Paylaşım Yap

Depremleri Önceden Tahmin Etmek Mümkün mü?

Depremleri Önceden Tahmin Etmek Mümkün mü?
5 dakika
36,794
Evrim Ağacı Akademi: Depremler Yazı Dizisi

Bu yazı, Depremler yazı dizisinin 12. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Deprem Nedir? Depremlere Sebep Olan Doğa Yasaları ve Bu Yasaları Açıklayan Modeller Nelerdir?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al

İddia

Ditrianum gibi internet siteleri, kişi ve kurumlar depremleri önceden tahmin etmeyi başarmaktadırlar. Bu kişilerin birçok tahmini doğru çıkmıştır. Dolayısıyla hükümetler de bunu yapabilir; ancak bilerek yapmıyorlar.

Gerçek mi?

Sahte
Sahte

Gerçek Ne?

Modern bilim ve teknolojimiz çerçevesinde depremleri önceden tahmin etmenin hiçbir yolu bulunmamaktadır. Deprem tahmini yaptığı iddia edilen kişi ve kurumlar tamamen istatistiki yalanlara ve hilelere başvurmaktadırlar. "Tahmin" ettikleri herhangi bir şey bulunmamaktadır ve sözde tahminleri tamamen işlevsizdir.

İddianın Kökeni

Deprem son derece korkutucu bir olgu olduğu için, hele ki geceleri vurabilecek depremleri önceden tahmin edebilmek birçok kişinin hayalidir. Bu hayali paraya dönüştürmek isteyen bazı kişi ve kurumlar, "deprem tahmini yapabildikleri" iddiasını ileri sürmüşlerdir.

Bilgiler

Bir deprem tahmininin gerçek ve işlevsel bir tahmin olabilmesi için şu 3 bilginin her birini barındırması gerekmektedir:

  1. Depremin tarihi ve saati,
  2. Depremin tam yeri,
  3. Depremin büyüklüğü.

İnternette görebileceğiniz "deprem tahmini" yaptığı iddia edilen kişi ve kurumların hiçbiri bu üç bilgiyi eş zamanlı olarak vermemektedir. Bu bilgilerden en az bir tanesi mutlaka göz ardı edilmektedir. Bunun da son derece anlaşılır bir nedeni vardır: Bu kişiler, depremi önceden herhangi bir şekilde tahmin edememektedirler. Tek yaptıkları, her gün yüzlercesi meydana gelen depremleri istatistiki olarak manipüle etmek ve halkı kandırmaktır.

Depremleri tahmin edebildiğini iddia eden kişiler şu nedenlerle tamamen hatalıdır:

  1. İddialarının bilimsel hiçbir temeli yoktur. Deprem, bilimsel olarak araştırılması gereken bir olgudur. Depremlerin astroloji gibi safsatalarla, bulutlarla, vücut ağrılarıyla, gök cisimleriyle hiçbir alakası yoktur.
  2. İddia sahipleri yukarıdaki 3 bilginin her birini eş zamanlı olarak veremezler. Dolayısıyla tahminleri istatistiki ve rastgele bir balık avından başkası değildir; hiçbir anlamı yoktur. Çoğu zaman yanılırlar ama bu yanılgılar umursanmaz. Yüzlerce tahminden birkaçı tutacaktır ve bu olduğunda onları ön plana çıkarırlar.
  3. Bu kişi ve kurumların tahminleri öylesine geneldir ki, o tahmine uyacak bir deprem mutlaka bir yerlerde yaşanacaktır.

Deprem Tahminlerinde Algıda Seçicilik

Örnekle anlatalım: Bir sabah uyanıp, size şöyle söyleyseydik ne düşünürdünüz: "Bugün %100 ihtimalle bir deprem olacak!"

Bu, ilk başta "kaçık" bir tahmin gibi gelse de, neredeyse %100 ihtimalle haklı çıkacağımız bir tahmin olurdu. Çünkü Dünya'da yılda 500.000 (günde 1400) deprem meydana gelmektedir. Bunların ezici çoğunluğu ufak tefek depremlerdir; bir kısmı da 4-5 büyüklük ve üzeri depremlerdir. Dolayısıyla size zaman veriyor olsa da ("bugün"), buna ek olarak yer/lokasyon, büyüklük (ve hatta saat) bilgisi vermediğimiz sürece, bu bilgi "havalı" olsa da, hiçbir anlam ifade etmez. Elbette bugün bir yerlerde deprem olacaktır!

Ancak bundan daha iyisini de yapabiliriz. Gün tahminine bir de büyüklük ekleyelim: "Bugün 5.0 ila 5.9 büyüklüğünde bir deprem yaşanacak!" Nasıl, daha iyi, öyle değil mi? Ama yine, hiçbir anlamı yok. Çünkü her yıl 5.0-5.9 arası 1500 civarı deprem meydana gelmektedir, dolayısıyla herhangi bir günde, Dünya'nın herhangi 4 farklı yerinde bile 5.0-5.9 büyüklükte bir deprem olmasını bekleriz!

Bu ve bunun gibi varyasyonlarla etkileyiciliği arttırmak mümkündür. Örneğin depremler fay hatları üzerinde daha sık meydana geldiği için, farklı aktif fay hatlarıyla ilgili daha sık tahminde bulunarak daha isabetliymişiz gibi göstermemiz mümkün. Keza, aynı tahmini birkaç defa yaparsak, bir noktada mutlaka tutacaktır. Tutmayan tahminlerimiz görmezden gelinecektir; çünkü ilgi çekici bir tarafı yoktur. "Elbette kimse depremleri tahmin edemez, ne bekliyorduk ki?" Ama ola ki sıra dışı 1 tahminimiz bile tutarsa, o zaman meşhur olma ihtimalimiz vardır; çünkü yüzlerce hatalı tahmin arasından tek bir tanesinin tutması sosyal medya gibi mecralarda yangın gibi yayılacaktır! Buna algıda seçicilik adını veriyoruz.

Eğer bir tahmin şu detay düzeyinde değilse, "tahmin" değildir:

26 Eylül 2020 saat 21:34'te Marmara Denizi'nin kuzeyinde 7.8 büyüklüğünde bir deprem meydana gelecektir.

Algıda Seçiciliği Nasıl Yeneriz?

Bu tarz algıda seçicilik yoluyla prim yapanların sahtekarlıklarını ortaya çıkarmanın yolu, iddalarını geçmişe dönük olarak incelemektir. Örneğin geçmişteki 100 veya 1000 tahminden kaç tanesi gerçekleşmiş? Buna bakılması gerekir. Eğer çok düşük bir oranda isabetlilik varsa; bunlardan tutanların popüler olması ama tutmayanların görmezden gelinmesi (veya üzerinin örtülmesi, sonradan silinmesi, vb.) algıda seçicilik ve veri cımbızlama anlamına gelmektedir. Bu tarz uygulamaların bilimsel hiçbir tarafı yoktur.

Ayrıca bir kişinin durmaksızın iddialarını değiştirmesi ve bunu "güncelleme" adı altında pazarlaması da önemli bir belirteçtir. Durmaksızın değişen tahminlerin bir noktada tutması çok daha olasıdır. Dolayısıyla her bir "tahmin güncellemesi", yeni bir tahmin olarak değerlendirilmelidir.

Uzmanlar Nasıl Tahmin Ediyor?

Bunu daha iyi anlamak için, olasılık ile tahmin arasındaki farkı anlamak gerekiyor. İlki daha uzun dönem istatistiki hesaplara işaret ederken, ikincisi daha kısa dönemde olacak olayları öngörmeye işaret etmek için kullanılır.

Uzmanların yaptıkları uzun dönem olasılık hesapları, kısa ve net zaman aralıklarına yönelik tahminleri değil, uzun ve daha muğlak zaman aralıklarına yönelik istatistiki analizleri temel almaktadır. Bu tür tahminlerde hassasiyet düşük olsa da (yani depremin spesifik yer ve saatini bilemesek de), isabetlilik daha yüksek olabiliyor (o zaman aralığında beklediğimiz deprem genellikle yaşanıyor).

Uzman tahminlerine bakacak olursanız, "Önümüzdeki 30 yıl içinde Kuzey Anadolu fay hattında 7 veya üzerindeki bir büyüklükte bir depremin meydana gelme ihtimali %70'tir." şeklinde bilgiler verdiklerini görebilirsiniz. Bunlar, fay hatlarındaki enerji birikimlerini, bu enerjinin tarihsel olarak ne sıklıkta boşaldığını (depremlerin ne sıklıkta meydana geldiğini), deprem büyüklüğüne yönelik uzun dönem istatistikleri, vb. dikkate almaktadır. Bunlar "3 saat sonra büyük bir deprem olacak." iddiası kadar "havalı" ve "merak uyandırıcı" değildir; ancak en azından onlar gibi uydurma da değildir.

Kısa dönem tahminlerden ziyade, uzun dönem olasılık hesaplarının daha güvenilir olmasının da basit bir nedeni vardır: Depremlerin uzun vadedeki sıklıkları ve istatistiki detayları daha tahmin edilebilir düzeyde; bilim insanları da bundan faydalanıyorlar. Örneğin, 1960-2016 arasındaki verilere bakarak, Yeni Zelanda'da ortalamada:

  • Her gün en az 1 adet 4.0 - 4.9 arası büyüklükte deprem olur.
  • Her ay en az 2 adet 5.0 - 5.9 arası büyüklükte deprem olur.
  • Her 2 yılda en az 3 adet 6.0 - 6.9 arası büyüklükte deprem olur.
  • Her 4 yılda en az 1 adet 7.0 - 7.9 arası büyüklükte deprem olur.
  • Her 100 yılda en az 1 adet 8.0 ve üzeri büyüklükte deprem olur.

Benzer şekilde diğer coğrafi bölgelerin de istatistiki deprem haritalarını çıkarmak mümkündür. Örneğin aşağıdaki tablo, Dünya genelindeki depremlerin büyüklüğe göre yıl yıl istatistiklerini vermektedir:

Dünya'daki depremler
Dünya'daki depremler

Aslında bilim insanları da kısa dönem tahminlere başvururlar; ancak bunlar büyük depremler için değil, büyük bir deprem meydana geldikten sonraki artçıların ne sıklıkta ve büyüklükte meydana gelebileceğine yöneliktir.

Bilim insanları bu tahminleri bilimsel olarak temelsiz safsatalara dayandırmaz ve halkı kandırmaya ve "caka satmaya" yönelik bir amaç gütmezler; eldeki verilerin mantıklı ve bilimsel yorumunu sunarlar. Halkı yanıltmak yerine, talep edilmesi halinde profesyonel görüşlerini sunarlar.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
Evrim Ağacı Akademi: Depremler Yazı Dizisi

Bu yazı, Depremler yazı dizisinin 12. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Deprem Nedir? Depremlere Sebep Olan Doğa Yasaları ve Bu Yasaları Açıklayan Modeller Nelerdir?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
114
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

İçerikle İlgili Sorular
Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 74
  • Bilim Budur! 38
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 19
  • Muhteşem! 10
  • İnanılmaz 10
  • Merak Uyandırıcı! 10
  • Üzücü! 10
  • Korkutucu! 9
  • Umut Verici! 6
  • Grrr... *@$# 5
  • İğrenç! 4
  • Güldürdü 3
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • USGS. Are Earthquake Probabilities Or Forecasts The Same As Prediction?. (1 Ocak 2017). Alındığı Tarih: 26 Eylül 2019. Alındığı Yer: USGS | Arşiv Bağlantısı
  • USGS. Can You Predict Earthquakes?. (26 Eylül 2019). Alındığı Tarih: 26 Eylül 2019. Alındığı Yer: USGS | Arşiv Bağlantısı
  • USGS. 100% Chance Of An Earthquake. (26 Eylül 2019). Alındığı Tarih: 26 Eylül 2019. Alındığı Yer: USGS | Arşiv Bağlantısı

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 29/03/2024 12:44:35 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/5030

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Alan
Astrobiyoloji
Alkol
Yaşanabilir Gezegen
Çekirdek
Tohum
Botanik
Nöron
Makina
Karanlık
Uydu
Aminoasit
Geometri
Sayı
Mantık Hatası
Beyin
Bilişsel
Hominid
Evren
Süt
Araştırma
Filogenetik
Homo Sapiens
İspat
Güneş
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ç. M. Bakırcı. Depremleri Önceden Tahmin Etmek Mümkün mü?. (26 Eylül 2019). Alındığı Tarih: 29 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/5030
Bakırcı, Ç. M. (2019, September 26). Depremleri Önceden Tahmin Etmek Mümkün mü?. Evrim Ağacı. Retrieved March 29, 2024. from https://evrimagaci.org/s/5030
Ç. M. Bakırcı. “Depremleri Önceden Tahmin Etmek Mümkün mü?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 26 Sep. 2019, https://evrimagaci.org/s/5030.
Bakırcı, Çağrı Mert. “Depremleri Önceden Tahmin Etmek Mümkün mü?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, September 26, 2019. https://evrimagaci.org/s/5030.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close