruyor. Tamamlanmış antik köpek genomu dokuz aydan çok daha yakın olabilir.

Teşekkür: Bu yazıyı çeviren Kemal Uçar'a teşekkür ederiz.