Merhaba!
İnsanlığın ilk matematiğe ihtiyaç duyması ve matematiğin başlangıcı ilk olarak; Mısır ve İnka medeniyetinde ortaya çıkmıştır.
Mısırlılar ilk olarak durmadan taşan Nil Nehri nedeni ile zorunlu olarak geometri ile analitik hesaplamalara ihtiyaç duymuşlardır. Mısır da ilerleyen sürelerde Mimarlar daha doğrusu geometri ve analitik hesaplamacıları mısırda çok üst düzeyde bir insan olarak görülmüş ve halk üçgeninin neredeyse en üstünde yer almaya başlamışlardır. Bu durum geometri ve analitiğe karşı insanların yönelmesine yol açmıştır. Kısacası Geometri ve Analitiğin Mısırda başlaması başta zorunlu ihtiyaçken sonrasında daha çok hobi haline getirilmiş ve mesleğe dökülerek mimarlık mesleği ortaya çıkmıştır ve bu durumda dini etkenlerde olmuştur.
Antik Mısırda Nil Nehri Mısırlılar için önemli bir yer tutmaktaydı çünkü besinleri veren bereket getiren Nil nehri idi bu neden ile bereketi veren nil Mısırlılar arasında kutsal olarak kabul görmüştü. Mısırlıların ilk takvimi Nil Nehrinin matematiksel hesaplamalarıyla yapılmıştırdır bu takvimde ekim ve biçim diye zamanlar vardır ki toprağın ne zaman ekileceğini ve ne zaman biçileceğini söyler.
İnka medeniyetinde ticaretin başlaması borç gibi kavramların ortaya çıkması nedeni ile ilk matematiksel hesaplamaların zorunlu olarak çıktığı yerdir. İnkalar o dönemde Güney’de var olan en büyük, en gelişmiş uygarlıktı.
Halk Quechuanca konuşuyordu ama bunu yazıya dökmemişlerdi. Ancak yine de birbirileri ile etkili bir biçimde iletişim kurabiliyorlar, haberi bir yerden başka bir yere alternatif biçimde iletebiliyorlardı. Bunun için ellerindeki araçları Khipu düğümleri idi. İnka medeniyeti yazı yerine, işlemler, vergi yükümlülükleri, nüfus sayımı kayıtları, tarihler ve muhtemelen çok daha fazlası gibi bilgilerin kaydını tutmak için bu iplik ve düğüm sistemi ustaca kullanmışlardı.
Bu iplerde düğümlerin ipteki konumu, düğümlerin bağlanma şekli, düğüm içindeki dönüş sayısı, iplerin rengi vb. farklı değerler ve anlamlar taşır. Örneğin, düğüm içindeki dönüş sayısı birden dokuza kadar bir sayıyı belirtir. Ayrıca sekiz rakamına benzeyecek şekilde bağlanan bir düğüm, sabit bir değeri belirtir.
Sicimlerde 1 rakamını temsil eden düğümler en altta yer alır. Daha sonra bir tür ondalık sistemle, 10’ların, 100’lerin ve 1000’lerin düğümleri düzenli aralıklar ile üste doğru atılır. Bir ipin üzerinde düğüm yoksa o ip sıfır anlamını taşır.
Khipu’yu okumak için, her bir ipteki sayıları saymanız yeterlidir. Örneğin, ipte bitişik üç tek düğüm ve ardından dört turlu uzun bir düğüm varsa, bu ipin değeri 34’tür. Eğer ipte bitişik iki tek düğüm ve ardından bitişik beş tek düğüm ve ardından sekiz biçimli düğüm varsa, bu ipin değeri 251’dir. Bir başka örnek, eğer ipte bir tek düğüm ve ardından yan yana üç tek düğüm ve ardından yan yana iki tek düğüm ve ardından bir sekiz rakamı düğümü varsa, bu khipu ipinin değeri 1.321’dir.[1]
Kaynaklar
- S. Çağlar. Khipu Düğümleri: İnka Uygarlığının Kadim Hesaplama Sistemi. (14 Ocak 2022). Alındığı Tarih: 15 Ocak 2025. Alındığı Yer: Matematiksel | Arşiv Bağlantısı
