Kitap Analizi: Keyif Verici Maddelerin Tarihi: Cennet, Tat ve Mantık (Wolfgang Schievelbusch)
Bugünkü Birçok Sıradan Ürün, Geçmişin "Keyif Verici Maddesi" idi!
Kitap Hakkında
- Yazar: Wolfgang Schivelbusch
- Çevirmen: Zehra Aksu Yılmazer
- Kitabevi: Kırmızı Kedi Yayınevi
- Sayfa Sayısı: 248
- İlk Baskı Yılı: 2019
- ISBN: 9786052985830
- Boyut: 16.5 x 22 cm
- Satın Almak İçin: Amazon
Keyif Verici Madde Nedir?
Bir bilim olarak beslenme, insanın evriminden itibaren hep tarihin bir parçası olmuştur. İlk insanların ne tükettikleri, nasıl tükettikleri, aldıkları besin ögelerinin evrimlerini nasıl etkilediği çeşitli bilimsel araştırmalara konu olmuştur. İnsanlık evrimini tamamladıktan sonra da bugün hâlâ tüketilen besinlerin eskiden nasıl kullanıldığı tarihin bir konusu haline gelmiştir.
Tam da bu tarihe tanıklık etmemizi sağlayan çok önemli bir kaynak Keyif Verici Maddelerin Tarihi: Cennet, Tat ve Mantık'tır. Wolfgang Schivelbusch'un kaleme aldığı eser, ilk olarak 2000 yılının Ekim ayında Türkçeye çevrilmiş. Kitapta ''keyif verici madde'' tanımı 12. yüzyıldan 17. yüzyılın sonlarına kadar insanların keyif aldıkları maddeler üzerinden yapılmış ve kitap bu maddelerle ilgili bize önemli bilgiler sunuyor.
''Keyif verici madde'' denildiği zaman akla ilk önce uyuşturucular ya da çeşitli opioid ilaçlar gelse de aslında çok daha sık karşılaşıyoruz keyif verici maddelerle. Bugün keyif verici madde olarak tanımlamadığımız birçok besin de bir zamanlar keyif verici madde olarak tanımlanıyordu.
Tuz ve Baharatlar Keyif Verici Maddelerdi!
Buna baharatları örnek vermek mümkün. Bugün onları "keyif verici madde" olarak tanımlamıyoruz; ama eskiden öyle değildi. Günümüzde baharatları belki besleyici değerinden, belki kattıkları aromalardan, belki de sadece renklerinden faydalanmak için kullanıyoruz; ama 12 yüzyılda keyif verici madde tanımına uygun olarak insanı iyi hissettirmek, statüsünün yüksek olduğunu göstermek ve haz vermek için kullanılıyordu.
Tuz, bu duruma verilebilecek en iyi örneklerden bir tanesi! 12. yüzyılda tuz tüketmek ya da yemeklerde tuz kullanmak, o insanın rahatının ve keyfinin yerinde olduğunu, tuza erişebilecek kadar toplum içindeki statüsünün yüksek olduğunu gösterirdi. Tuzu konuklarına ikram edebilmek ise, tuzu tüketebilmek kadar önemliydi. O yüzden tuz ''kişisel bir keyif aracı'' olarak kullanılıyordu. Şimdi bu keyif verici madde tanımını biraz daha genişlettiğimize göre, bu bilgilere nasıl ulaşacağımıza geçelim.
Kahve, Keyif Verici Bir Madde mi?
Aslında bugünü düşündüğümüzde de birçok besin maddesini sadece bize keyif verdiği için tüketiyoruz. Kahve, bunlardan bir tanesi. Kahveyi sadece kafeinin ya da içerdiği antioksidanların yararlı özelliklerinden faydalanmak için tüketmiyoruz. Kahve, bir kültürün ta kendisi. Bu kültür bize keyif verdiği için kahve içmeye devam ediyoruz.
Kahve içerken sevdiğimiz birisiyle sohbet etmek ya da istediğimiz bir işi yapmak, kahve kültürünü oluşturan ve bize keyif veren esas unsurlar. Kahvenin içerdiği kafein moleküllerinin, bizi rehavete sürükleyen bir nörotransmitter olan adenozin reseptörlerine bağlanarak bizi daha dinç tuttuğu bilimsel bir gerçek.
Çünkü adenozin reseptörlerine adenozin molekülleri yerine kafein molekülleri bağlandığı zaman sinir hücreleri yani nöronlar daha fazla uyarılıyor ve ateşleniyor. Bu ateşleme sonucunda da adrenal bezlerimizden adrenalin salgılanıyor. Vücudumuzda adenozin yerine adrenalin dolaşması da bizim daha kolay odaklanmamıza ve ''uyanık'' kalmamıza neden oluyor. Bu da yaptığımız işe kendimizi daha çok vermemizi ve o işten daha çok keyif almamıza neden oluyor. Bu bağlamda kahveyi de keyif verici bir madde olarak tanımlamak mümkün.
Keyif Verici Madde Tanımı Neleri Kapsar?
Peki sadece kahve ve baharatlardan mı ibaret bu ''keyif verici maddeler''? Elbette hayır. Bir besini keyif veren bir madde olarak nitelendirmemize neden olacak bilimsel bir açıklaması olmalıdır. Yani bizi biyolojik olarak mutlu etmeli ya da iyi hissetmemizi sağlayacak endorfin hormonunun salınımına yol açmalı. Böyle düşündüğümüzde, acı biberi de bir keyif maddesi olarak sayabiliriz; çünkü acı tat da bizim endorfin salgılamamıza yol açar. Acı biber ve acının evrimi üzerine daha detaylı bilgi içeren yazımıza şuradan ulaşabilirsiniz.
Farklı tat profillerine sahip olsalar da çikolatanın da keyif verici bir madde olduğunu söyleyebiliriz. Çikolatadaki epikateşin molekülü beyin-kan bariyerini (BBB) geçerek merkezi sinir sisteminde hücre doğumu uyarır ve kan damarı oluşumuna sebep olur. Çikolatanın beyne ve duygu durumuna doğrudan etki ettiğini bilimsel olarak bilsek de bu etki aynı zamanda çalışmalarca deneysel olarak da gösterilmiştir.
Sonuç
Sonuç olarak keyif veren bir aktivitenin ya da işin tanımı kişiden kişiye göre değişse ve keyif verici maddelerin sayıları artırılabilse de tanımı değişmez. O yüzden bir domatesin beynimize etkileri tam olarak bilinmediği ve bu etkiler bize dopamin, seratonin ya da epinefrin gibi hormonlar salgılatmadığı sürece domatesi keyif verici maddeler sınıfına sokamayız.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git- 12
- 7
- 3
- 2
- 1
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- J. Aten. 3 Scientific Reasons Coffee Makes You Happier And More Productive. (21 Ekim 2020). Alındığı Tarih: 12 Ocak 2022. Alındığı Yer: Inc.com | Arşiv Bağlantısı
- W. Schivelbusch. (2019). Keyif Verici Maddelerin Tarihi: Cennet, Tat Ve Mantık. ISBN: 978-6052985830. Yayınevi: Kırmızı Kedi. sf: 0-248.
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 12/12/2024 14:41:20 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/11345
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.