Thomas Huxley vs. Piskopos Wilberforce: Bilimsel Bir Gerçeği Çarpıtanlarla Aynı Soydan Gelmektense, Maymundan Gelmeyi Tercih Ederim!

Darwin, Doğal Seçilime Bağlı Gerçekleşen Evrim Teorisi'ni ilk keşfettiğinde ve geliştirdiğinde, insanların inançlarına zarar verebilecek olmaktan çok korktu. Gerçeği keşfettiğini biliyordu, ancak toplumsal dinamiklere zarar vermekten çekiniyordu. Çünkü amacı toplumsal bir kargaşa yaratmak değil, gerçeği keşfetmekti. Bu sebeple (ve bazı diğer sebeplerle) sözlerine çok dikkat etti, halk tartışmalarından her zaman uzak durdu, teorisiyle ilgili mektup yazışmalarından başka hiçbir münazaraya dahil olmamaya özen gösterdi. 

Bu da, kaçınılmaz olarak bilimin hakkını bilim karşıtlarına karşı koruyacak bazı isimleri doğurdu. Örneğin "Darwin'in Buldogu" olarak bilinen Thomas Huxley'i. Huxley, zaten son derece meşhur ve saygın bir bilim insanıydı. Ömrü boyunca, Darwin yerine kuramı ve kuramın getirilerini savundu, ateşli tartışmalara girdi, sivri dili ve tükenmek bilmez enerjisiyle bilimsel gerçekleri geri plana itmeye çalışanlarla mücadele etti. 

Bu mücadelelerden en meşhuru, 1860 senesinde Oxford Üniversitesinde düzenlenen münazaradır. Bu münazaralar Oxford'un bir geleneğidir ve halen devam etmektedir. 1860'taki münazara ise bilim insanları ve filozofların katılımıyla, evrimi masaya yatırmak üzere yapılmıştır. Thomas Huxley, Benjamin Brodie (tıp doktoru, tarafsız), Piskopos Samuel Wilberforce (İngiltere Kilisesi piskoposu, evrim karşıtı), Joseph Dalton Hooker (Darwin'in yakın dostu, botanikçi) ve Robert FitzRoy'un (Beagle gemisi kaptanı, evrim karşıtı) katılımıyla gerçekleşmiştir. Neyse, lafı çok dolandırmayalım; münazaranın sonucunu zaten fotoğraftaki Huxley'nin sözü özetliyor.

Münazara oldukça keyifli ve öğretici geçer. Ancak sonlara doğru, piskopos Wilberforce kontrolünü yitirmeye ve elinde bilimsel delil bulunmamasından ötürü ad hominem mantık hatasına düşerek (ve aynı zamanda Huxley gibi zeki ve sivri dilli birine kafa tutabileceğini sanarak) şu sözlerle konuşmasını bitirir:

Her ne kadar son derece temelsiz olan bu gelişim yasası Darwin tarafından ileri sürüldüyse de ve yasa demek istiyor olsanız da, ancak bir hipotez diyebileceğim bu iddiayı düşünürken, şunu sormaktan kendimi alamıyorum: acaba sizlerin soyu büyükanne tarafından mı yoksa büyükbaba tarafından mı maymunlara dayanıyor?"

Evet, şaşırmayın; günümüzdeki evrim karşıtı argümanların istisnasız tamamı, Darwin'in teorisini ilan etmesinden kısa bir süre sonra evrim karşıtlarının durmaksızın aynı şekilde tekrar etmelerinin bir ürünüdür. Aradan geçen 2 asra yakın süre zarfında evrim karşıtlığının özgün herhangi bir argüman veya tartışma üretebildiği söylenemez.

Bazılarıysa kısaca şunun söylendiğini aktarıyor:

Bu hipotezin ışığında, sizin büyük büyük babalarınız ve büyük büyük annelerinizin maymun olduğunu söylemekte bir sakınca olup olmadığını merak ediyorum.

Bu sözler, salonda kahkahalarla karşılanmışsa da, konuyu sonradan aktaran insanlardan biri olan olan Francis Darwin, Huxley'in yanında oturan Benjamin Brodie'ye eğilerek "Tanrı şimdi onu elime düşürdü." dediğini söylemektedir. İşte görgü tanıklarının söylediğine göre, sırası gelen Huxley öncelikle tüm iddialara yanıt verir ve sözlerini, piskoposun bu çirkin ve saygısız tavrını sonsuza dek susturacak şekilde, müthiş bir sakinlik ve netlikle bitirir:

Maymun soyundan gelen atalarım olduğu için değil, elindeki zenginlikleri gerçeği karartmak için kullanan bir insanla akraba olduğum için utanıyorum.

Bazı görgü tanıklarının anlattığına göre ise cevap şu şekilde:

Atalarımın maymun olmasından değil, bilimsel gerçekleri ve böylesine kıymetli bir tartışmayı çarpıtabilecek kadar gerçeklikten kopmuş sayın piskopos gibi bir şahısla aynı türü paylaştığım için kendimden utanıyorum.

İddialara göre bu cevap, dinleyicileri galeyana getirir. Her ne kadar toplantıya dair elde resmi tutanaklar bulunmasa da, Huxley'in ayrıntılı bilimsel konuşması sonrasında kurduğu bu cümleyle birlikte salondaki pek çok kişi kendisini ayakta alkışlamış ve tartışma bu şekilde, bir sonuca varamadan sonlanmıştır. Ancak Samuel Wilberforce'un bu sözlerden sonra salonu ekürisiyle birlikte terk ettiği kaydedilmiştir. Charles Darwin, bu münazara ile ilgili olarak kendisine anlatılanları sonradan Asa Gray'e yazdığı bir mektupta şöyle anlatacaktır:

Dün, Oxford'daki İngiliz Derneği'nden olan Hooker'dan bir mektup aldım ve benim kitabımla ilgili olarak Owen ve Huxley arasında vahşi bir kavga olduğunu söyledi. İngiltere'nin en dilbaz adamlarından olan Oxford piskoposu, beni fazlasıyla ve coşkuyla alaya almış. Hooker da, eminim ki harika bir ruh ve başarı ile ona cevap vermiş.

Owen, benim yazdıklarımın tamamının 10 sene sonra unutulacağı konusunda haklı çıkmayacak. Kitabım, adeta öç alırcasına ortalığı karıştırdı ve tüm dostlarım benden nefret etmezse iyidir. Ama eğer ben ortalığı karıştırmamış olsaydım, bir başkası mutlaka bunu yapacaktı. Dolayısıyla bu kavga ne kadar erken verilirse, o kadar çabuk sonuca erdirilir. Ancak bu, bizim ömrümüz içinde olmayacak.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Gerçekten de aradan geçen neredeyse 2 asır sonunda halen evrimin gerçekliğine ayak direyen birçok insan var. Ancak ne olursa olsun, 1860 Oxford Evrim Tartışması, belki de evrimin gerçekliğinin kısmen akademik bir ortamda sorgulandığı son tartışmalardan biri olmuştur. 1860'lı yılların sonlarına geldiğimizde, günümüzde olduğu gibi bilim camiasının ezici bir çoğunluğu evrimin bir doğa yasası olduğunu ve türlerin bugünkü haline nasıl geldiğini açıklayan tek bilimsel kuram olduğunu kabul etmiştir.

Ayrıca belki tartışmayı sadece bu harika cevaplaşmayla hatırlamak da doğru değil. Bu şekilde kızışması öncesinde, halkın evrimin ne dediğini anlaması açısından çok önemli noktalara değinildiği ve yanlış anlaşılmaların halka açık bir münazarada giderildiği, bu sayede belki de evrimin kabulünün hızlandığı görülmektedir. Bu açılardan münazara, son derece önemli bir tarihi olay olarak da anılmalıdır.