Stanislav Petrov: Tek Bir Doğru Karar ile 3. Dünya Savaşı'nı Önleyen Adam!

Stanislav Yevgrafovich Petrov (Rus: Станисла́в Евгра́фович Петро́в), 1983 yılında Sovyetler Birliği Hava Savunma Kuvvetleri'ndeki görevinde aldığı protokol-dışı doğru bir karar sayesinde Sovyetler Birliği'nin boş yere Amerika Birleşik Devletleri'ne karşı nükleer saldırı yapmasını önlemiş yarbaydır. Bu kararı, aynı zamanda potansiyel olarak 3. Dünya Savaşı'nı veya nükleer bir yok oluşu önlemiştir.

Stanislav Petrov Kimdir?

Petrov, 7 Eylül 1939'da Vladivostok yakınlarında doğdu. Babası Yevgraf, II. Dünya Savaşı sırasında savaş uçağı uçurdu. Annesi hemşireydi.

Petrov, Sovyet Hava Kuvvetleri Kiev Yüksek Mühendislik Radyo-Teknik Koleji'ne kaydoldu ve 1972'de mezun olduktan sonra Sovyet Hava Savunma Kuvvetleri'ne katıldı.^[1] 1970'lerin başında, NATO ülkelerinden gelen balistik füze saldırılarını tespit etmeyi amaçlayan yeni erken uyarı sistemini denetleyen örgüte atandı.

Petrov, Raisa ile evliydi ve Dmitri adında bir oğlu ve Yelena adında bir kızı vardı. Karısı 1997'de kanserden öldü.

1983 Sovyet Nükleer Yanlış Alarm Olayı

Olayın Arka Planı

Bu olay, Birleşik Devletler ile Sovyetler Birliği arasındaki ilişkilerin en gergin olduğu dönemlerden birinde yaşandı.^[2] Sovyetler Birliği'nin on dört SS-20/RSD-10 harekat alanı nükleer füzesini konuşlandırmasına yanıt olarak, NATO'nun askeri komutanı tarafından Aralık 1979'da, doğu Ukrayna, Beyaz Rusya veya Litvanya'daki hedefleri 10 dakika ve daha uzun menzil içinde vurabilecek olan 108 adet Pershing II nükleer füzesi ve daha doğudaki potansiyel hedefleri daha yavaş vurabilecek olan BGM-109G Karadan Başlatılan Seyir Füzeleri (GLCM) yerleştirme kararı alındı.

Böylece ABD'nin, Şubat 1981'in ortalarında başlayıp 1983'e kadar devam eden psikolojik operasyonları başladı. Bunlar, Sovyet radar güvenlik açığını test etmek ve ABD'nin nükleer yeteneklerini göstermek için tasarlanmış operasyonlardı. Operasyonlar; Barents, Norveç, Kara ve Baltık denizlerinde ve GIUK açıklığı yakınında gizli deniz operasyonlarını ve ayrıca Amerikan bombardıman uçaklarının haftada birkaç kez, doğrudan Sovyet hava sahasına yönelip son anda sınırdan geri dönen uçuşları içeriyordu.^[3] ABD'nin uçuş faaliyetini gösteren gizli "eylem sonrası raporları" gören [eski] askeri yardım ve teknoloji müsteşarı Dr. William Schneider Jr., şöyle anlatıyor:^[3]

Bu, onları gerçekten rahatsız ediyordu. Bütün bunların ne anlama geldiğini bilmiyorlardı. Bir filo doğrudan Sovyet hava sahasında uçuyordu ve diğer radarlar yanıyordu. Bu nedenle birimler alarma geçiyordu. Ama son dakikada filo yön değiştirip ve eve geri dönüyordu.

Mayıs 1981'e kadar CIA ve kıdemli KGB subaylarının söylediğine göre, 1941 ve Reagancı retorik ile tarihsel paralelliklere saplantılı olan ve Pershing II'lere karşı savunma yeteneği olmayan Sovyet liderleri, ABD'nin Sovyetler Birliği'ne gizli bir nükleer saldırı hazırladığına inanıyordu ve bu nedenle RYaN Operasyonu'nu başlattılar.^{[4], [5]} Buna operasyon çerçevesinde yurtdışındaki ajanlar, nükleer bir saldırı gerçekleştirecek olan servis ve teknik personeli takip edip onları önleyecek veya gerekirse karşılıklı imhayı tetikleyeceklerdi.

1 Eylül 1983'te Sovyet ordusu, Sovyet hava sahasına giren bir Güney Kore yolcu uçağı Korean Air Lines Flight 007'yi düşürdü. ABD Kongre Üyesi Larry McDonald ve diğer birçok Amerikalı da dahil, uçaktaki 269 kişinin tamamı öldü.^[6] İlk Pershing II füzelerinin 1983 yılının Kasım ayının sonlarında konuşlandırıldığı bildirildi. Soğuk Savaş nükleer stratejileri konusunda uzman ve Washington DC'deki Dünya Güvenlik Enstitüsü'nün eski başkanı Bruce Blair, o dönemde Amerikan-Sovyet ilişkisini şöyle anlatıyor:^[7]

... o kadar kötüleşmişti ki, Sovyetler Birliği bir sistem olarak -sadece Kremlin, sadece Sovyet lideri Yuri Andropov veya sadece KGB olarak değil, bütün bir sistem olarak- bir saldırı beklemeye ve çok hızlı bir şekilde misilleme yapmaya yönelikti. Saçma sapan bir alarm halindeydi. Çok gergindi ve hatalara ve kazalara meyilliydi. Petrov'un çalışma saatine denk gelen yanlış alarm, ABD-Sovyet ilişkilerinde bundan daha tehlikeli ve yoğun bir aşamada gelemezdi.

Amerikan televizyonunda yayınlanan bir röportajda Blair, şöyle anlatıyor:

Ruslar (Sovyetler), Başkan Ronald Reagan tarafından yönetilen ABD hükümetinin ilk saldırı emrini vermeye hazırlandığını gördü. [Petrov'un karıştığı olayla ilgili olarak] Bence bu, ülkemizin kazara nükleer savaşa en yakın olduğu andı.

Russia Beyond

Stanislav Petrov ve 26 Eylül 1983 Günü Yaşananlar

26 Eylül 1983'te, Sovyet Hava Savunma Kuvvetleri'nde yarbay olan Stanislav Petrov, Oko kod adlı Sovyet erken uyarı uydularının komuta merkezini barındıran Moskova yakınlarındaki Serpukhov-15 sığınağında görevli subaydı.^[8] Petrov'un sorumlulukları arasında uydu erken uyarı ağını gözlemlemek ve Sovyetler Birliği'ne karşı yaklaşan herhangi bir nükleer füze saldırısını üstlerine bildirmek vardı. Erken uyarı sistemlerinden gelen füzelerin tespit edildiğine dair bir bildirim alındığında, Sovyetler Birliği'nin stratejisi, karşılıklı garantili imha doktrininde belirtildiği üzere, ABD'ye karşı acil ve zorunlu bir nükleer karşı saldırı (uyarı üzerine füze fırlatma) idi.^[9]

Gece yarısından kısa bir süre sonra, sığınağın bilgisayarları, Amerika Birleşik Devletleri'nden Sovyetler Birliği'ne doğru bir kıtalararası balistik füzenin geldiğini bildirdi. Petrov, olanları şöyle anlatıyor:^[10]

[Devam eden bir füze saldırısı olduğunu düşündürecek] tüm verilere sahiptim. Eğer raporumu emir komuta zincirine gönderseydim, kimse buna karşı bir şey söylemezdi. (...) Siren uluyordu, ama birkaç saniye orada oturup, üzerinde 'Fırlatma' yazan büyük, arkadan aydınlatmalı, kırmızı ekrana baktım.

Sistem ona bu uyarının güvenilirlik seviyesinin "en yüksek" olduğunu söylüyordu. Yani hiç şüphe olamazdı. Amerika, Sovyetler Birliği'ne bir füze fırlatmıştı. Ama gerilim, henüz yeni başlıyordu:

Bir dakika sonra siren tekrar çaldı. İkinci füze fırlatılmıştı. Sonra üçüncüsü, dördüncüsü ve beşincisi. Bilgisayarlardaki uyarılar, 'fırlatma'dan 'füze saldırısı'na dönüştü. (...) Bir saldırıyı bildirmeden önce ne kadar süre düşünmemize izin verildiğine dair bir kural yoktu. Ama ertelemenin her saniyesinin değerli zamanı alıp götürdüğünü biliyorduk; Sovyetler Birliği'nin askeri ve siyasi liderliğinin gecikmeden bilgilendirilmesi gerekiyordu. Tek yapmam gereken telefona uzanmaktı; üst düzey komutanlarımıza doğrudan hattı aktive etmekti - ama hareket edemiyordum. Kızgın bir tavada oturuyormuş gibi hissediyordum.

The New York Times

Petrov, ABD tarafından yapılacak ilk nükleer saldırının, Sovyet karşı saldırı araçlarını devre dışı bırakmak için yüzlerce eşzamanlı füze fırlatmasını içermesi muhtemel olduğundan, tespitin bir bilgisayar hatası olduğunu düşündü. Sovyet Ordusu'nun liderliğine, bir "sistem hatası" olduğunu bildirdi (ancak kaynaklar, bu bildirinin yapılıp yapılmadığı konusunda anlaşamamaktadır). Eğer yanılıyor olsaydı, birkaç dakika içinde Sovyetler Birliği tarihindeki ilk nükleer saldırıları deneyimleyecekti. Petrov, olanları şöyle anlatıyor:

Aradan yirmi üç dakika geçti. Nihayet, hiçbir şey olmadığını anladım. Gerçek bir saldırı olsaydı, o zamana kadar bunu zaten bilirdim. Öyle bir rahatlama oldu ki anlatamam.

O dönemlerde kullandıkları uydu sisteminin güvenilirliği zaten sorgulanıyordu: Sovyetler Birliği'nin kara radarı, ufkun ötesindeki füzeleri tespit etmekte yetersizdi.^[11] Daha sonradan, söz konusu yanlış alarmların, güneş ışığının yüksek irtifa bulutları ve uyduların Molniya yörüngeleri üzerindeki ender hizalanmasından kaynaklandığı belirlendi.^[12] Daha sonradan bu hata, sabit bir uyduya çapraz referans verilerek düzeltildi.^[13] Petrov, aradan geçen 30 küsür yıldan sonra, şöyle diyor:

Açıkçası şansın %50 civarındaydı. Alarmın kesin olarak hatalı olduğunu bilmem imkânsızdı. Ama ben, bizim birlikte sivil eğitim almış olan tek kişiydim. Tüm meslektaşlarım profesyonel askerlerdi ve emir verip almaya programlanmışlardı. Eğer o bilgisayarın başında ben değil de benden başka bir meslektaşım olsaydı, alarmı derhal bildirirdi. Ben kendimi kahraman olarak görmüyorum, benim işim buydu. Ama o anda mesaide olan ben olduğum için şanslılar.

Petrov, kararına yol açan faktörler arasında, ABD'nin herhangi bir ilk saldırısının çok büyük olacağına, bu nedenle beş füzenin mantıksız bir başlangıç olduğuna dair inancını ve eğitimini sayıyor. Buna ek olarak, fırlatma tespit sistemi yeniydi ve onun görüşüne göre henüz tamamen güvenilir değildi. Yer radarı, birkaç dakika boyunca devam eden yanlış alarmdan sonra bile doğrulayıcı kanıtları toplayamamıştı.

Vox

Olaydan Sonra Yaşananlar

Petrov, olan bitenler ve verdiği karar hakkında üstleri tarafından yoğun bir şekilde sorgulandı. Başlangıçta kararından dolayı övüldü.^[9] Petrov'un olayla ilgili raporunu ilk duyan (ve bunu 1998'de kamuoyuna ilk açıklayan), o sırada Sovyet Hava Savunma Füze Savunma Birlikleri komutanı olan General Yuri Votintsev, Petrov'un "doğru eylemlerinin göze çarptığını" belirtti. Petrov'un kendisi, başlangıçta Votintsev tarafından övüldüğünü ve kendisine bir ödül vaat edildiğini ifade etti; ancak olayı askeri günlüğe düzgün bir şekilde girmediği bahanesiyle, yani evrakları uygunsuz bir şekilde doldurduğu için azarlandığını da hatırlıyor.

Petrov, bu kararı için hiçbir ödül almadı. Petrov'a göre bunun nedeni, füze tespit sisteminde bulunan olay ve sistemde sonradan tespit edilen diğer hataların, üstlerini ve bundan sorumlu olan etkili bilim insanlarını utandırmasıydı. Eğer Petrov resmi olarak ödüllendirilmiş olsaydı, bu diğer kişilerin cezalandırılmaları gerekecekti.^[14]

Petrov, bu noktada daha az hassas bir göreve atandı ve erken emekli oldu. Her ne kadar Batılı kaynaklar zaman zaman ordudan "zorla çıkarıldığını" yazsa da Petrov bunu reddediyor. Ancak Petrov, emekliliği sırasında bir sinir krizi de geçirdi.

Los Angeles Times

Sovyet lideri Yuri Andropov'u iyi tanıyan eski bir KGB karşı istihbarat şefi olan Oleg Kalugin, Andropov'un Amerikan liderlerine olan güvensizliğinin derin olduğunu söylüyor. Petrov, uydu uyarılarını geçerli kabul etmiş olsaydı, böylesine hatalı bir raporun Sovyet liderliğini kavgacı olmaya kışkırtmış olabileceği düşünülebilirdi. Kalugin şunları söylüyor:^[15]

Tehlike, Sovyet liderliğinin 'Amerikalılar saldırabilir, bu yüzden önce biz saldırsak iyi olur.' düşüncesiydi.