Hayatı Uçlarda Yaşayan Özgür Topluluk: Beat Kuşağı

Ülkeler, 2 dünya savaşının geride bıraktığı tahribatla baş ederken, 1950'li yılların başında yeni bir kriz patlak verir: Sanayileşme. Atom bombasının icadının zemin hazırladığı bu fenomene, Amerika, gümüş bir tepsi içinde sunduğu "Amerikan rüyası" şablonuyla ön ayak olur. Böylece Amerikan toplumu, çok geçmeden küreselleşecek tüketim çılgınlığı çarkına, diğer ülkelerden önce katılır. Baskıcı ve sansür yanlısı bu sistem karşısında, devletin dayattığı sanayi çarkında "bir dişliden ibaret" olmayı kabullenemeyen bir grup arkadaş ise bir araya gelerek "Beat" topluluğunu oluşturur.

Kuşağın başlıca kurucuları, 1940'ların başında Columbia Üniversitesi’ndeki bir edebi toplulukta tanışan Jack Kerouac ve Allen Ginsberg'dır. Lucien Carr, John Clellon Holmes ve Neal Cassidy de aslen bu topluluğunun asil üyelerinden olmalarına karşın, Kerouac ve Ginsberg kadar ün salamamışlardır.

Pinterest

Etimolojik olarak incelendiğinde "beat" kelimesi; başıboş, meteliksiz, yersiz yurtsuz anlamlarına gelmektedir. Nitekim kökeninde yatan fransızca terim "béatitude" (Tr: "en yüce mutluluk, yaşam coşkusu") ile ilişkilendirildiğinde "Beat Kuşağı", haz peşinde bir yolculuğa çıkmış gezginleri ifade etmektedir. Kerouac tarafından yapılan bu isimlendirme, aynı zamanda ezilmiş, dışlanmış. Afro-Amerikan toplumuna dikkat çekmeyi amaçlamaktadır.

Beat topluluğu, bünyesinde fazla sayıda üye bulundurmamış olmasına rağmen, etkileri ve işgal ettiği kültürel statü bakımından büyük çaplı bir kültür oluşturmuştur. Temelinde standart normlar ile materyalizmin sorgulanması yatan bu kültür, kapitalizmi, insan ruhunun huzuru ve sosyal eşitlik için bir engel olarak değerlendirmiştir. Bu bağlamda, önceki kuşakların yetinmeci düşüncesine baş kaldırmış, toplum tarafından tabulaştırılmış kavramları tartışma konusu haline getirmişlerdir.

Amerika kıtasının her yerini otostopla dolaşırken adeta göçebe hayatı süren bu topluluk, statükolar ve geleneklere muhalif bir kitle olmuşlardır. Yolculukları boyunca uyuşturucu maddeleri had safhada kullanmış, caz müziğini dinlemiş, cinsel özgürlük ile cinsel kimlik arayışını savunmuş ve Zen Budizmi'ni esas almışlardır. Modern toplumun mutsuzluk ve amaçsızlığını protestoları için dayanak kabul eden beatler, medyanın radarına girmelerinin ardından ironik bir biçimde "beatnik" (aykırı, gülünç fakat tehlikesiz kimse) olarak da adlandırılmışlardır.

Sanat Dünyasına Yeni Bir Soluk

Sanat ve edebiyat dünyasında Beat Kuşağı, izlediği çizgiyle kendini ön plana çıkarmıştır. Romantik şairlerden büyük ölçüde ilham almış, kavramsal sanat ve sürrealizmin etkisinde kalmışlardır. "Civil Disobedience" (Tür: "Sivil İtaatsizlik") denemesiyle bağımsız düşüncenin temellerini atan 19. yüzyıl Amerikan filozofu Henry David Thoreau’yu bir protesto sembolü haline getiren Beatler, Thoreau’nun sivil itaatsizlik düşüncesini benimsemiş ve bunu kendi eserlerine de yansıtmışlardır.

Magnum Photos

Uyuşturucu kullanımından birkaç kez eyalet dışı edilen ve Tristan Tzara'nın dadaist şiirlerinde izlediği cut-up tekniğinin düzyazıdaki temsilcilerinden biri olan postmodernist yazar William S. Burroughs, bu trajik kuşağın önemini şöyle vurgulamıştır:

Beat yazarları, değişimin gerçek mimarlarıdır. Hiç şüphe yok ki ülkede son kırk yıldır yaşanan siyasi ve kültürel değişimin geniş resminin önemli bir parçası olan beat edebiyat hareketinin sonucu olarak, daha özgür bir Amerika’da yaşıyoruz.

Alışılagelmiş tekniklerin dışına çıkan Beat yazarları, çoğu zaman sansürle mücadele etmişlerdir. 50’li yıllarda ardı arkası kesilmeyen onlarca dava sebebiyle Beat Hareketi, ancak 60’lı yıllarda Amerikan gençliğine tam anlamıyla ulaşabilmiş ve kısa zamanda sanatın birçok dalında etkisini göstermiştir.

Beat Edebiyatı

Beat Romanları: Yüksek Frekanstan Çığlıklar

John Clellon Holmes tarafından yazılan "Go" (Tür: "Git"), ilk Beat romanı olarak kabul edilmektedir. Yarı otobiyografik bir özelliğe sahip bu romanda Holmes, Beat topluluğundaki arkadaşlarının uyuşturucunun kol gezdiği, cinsel kimlik normlarını sarsan özgür yaşam tarzlarına bir ayna tutmuştur. Ancak, cezbedici Beat alemi ve dış dünyanın zıtlıklarını ortaya koyan bu roman, fazla ilgi görmemiştir.

Beat hareketinin lideri sayılan Jack Kerouac'ın "On The Road" (Tür: "Yolda") kitabı ise, Beat edebiyatının en önemli romanı sayılmıştır. Kerouac'ın 3 hafta içinde yazdığı ve aynı zamanda Amerikan edebiyatının da önemli yapıtlarından biri kabul edilen bu roman, Beatlerin otostopla Amerika kıtasını gezerken yaptıkları yolculuğu anlatmaktadır. Amerika kıtasında bir yolculuk sırasında yolları kesişen Sal Paradise ve Dean Moriarty adlı iki adamın dostluğunu anlatan romanın alt metninde, dini gerçeklik ve 20. yüzyıl ortaları Amerikası'nda topluma dayatılanların ötesindeki birtakım derin ruhani değerlerin arayışı yatmaktadır. Özellikle, 2. Dünya Savaşı'nın sonrasındaki baskıcı atmosfer sertçe eleştirilmektedir. Romanda geçen yolculuk boyunca karakterler, meditasyonun öne çıkarıldığı, mutluluk peşinde bir serüvendedirler. Kerouac’ın "It" olarak adlandırdığı bu büyülü an, bir nevi Beatlerin hayatlarını adadıkları ortak emel, özgürlüklerinin reçetesi olarak da değerlendirilebilir. Bu kuşak için önemli olan, bir yere varmaktan ziyade “yolculuğun kendisi”dir.

"On The Road", Amerikan toplumuna lanse edilen değerler bakımından oldukça uygunsuz bulunmuştur. Açık ilişkiler ve uyuşturucunun adeta teşvik edildiği bu roman, birtakım düzenlemeler ve Kerouac'ın bazı bölümlerin romandan çıkarılmasına izin vermesi sonucunda, ancak 6 yıl sonra basılabilmiştir.

SFGATE

Beat kuşağının olağandışı hayatına ışık tutan bir başka roman ise William S. Burroughs'un "Naked Lunch"ıdır. Deliryum ve benzeri ruhsal hastalıklara dair notlarından yola çıkarak kaleme aldığı bu romanda Burroughs, eroin bağımlılığı, paranoya ve madde etkisindeyken gördüğü halisünasyonlardan bahseder.

Beat Şiiri: Prangalanan Özgürlüğün Sözcüsü

"The Six Gallery", 1950'lerin başlarına dek San Francisco’da bulunan küçük bir sanat galerisi iken, 7 Ekim 1955 günü, Beat kuşağının fitilini yakan olaya ev sahipliği yapmıştır. Kenneth Rexroth adlı bir şairin önayak olmasıyla ilk defa düzenlenen halka açık şiir okuma organizasyonu, "Six Poets In Six Gallery" olarak anılmaktadır. Kuşağın beş öncü şairinin topluluk karşısında şiirlerini okuduğu bu gecede, Allen Ginsberg, "Howl" şiiriyle tüm katılımcıların hayranlığını kazanmıştır. Henüz 29 yaşında olan bu genç şair, şiirin sonlarına doğru Jack Kerouac'ın heyecanlı tezahüratlarıyla kutlanmış ve Kenneth Rexroth'u gözyaşları içinde bırakmıştır. Üç bölüm ve bir dipnottan oluşan bu şiir, para merkezli sanayi toplumunu yerden yere vuran, menfaat peşinde koşan hükümeti aşağılayan radikal bir yapıttır. Ginsberg, "Howl"da, Beat kuşağının tüketim çılgınlığı ve baskıcı zihniyet tarafından prangalanan ihtiraslarını, zaptedilmiş hınçlarını dile getirmektedir. Beat hareketinin sembolik şiirlerinden biri haline gelen "Howl" ile birlikte, Allen Ginsberg’in şairlik kariyeri de böylece başlamıştır.

OWLCATION

Ginsberg'in yanı sıra başka Beat şairleri de şiiri, kişisel deneyimlerini ifade edebilecekleri bir araç niyetine kullanmışlardır. Önceleri New York, Los Angeles ve San Francisco'da yaşayan hareketin başlıca şairleri, ilerleyen yıllarda Lawrence Ferlinghetti'nin Bay Area'daki kitapevinin civarına yerleşmişlerdir. City Lights Kitapçısı ve Yayınevinin kurucusu, kendisi de bir Beat şairi olan Ferlinghetti, sanatın sadece entelektüel zümreye değil, tüm topluma hitap etmesi gerektiğini savunmuştur. City Lights Kitapçısında kuşağın saygın şairlerini bir araya getirmiş, forumlar düzenlemiştir. Böylece, aralarında Allen Ginsberg, Kenneth Patchen, Gregory Corso, Kenneth Rexroth, Philip Whalen, Jack Kerouac’ın da bulunduğu çeşitli Beat edebiyatçılarıyla yakından dost olmuştur.

Beat şairleri, özgün üsluplar benimsemişlerdir. Bu kapsamda, Allen Ginsberg’in "Akla gelen ilk düşünce, en iyi düşüncedir." sözü, bu kuşağın şairlerinin spontane yazı yazma metodunu açıklamaktadır. Beat şairleri, deneysel ve politik bakımdan muhalif unsurlar barındıran şiirlerini yazarken, tıpkı Beat romancıları gibi halüsinojenik maddeler kullanmış ve Doğu dinlerinden etkilenmişlerdir.

Farklı Kültürlerin Harmanı: Beat Kuşağında Dergicilik

Yugen

İkisi de Beat şairi olan LeRoi Jones (Müslüman olduktan sonra Amiri Baraka adını kullanmaya başlamıştır) ve Hettie Cohen (Sonradan "Jones" soyadını almıştır) çifti tarafından editörlüğü yapılan Yugen dergisi, sanata yeni bir farkındalık getirme amacı gütmektedir. Bu dergi, Beatlere ilaveten, izdüşümcü şiir tekniğini (Beat edebiyatındaki doğaçlama tekniğine benzemektedir) uygulayan Black Mountain ve New York Okulu şairlerini bir araya getirmiştir. Adını, "evrenin gizemli, derin güzelliği ile çileli insanın sefil nefaseti" tezatlığını temsil eden Japonca bir kavramdan alan bu derginin yazarları, şiire gelenekdışı bir yaklaşım getirmiştir. 1958 ve 1962 yılları arasında toplam 8 sayısı yayımlanan Yugen’de, Doğu’nun ve Amerikan yerlilerinin kültürlerinden bahsedilmiştir. Bunlara ek olarak, alternatif ve deneysel edebiyata dair bilgiler veren kuramsal makaleler yer almış, bu özelliğiyle de Yugen dergisi, Yeni Amerikan Şiirinin öncülerinden biri olma niteliğini kazanmıştır.

AbeBooks

Basil King ve Norman Bluhm tarafından yapılan Yugen'in kapak tasarımları, Doğu kaligrafisine atıfta bulunan soyut ekspresyonist bir çizgi izlemiştir. Yugen dergisi, ucuz baskıya rağmen tasarımda zenginliğe yer verilebileceğinin kanıtıdır.

Totem Press

Jones ve Cohen tarafından kurulan Totem Press; Gary Snyder, Philip Whalen, Allen Ginsberg, Michael McClure, Diane di Prima, Jack Kerouac vb. yazarların kitaplarını basmış dönemin önemli bir yayınevidir. Yugen gibi Totem Press kitapları da kaligrafik unsurların göze çarptığı, Amerikan soyut ekspresyonizmi ve Japon Zen resminin harmanlandığı kapaklara sahiptir.

Halüsinojenik Notaların Bildirisi: Bebop ve Rock

Müzik, Amerikan tarihinin hemen hemen her döneminde edebiyatın şekillenmesinde rol oynamıştır. Bu bağlamda, Beat kuşağı da modern cazdan büyük oranda etkilenmiştir. Beatler, caz müziğinde, özgürlükten doğan yeni bir sanat formunu sezinlemişlerdir. Üstelik caz müzisyenleri de tıpkı Beatler gibi hayatı uçlarda yaşamakta, suçlara karışmakta ve uyuşturucu maddeleri tüketerek aşırılığa kaçmaktadırlar. Yerleşmiş sosyal ve müzikal normları darmadağın eden bu karşı kültür, edebi muhafazakarlık karşısında Beat edebiyatının takındığı tutumla parallellik göstermektedir.

Greenwich Village ve Harlem’deki Minton’s Playhouse, Allen Ginsberg ve Jack Kerouac’ın sıkça gittiği jazz kulüpleridir. Kökeni swing’e dayanan, hızlı tempolar, doğaçlama ve karmaşık armonilerden oluşan (Bebop) Bop müziği, bu kulüplerde doğmuştur. Swing yıllarının “şahsiyetsiz” baladlarına isyan niteliği taşıyan Bop müzisyenleri, doğaçlamalarıyla Beatlerin ilgisini çekmiştir. Beat edebiyatçıları, daha sonrasında bu doğaçlama tekniğine, eserlerini yazarken başvurmuşlardır. Kerouac, yazarı, bir caz müzisyeniyle doğrudan karşılaştırmaktadır. Kendi yazma tekniğini, (bir caz müzisyeni misali) “üflemek” şeklinde isimlendirmiştir. Ayrıca Kerouac, "On The Road" romanını yazarken tenor saksofoncular Dexter Gordon ve Wardell Gray’in "The Hunt" albümünden ilham aldığını özellikle belirtmiştir.

Kerouac'dan esinlenerek cazı eserlerine uyarlayan Ginsberg ise Bop müziğinin ritim üzerindeki olağandışı etkisinden bahsetmektedir. Ginsberg, "Six Poets In Six Gallery" gecesinde okuduğu "Howl" şiirindeki elementleri de caz müziğinin unsurlarına benzetmektedir. Şiirindeki ritmi ortaya koyarken tenor saksofoncu Lester Young’ın klasiği “Lester Leaps In” den yararlandığını dile getirmektedir.

SPIEGEL

Bununla beraber, Beat şairleri Lawrence Ferlinghetti ve Kenneth Rexroth kimi zaman canlı caz müziği eşliğinde halka açık şiir okuma etkinlikleri düzenlemişlerdir.

60’lı yılların başlarında ise The Doors, the Velvet Underground, the Rolling Stones, the Beatles, Pink Floyd gibi kimi rock grupları, Beat kuşağının etkilerini kendi müziklerine yansıtmışlardır. The Doors’un klavyecisi Ray Manzarek, şöyle demiştir:

Eğer Jack Kerouac "On the Road" eserini yazmamış olsaydı, The Doors asla varolamazdı.

Ayrıca Allen Ginsberg’le arkadaş olan Bob Dylan’ın protesto içerikli "Only a Pawn in Their Game" ve "Like a Rolling Stone" gibi şarkılarında da Beat etkileri görülmektedir.

Agora Bilim Pazarı

TEMEL AERODİNAMİK

Devamını Göster

₺415.00

Satın Al Tüm Ürünler

• Dış Sitelerde Paylaş

Beatniklerin Gölgesinden Doğan Bir Kuşak: Hippieler

60'lı yıllarda Beat hareketi gitgide silikleşmiş, yerini "Hippie kuşağı"na bırakmıştır. "Beatnik"ler, "hippie" olarak adlandırılmaya başlansa da kimi Beat kuşağı mensubu, yaygınlaşmakta olan savaş karşıtı hareketlerde aktif rol oynamışlardır. Ancak, Jack Kerouac bu yeni radikal protestoların Beat esasından sapmış olduğunu savunmuş, bu nedenden ötürü de Allen Ginsberg ile bozuşmuştur.

Aslen beatnikler ve hippieler, benzer düşünceleri savunuyorlar gibi gözükseler de bambaşka niteliklerdedirler. Beatniklerin karamsar stilleri karşısında hippieler, halüsinojenik maddelerin dünyasına gönderme yapan rengarenk kıyafetleri benimsemişlerdir. Bunun yanı sıra Beat kuşağı apolitik bir yaklaşıma sahipken hippieler, insan hakları ve savaş karşıtlığını savundukları gösteriler düzenlemiş; böylece politik meselelere karışmışlardır.

LA RAZON

Hippieler gibi protesto yürüyüşleri, büyük çaplı konserler ve festivaller düzenlememiş olsalar dahi Beat Kuşağı, mevcut toplumsal düzene olan isyanlarını eserleriyle dile getirmişlerdir. Ruhsal ve bedensel özgürlükten sansürle savaşa, R&B'nin rock 'n roll'a evrimleşmesinden ekolojik duyarlılığının artırılmasına değin birçok olguya zemin hazırlamışlardır. İnsanın makineleşmesi korkusunu paylaşan bu kuşak, hep kişisel mutluluktan, yaşam coşkusundan yana olmuşlardır. Beat hareketinin öncüsü Jack Kerouac, Beat Kuşağı’nın hayata bakış açısını şu sözleriyle somutlaştırmıştır:

Eski püskü bavullarımız gene kaldırıma yığılmıştı; daha gidecek çok yol vardı önümüzde ama önemli değildi, çünkü yol, hayattır...