Evrim insanları; sigara, alkol, uyuşturucu gibi maddelere dirençli hâle getirebilir mi?

İnsanlar sigara tüketimine bağlı olarak gerçekten de ölüyorlar.^[1] Dolayısıyla burada evrimsel bir süreç bulma ihtimalimiz çok daha yüksek. Hemen sorularımızı sırayla soralım:^[2]

1. Popülasyon var mı? Evet, insan popülasyonu var.
2. Çeşitlilik var mı? Evet, bağımlılığa yatkınlık ve akciğer nitelikleri bakımından çeşitlilik var.
3. Çeşitlilik kalıtsal mı? Evet, bağımlılığa yatkınlığı ve akciğer niteliklerini belirleyen genler gelecek nesillere aktarılıyor.

Her sorunun cevabı "Evet!" olduğu için, evrim yaşanacaktır diyebiliriz. Bu evrimin öngörülebilir olup olmadığı ile ilgili olarak 4. sorumuzu soralım:

4. Seçilim var mı? Evet, bağımlılık yatkınlığı ve akciğer niteliklerine bağlı olarak sigara içen bireyler daha kolay veya daha zor bir şekilde ölmektedir.

Bu, çok ilginç bir durum: İnsanlar sigara içmeyi ve buna bağlı olarak akciğer kanseri gibi sebeplerle ölmeyi sürdürdükçe, bu yeni çevresel etkene ("tütün dumanı") bağlı olarak bir seçilim yaşanmaktadır. Sigara dumanına maruziyet, popülasyon içindeki bireyleri sürekli ayıklamaktadır.

Buna bağlı olarak, kimyasal ve fizyolojik bağımlılığa yatkınlığı olmayan (direnci olan) bireyler, sigara gibi ölümcül bir maddeden uzak duracak (veya ona bağımlı hale gelmeyecek) ve daha kolay hayatta kalıp, daha çok üreyeceklerdir. Öte yandan bağımlılığa yatkın olan bireyler daha kısa hayatta kalıp, daha zor üreyeceklerdir (hele ki sigaranın üreme kabiliyetini kısıtladığı da düşünülürse). Bu durum, uzun vadede bu bağımlılığa yatkınlığa sebep olan genlerin popülasyon içinde azalmasına neden olacaktır.

Benzer şekilde, kansere karşı direnç sağlayan genler, sigaranın kanserojen etkisinden ötürü bir seçilim baskısı altında olacaktır. Popülasyon içinde sigara dumanının varlığı arttıkça (yani seçilim baskısı arttıkça), çeşitlilik dolayısıyla bu kanser direncine sahip genleri barındıran bireyler daha kolay hayatta kalacak ve daha çok üreyebilecektir. Bu da, kanser direncinin popülasyon içinde artmasına neden olacaktır.

Tabii gerçek hayattaki örneklerde gözetilmesi gereken diğer birçok faktör bulunmaktadır. Örneğin bir özelliğin dezavantajlı olması, onun her zaman elenmek zorunda olduğu anlamına gelmemektedir. Örneğin seçilim baskısı yeterince büyük ve sürekli değilse, o özellik kolay evrimleşebilir değilse, genetik sürüklenme gibi mekanizmalar işliyorsa o yönde evrim zor olabilir. ^[3][4]