Unutma: Yüzüne Dokunma! COVID-19 Salgınının Yayılmasını Azaltmak İçin Parmağına İp Bağla!
"Yüzünüze Dokunmayın!" Dedikçe Yüzünüze Dokunasınız Geliyorsa veya Unutuyorsanız, Gelin Parmaklarımıza İp Bağlayalım!
Cem Özkeser
- Özgün
- Epidemiyoloji
- Viroloji
COVID-19 salgını başladığından beri söylediğimiz bir şey var: "Yüzünüze dokunmayın!"
Ancak bunu her dediğimizde aldığımız cevaplar aynı oluyor: "Bunu biliyoruz, haklısınız da; ama siz her 'Yüzünüze dokunmayın!' dediğinizde yüzümüze dokunasımız geliyor!"
Bu problemin farkındayız. Yüzümüze dokunmak çoğu zaman istemsiz olarak sergilediğimiz bir davranış. Birileri yüzümüzden bahsedince ister istemez yüzümüze dokunasımız gelir, çünkü dikkatimiz, çoğu zaman görmezden geldiğimiz yüzümüze kayar ve adeta "yüzümüzün farkına varırız".
Davranışbilimciler bir davranışı azaltmak için caydırıcı öğrenme (İng: "aversive learning") metodunu kullanırlar. Günlük yaşamımızda çocukların tırnak yememesi için sürülen acı ojeler ya da annemizin “Çocuğum dokunma oraya!” diye bağırarak çocuğu korkutması da caydırdırıcı öğrenmeye örnek gösterilebilir.
Ancak COVID-19 salgını gibi tehlikeli bir salgın sırasında yüzümüze bir kere dokunduğumuzda iş işten geçmiş olacağı için, hiç dokunmamamız gerektiğini sürekli aklımızda tutmamız daha uygun olacaktır.
Nedim TaşdelenÇözüm Çok Basit: İp Bağlayın!
Evet, ilk etapta komik gelebilir ama bir düşünün: Normalde orada olmaması gereken bir şeyi vücudunuza bağlayarak, yapmayı çok normal bulduğunuz bir davranışı engellemek için hatırlatıcı olarak kullanacaksınız.
İşaret parmağımıza bağlayacağınız bir ip sayesinde, evimizin dışındayken elimizi yüzümüze götürdüğümüz anda bunu yapmamamız gerektiğini hatırlayabiliriz. Dahası, eve geldiğimizde elimizi yıkarken ipi çözüp atarsak, parmağımıza bağladığımız ipi elimizi yıkayıp yıkamadığımıza dair bir belirteç olarak da kullanabiliriz.
Dahası da var: Ayrıca işaret parmaklarımıza bağladığımız bu ipler dışarıdaki insanların da görmesiyle onlar için de hem bir uyarı olacak hem de farkındalık yaratmayı sağlayacaktır.
Kısacası işaret parmağımıza bağladığımız bir parça ip, evimizin dışındayken yüzümüze dokunmamamızı, tokalaşmamamızı, çevreye çok fazla temas etmememizi ve elimizi yıkamamız gerektiğini hatırlatacaktır.
Bu küçük hatırlatıcı sayesinde hastalığın yayılımının engellenmesi için fark yaratabiliriz.
Sık Sorulan Sorular
Virüslerden nasıl kaçınabiliriz?
Ellerimizi bol sabunla yıkayarak. Yüzümüze dokunmayarak. Çevreye çok fazla temas etmeyerek.
Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.
Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.
Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.
Neden yüzümüze dokunmamalıyız?
Göz, burun ve ağzımızdaki mukozal dokular virüslerin vücumuza giriş kapılarıdır.
Bir saatte yüzümüze kaç defa dokunuyoruz?
İstemsiz olarak bir saat içinde ortalama olarak gözlerimize 3, burnumuza 3, ağzımıza 4 kere dokunuyoruz. Başımızdaki tüm alanları dahil edersek bir saat içinde başımıza ortalama 23 defa dokunuyoruz.
Peki ya burnumuzun ucu çok kaşındı, ne yapacağız?
Bu durumda yapılabilecek en iyi yol bileğimizin dış tarafını burnumuzun ucuna sürtmek olabilir. Başınızdaki kaşınan yerleri bileğinizin dışını kullanarak kaşımaya çalışın, parmaklarınızla temas etmeyin.
Elime virüsler nereden gelebilir?
Dokunduğunuz hemen hemen her yerden. Buradan bilgi alabilirsiniz.
Elimi nasıl dezenfekte etmeliyim?
Çalışmalar etil alkol çözeltisi (örn: kolonya) veya sodyum hipoklorit (çamaşır suyu) çözeltisinin kimi virüslerin enfekte edici özelliğini azalttığını ortaya koymuştur. Ancak en iyi yöntem elinizi su ve sabunla yıkamaktır.
Eldiven takmak işe yarar mı?
Hem evet hem de hayır. Eldiven takmak elbet de dokunduğunuz nesneler ile eliniz arasında bariyer oluşturacaktır. Ancak COVID-19 etmeni olan virüs kauçuk cerrahi eldivenler üzerinde 8 saate kadar barınabilmektedir. Eldiven kullanıyorsanız sık sık değiştirip elinizi yıkamanız gerekecektir.
Evrim Ağacı'nda tek bir hedefimiz var: Bilimsel gerçekleri en doğru, tarafsız ve kolay anlaşılır şekilde Türkiye'ye ulaştırmak. Ancak tahmin edebileceğiniz gibi Türkiye'de bilim anlatmak hiç kolay bir iş değil; hele ki bir yandan ekonomik bir hayatta kalma mücadelesi verirken...
O nedenle sizin desteklerinize ihtiyacımız var. Eğer yazılarımızı okuyanların %1'i bize bütçesinin elverdiği kadar destek olmayı seçseydi, bir daha tek bir reklam göstermeden Evrim Ağacı'nın bütün bilim iletişimi faaliyetlerini sürdürebilirdik. Bir düşünün: sadece %1'i...
O %1'i inşa etmemize yardım eder misiniz? Evrim Ağacı Premium üyesi olarak, ekibimizin size ve Türkiye'ye bilimi daha etkili ve profesyonel bir şekilde ulaştırmamızı mümkün kılmış olacaksınız. Ayrıca size olan minnetimizin bir ifadesi olarak, çok sayıda ayrıcalığa erişim sağlayacaksınız.
Makalelerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu makalemizle ilgili merak ettiğin bir şey mi var? Buraya tıklayarak sorabilirsin.
Soru & Cevap Platformuna Git-
19
-
5
-
5
-
3
-
2
-
2
-
1
-
1
-
0
-
0
-
0
-
0
- Y. L. A. Kwok, et al. (2020). Face Touching: A Frequent Habit That Has Implications For Hand Hygiene. American Journal of Infection Control, sf: 112-114. | Arşiv Bağlantısı
- G. Kampf, et al. (2020). Persistence Of Coronaviruses On Inanimate Surfaces And Their Inactivation With Biocidal Agents. . Journal of Hospital Infection, sf: 246-152. | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 10/05/2025 00:11:44 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/8356
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
