Meteor Yağmuru (Gök Taşı Yağmuru) Nedir? Nasıl Gözlenir?

Meteor yağmuru, bir dizi gök taşının atmosfere girerek yandığı bir gök olayıdır. Normal zamanlarda da Dünya sürekli irili ufaklı taşların bombardımanı altındadır. Yani herhangi bir zamanda da bir yıldız kayması olayı görebilirsiniz. Lakin meteor yağmurları spesifiktir, her yıl aynı tarihlerde, yörüngemizin bu taş parçalarının yörüngesiyle kesişmesi sonucu gerçekleşir.

Söz konusu meteorlar, saçılma noktası (radyant) adı verilen bir noktadan saçılıyormuş gibi gözükür. Bu çıkış noktası, çoğunlukla meteor yağmuruna adını verir. Genellikle hangi takım yıldızın olduğu noktaya yakın bir noktadan saçılıyorsa, o takım yıldızın adıyla anılırlar.

Meteor yağmurlardan (gök taşı yağmurlarından) en meşhuru Perseid meteor yağmurudur. Adını, saçılma noktasına yakın olan Perseus (Kahraman) takım yıldızından alır ve her yılın ağustos ayının ortalarında doruk noktasına ulaşır.

Meteor Yağmuru Nasıl Gözlemlenir?

Meteor yağmurları, hızları genellikle saniyede 20-80 km arasında değişen gök taşlarının atmosfere girmesiyle oluşan bir gök olayıdır. Büyüklüğü kum tanesi ile çakıl arasında değişen bu son derece hızlı gök taşları, atmosfere girdiğinde hava sürtünmesi sebebiyle yanar ve yok olur. Yıldız kayması olarak ifade ettiğimiz bu olayı, son derece kısa süreli kayan parıltılar olarak gözlemleriz (saniyelik, anlık bir olaydır). Her ne kadar farklı meteor yağmurlarında bir saatte atmosfere giren gök taşı sayısı değişiyor olsa da sağlıklı bir gözlem için en uygun koşullar şu şekildedir:

• Işık kirliliğinin olmadığı, mümkün olduğu kadar karanlık bir bölge.
• Bulutsuz, açık bir gökyüzü.
• Ay'ın henüz doğmadığı ya da çoktan battığı bir saat aralığı.

Elbette bu şartlar sağlanmadığında da gözlem yapılması mümkündür, lakin ne kadar iyi şartlar olursa o kadar çok meteor görebilirsiniz.

Gökyüzünde Nereye Bakmalıyım?

Uygun koşullara sahip bir yere gittiğinizde, bir yıldız kaymasına tanık olma şansınız oldukça yüksektir. Lakin, daha fazla meteor görmek için, bahsettiğimiz bu saçılma noktasının bulunduğu yöne bakmak akıllıca olacaktır. Çünkü meteorlar, bu bölgeden çıkarak saçılmaya başlarlar. Fakat gösterdikleri doğrultu orası da olsa, gökyüzünün herhangi bir yönünde görme şansınız var. Yani bu noktayı göremiyorsanız üzülmeyin, başka bir yere bakarak da yağmuru görebilirsiniz.

Meteor yağmuru sırasında gök taşları çoğunlukla geniş bir alana yayılarak gökyüzünün birçok yerinden görülebilirler. Fakat daima çıkış noktasının bulunduğu takım yıldızı işaret ederler. Bilinen gök taşı yağmurlarının çıkış noktasında bulunan takım yıldızlar şu şekildedir:

• Geminids meteor yağmuru - İkizler (Gemini) takımyıldızı.
• Leonids meteor yağmuru - Aslan (Leo) takımyıldızı.
• Orionids meteor yağmuru - Avcı (Orion) takımyıldızı.
• Draconoids meteor yağmuru - Ejderha (Draco) takımyıldızı.
• Perseid meteor yağmuru - Kahraman (Perseus) takımyıldızı.
• Lyrids meteor yağmuru - Çalgı (Lyra) takımyıldızı.

Teleskoba veya Dürbüne İhtiyacım Var mı?

Son derece yüksek hızlarda atmosfere giren bu gök taşları, anlık ışık çizgileri oluşturarak yok olurlar. Böylesine anlık bir olayda, siz daha dürbünü ya da teleskobu o bölgeye çeviremeden, meteor çoktan yok olmuş olacaktır. Dolayısıyla en güzeli, çıplak gözle gözlemdir. Kısacası, meteor yağmurunu gözlemek için bir dürbüne veya teleskoba ihtiyacınız yoktur. Hatta bunlarla gözlemini yapmak daha olanaksızdır. Bir yere uzanıp, sadece manzaranın tadını çıkarmaya bakın.

Teleskop ve dürbün kullanarak gökyüzünün oldukça dar bir bölgesine bakarak meteor beklemek de yüksek ihtimalle hayal kırıklığıyla sonuçlanacaktır. Çünkü sırtımızı yeşil çimlere yaslayıp geniş gökyüzüne baktığımızda bile göreceğimiz gök taşı sayısı oldukça sınırlıdır. Çok daha dar bir alana bakarak, üstelik çok kısa süreli bir olayı görme çabası, bir tür kumar olmanın yanı sıra pek de akla yatkın değildir. Bu nedenle kimse tarafından da bu tercih edilmez.

Tüm bunların yanında olayın bütün güzelliği bu yıldız kayması adını verdiğimiz meteor yağmurunu bir yere uzanıp, geniş açıyla keyifle izlemektir. Yakınlaştırma yapmanın size hiçbir katkısı zaten olmayacaktır. Meteor yağmurlarını izlemek için en ideal yol, çıplak gözle gözlem yapmaktır.

Fotoğrafı Çekilebilir mi?

Kuşkusuz, meteor yağmuru gibi etkileyici bir gök olayını tecrübe ederken yapılabilecek en keyifli aktivitelerden birisi, bu gök olayını ölümsüzleştirmek, yani fotoğrafını çekmektir. Bunun için ihtiyacınız olan şey (her ne kadar cep telefonları da artık böyle imkanlar sunabiliyor olsa da) bir DSLR kameradır.

Çekim sırasında pozlama süresini (İng: "shutter speed") arttırarak, pozlama süresince gelen ışığı toplayabilir ve tek bir karede görüntüleyebiliriz. Kamera bu sırada tüm olayı kayıt altına alır. Bunu bir video kaydı sırasındaki tüm hareketi tek bir fotoğraf üzerinde istiflemeye benzetebilirsiniz. Geniş açılı bir lens için bu pozlama süresi 10 saniye mertebelerine kadar çıkabilir, daha fazla ileriye giderseniz Dünya'nın dönüş hareketi sebebiyle yıldızlarda uzama olarak yıldız izi (İng: "startrail") dediğimiz olay olacaktır.

Etkileyici bir görüntü elde etmek için önemli olan diğer bir unsur, titreşimin minimum düzeyde olması hatta hiç olmamasıdır. Aksi takdirde, titreşim sebebiyle her şey biçimsiz bir şekilde çıkacaktır.

Tavsiyemiz, geniş açı bir lens ve bir üçayak (tripod) ile kameranızı ayarlayıp, uzaktan kumanda ile çekim yaparken bir yandan kendiniz gökyüzünüzü izlemeniz. Uzun pozlama sırasında kameranıza yakalanan gök taşları, aşağıdaki fotoğraftaki gibi çıkacaktır.

Meteor Yağmuru Nasıl Oluşur?

Peki bir meteor yağmuru nasıl oluşur, ne böyle bir olaya sebep olur? Neden meteor yağmurları yılın hep aynı zamanında gerçekleşir? Kuyruklu yıldızlar, Güneş'in yakınından geçerken parçalanırlar. Genellikle bir kum tanesiyle çakıl taşı arasında büyüklüğe sahip olan bu parçalar, kuyruklu yıldızın yörüngesinde hareketlerine devam ederler.

Zamanla, oluşan bu parçalar yörüngeye yayılır. Eğer ki Dünya'nın yörüngesi, bu parçaların yörüngesiyle çakışırsa meteor yağmuru dediğimiz olay oluşur. Tam olarak bu nedenle tek bir saçılma noktası vardır.

Yörüngelerin çakışması en fazla iki noktada olabileceğinden, tek bir kuyruklu yıldız bir yıl içinde en fazla iki meteor yağmuruna sebep olabilir. Fakat bu, pratikte pek de mümkün değildir.