Keşfedin, Öğrenin ve Paylaşın
Evrim Ağacı'nda Aradığın Her Şeye Ulaşabilirsin!
Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

Fransız Dağ Köyündeki Gizemli ALS Salgını: Suçlu Zehirli Mantarlar mı?

5 dakika
138
Fransız Dağ Köyündeki Gizemli ALS Salgını: Suçlu Zehirli Mantarlar mı? Project CBD
Amyotrophic lateral sclerosis
Tüm Reklamları Kapat

Bu Makalede Neler Öğreneceksiniz?

  • Identify 16 ALS cases clustered unusually high in a small French Alps village, sparking scientific investigation starting from 2009.
  • Exclude genetic causes after DNA analysis showed no known ALS mutations or family history among affected individuals.
  • Investigate environmental factors including soil, water, air, and chemicals without finding known risk factors, noting some patients consumed local mushrooms.

Günümüzde Alzheimer, ALS ve Parkinson gibi nörodejeneratif hastalıkların oluşumunda genetik yatkınlık kadar çevresel faktörlerin de etkili olduğu biliniyor.[1] Bu bilgi Fransız Alplerinde görülen gizemli ALS (Amyotrofik Lateral Skleroz) kümelenmesi hakkında bize büyük ipuçları sunuyor.

Alplerde Ters Giden Bir Şeyler Var!

2009 yılında Grenoble’daki bir hastanede nörolog olan Emmeline Lagrange, 42 yaşındaki bir köylü kadına ALS teşhisi koyduğunda bunun talihsiz bir rastlantı olduğunu düşündü. Avrupa’da her yıl 100.000 kişiden yalnızca 2–3’ünde görülen bu hastalık, küçük bir Fransız Alpleri köyünde ortaya çıkmıştı. Lagrange, bunun köydeki nadir vakalardan biri olduğunu düşündü. Ancak köyün pratisyen hekimi Valerie Foucault şaşırtıcı bir yanıt verdi: “Bu hastalığı çok iyi biliyorum çünkü bu köyde dördüncü vaka.”

Bu söz, yıllar sürecek bir araştırmanın başlangıcı oldu. Takip eden dönemde köyde toplam 16 ALS vakası tespit edildi. Bu sayı, köy nüfusuna oranlandığında normalden yaklaşık 10 kat fazlaydı. Böyle bir kümelenme, bilim insanlarının dikkatini çekti. Belirtmek gerekir ki bu tür kümelerde nedenselliği gösterebilmek adına olgu-kontrol verisinin ötesinde deneysel kanıtlar da gerekir.

Tüm Reklamları Kapat

Kümelenmeye geri döndüğümüzde başta akla gelen olasılık genetikti. Küçük nüfus nedeniyle akraba evliliklerinin yaygın olabileceği ve bunun ALS salgınına yol açmış olabileceği düşünüldü. Ancak Lagrange ve ekibi, köydeki 12 hastanın DNA’sını incelediklerinde ALS ile ilişkili bilinen mutasyonlara rastlamadı. Ayrıca bu kişilerin aile geçmişinde de (ebeveyn, büyükanne-büyükbaba gibi) ALS vakası bulunmuyordu. Bu tür hususlar "genetik neden"i tam olarak elemese de azaltabilir. Bunun üzerine araştırmacılar çevresel faktörleri incelemeye koyuldular. Toprak, su ve hava örnekleri kontrol edildi, eski maden kalıntılarından hatta kayak pistlerinde kullanılan yapay kar kimyasallarından örnekler alındı. Fakat bu incelemeler bilinen herhangi bir risk faktörüne işaret etmedi.

Montchavin
Montchavin
The Atlantic

Beslenme Alışkanlıklarındaki Gizli Tehlike

2017’de Lagrange ve ekibi, Fransız Alpleri’nde görülen ALS vakalarını özetleyen bir çalışmada şöyle yazdı:

Hastalar birbirlerinin komşusu ve birçok çevresel maruziyeti paylaşıyor, bunların bazıları toksik olabiliyor. Ama sekiz yıl boyunca gerçek bir cevap bulunamadı.

Fransız sağlık yetkilileri ise ortak bir risk faktörü bulamadıklarını ve kümenin “muhtemelen rastgele dağılım” ile ilgili olduğunu açıkladı. Yine de özetin içinde kritik bir ipucu vardı: Altı hastanın “yerel mantarları tükettiği” not edilmişti.[6]

Beslenme alışkanlıklarının nörolojik hastalık salgınlarına sebep olabileceği düşüncesi aslında yeni değil. 2. Dünya Savaşı sonlarında Guam’da ABD’li araştırmacılar, Chamorro halkında benzer bir nörolojik hastalık salgını gözlemlemişti. Salgın o kadar yaygındı ki normalden 100 kat fazla insanda görülüyordu ve ALS, parkinsonizm ve demans belirtilerini bir arada gösteriyordu. Araştırmacılar, hastalığın nedenini uzun yıllar boyunca araştırdılar.

Tüm Reklamları Kapat

O dönemde, Chamorro halkının geleneksel beslenme alışkanlıkları arasında, zehirli Cycas micronesica (fadang) tohumlarından yapılan unun kullanımı yaygındı. Bu unun yeterince arındırılmadığında içinde BMAA (beta-metilamino-L-alanin) adı verilen nörotoksin barındırabildiği düşünülüyor. BMAA, sinir hücrelerine zarar verebiliyor. Fakat insanlarda ALS ve benzeri hastalıkların oluşumuna katkıda bulunabileceği düşünülse de bu ilişkinin kesin olmadığını belirtmekte fayda var.

Araştırmalar, bu toksinin biyomagnifikasyon yoluyla yerel meyve yarasaları (Mariana flying fox, fahini) aracılığıyla da insanlara geçtiğini ve bu hayvanların BMAA'yı yağ dokularında biriktirebildiğini göstermiştir. Dolayısıyla Chamoro halkının bu yarasaları tüketmesinin olası maruziyet yolu olduğu düşünülebilir.

Meyve yarasalarının tüketimi, hastalığın yayılmasında önemli bir rol oynamıştır. Meyve yarasalarının avlanmasının azalmasıyla birlikte hastalığın görülme sıklığının düştüğü gözlemleniyor. Fakat burada yaşam tarzı ve çevresel değişiklikleri de düşünmek gerekir. [7], [8], [9]

Mantardaki Zehir: Nöronların Sessiz Düşmanı

Lagrange ve ekibi direkt olarak mantarlardan şüphelenmemişti, ancak Oregon'daki çevre sinirbilimci Spencer, 2017'deki bir konferansta Lagrange'ın meslektaşlarından birinin Montchavin kümesi üzerine sunumunu gördükten Guam probleminde çikas tohumunun rolünü araştıran Spencer, bazı mantarların sinir sistemini güçlü bir şekilde etkileyebilen toksinler içerdiğini biliyordu. Bunun üzerine Spencer araştırma grubuna katıldı ve 2018'de Lagrange'a daha fazla anket dağıtmak ve mağdurların ve diğer yerel halkın diyetleri hakkında yüz yüze görüşmeler yapmak için Montchavin'e gitmeye karar verdi.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.

Kreosus

Kreosus'ta her 50₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.

Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.

Patreon

Patreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.

Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.

YouTube

YouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.

Diğer Platformlar

Bu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.

Giriş yapmayı unutmayın!

Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.

Yerel halkla görüşmeler yapan araştırmacılar, hastaların hepsinin, Fransa'da satışı yasak olmasına rağmen yalancı kuzugöbeği (İng: "false morel") mantarını düzenli olarak yediklerini buldu. Hatta köy halkının bu mantarların satışının yasak olduğunu bilmesine rağmen sözde "gençleştirici" özelliği ve tadından dolayı bu mantarları tükettiği, hatta ALS hastalarının birbirlerini tanıyıp bu mantarların nerede bulunacağı hakkında haberleştikleri öğrenildi.

Gerçek bir kuzugöbeği mantarı (Lat: "morchella esculenta") (sol) ve sahte bir kuzugöbeği mantarı (Lat: "gyromitra esculenta") (sağ). Mantarlar yüzeysel olarak birbirine benzediğinden toplayıcılar arasında karışıklığa neden olabilir. Ancak bazı insanlar, G. esculenta mantarını bilerek hasat edip içerdiği toksinleri gidermek için tüketmeden önce işliyorlar.
Gerçek bir kuzugöbeği mantarı (Lat: "morchella esculenta") (sol) ve sahte bir kuzugöbeği mantarı (Lat: "gyromitra esculenta") (sağ). Mantarlar yüzeysel olarak birbirine benzediğinden toplayıcılar arasında karışıklığa neden olabilir. Ancak bazı insanlar, G. esculenta mantarını bilerek hasat edip içerdiği toksinleri gidermek için tüketmeden önce işliyorlar.
knowablemagazine

Yalancı kuzugöbeği, içerdiği gyromitrin adlı toksik bileşiği, monometilhidrazin (MMH) gibi zehirli maddelere dönüştürerek karaciğer, merkezi sinir sistemi ve böbrekleri etkileyen akut zehirlenmelere hem de DNA hasarına yol açabilecek genotoksik etkilere sahiptir.

Önemli bir nokta da, ALS hastalarının çoğunun NAT2 geninin yavaş asetilasyon fenotipine sahip olmasıydı. Bu genetik özellik, toksinlerin vücutta daha uzun süre kalmasına ve potansiyel olarak sinir hücrelerine zarar verme riskinin artmasına katkıda bulunabilir. Bulgular, yanlış şekilde tanımlanmış bir mantarın tüketimi ile uzun vadeli motor nöron hastalığı arasında olası bir bağlantıya işaret edebilir ve bu durum, genetik yatkınlık ve çevresel toksinlerin bir araya gelerek nörodejeneratif hastalıklara yol açabileceğini destekler. [10]

Sonuç olarak Guam adasında da görüldüğü gibi beslenme alışkanlıklarının nörodejenatif hastalıklarda kritik roller oynayabileceğini göstermektedir. Ancak bu gizemli salgının kesin nedeni hâlâ tartışmalıdır. Dolayısıyla tamamen aydınlatılmış değildir.

Evrim Ağacı, sizlerin sayesinde bağımsız bir bilim iletişim platformu olmaya devam edecek!

Evrim Ağacı'nda tek bir hedefimiz var: Bilimsel gerçekleri en doğru, tarafsız ve kolay anlaşılır şekilde Türkiye'ye ulaştırmak. Ancak tahmin edebileceğiniz gibi Türkiye'de bilim anlatmak hiç kolay bir iş değil; hele ki bir yandan ekonomik bir hayatta kalma mücadelesi verirken...

O nedenle sizin desteklerinize ihtiyacımız var. Eğer yazılarımızı okuyanların %1'i bize bütçesinin elverdiği kadar destek olmayı seçseydi, bir daha tek bir reklam göstermeden Evrim Ağacı'nın bütün bilim iletişimi faaliyetlerini sürdürebilirdik. Bir düşünün: sadece %1'i...

O %1'i inşa etmemize yardım eder misiniz? Evrim Ağacı Premium üyesi olarak, ekibimizin size ve Türkiye'ye bilimi daha etkili ve profesyonel bir şekilde ulaştırmamızı mümkün kılmış olacaksınız. Ayrıca size olan minnetimizin bir ifadesi olarak, çok sayıda ayrıcalığa erişim sağlayacaksınız.

Avantajlarımız
"Maddi Destekçi" Rozeti
Reklamsız Deneyim
%10 Daha Fazla UP Kazanımı
Özel İçeriklere Erişim
+5 Quiz Oluşturma Hakkı
Özel Profil Görünümü
+1 İçerik Boostlama Hakkı
ve Daha Fazlası İçin...
Aylık
Tek Sefer
Destek Ol
₺50/Aylık
Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
8
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

Makalelerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu makalemizle ilgili merak ettiğin bir şey mi var? Buraya tıklayarak sorabilirsin.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu Makale Sana Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 2
  • Üzücü! 2
  • Muhteşem! 0
  • Bilim Budur! 0
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 0
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Umut Verici! 0
  • Merak Uyandırıcı! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  1. Türev İçerik Kaynağı: Knowable Magazine | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 06/10/2025 00:22:16 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/21389

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Kafana takılan neler var?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Size Özel
Makaleler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Geçmiş ve Notlar
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
İşaretle
Göz Attım
Site Ayarları

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.

[Site ayalarına git...]
Bu Yazıdaki Hareketleri
Daha Fazla göster
Tüm Okuma Geçmişin
Daha Fazla göster
0/10000
Kaydet
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
T. Monmaney, et al. Fransız Dağ Köyündeki Gizemli ALS Salgını: Suçlu Zehirli Mantarlar mı?. (3 Ekim 2025). Alındığı Tarih: 6 Ekim 2025. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/21389
Monmaney, T., Kaya, E., Uçar, D. Ş. (2025, October 03). Fransız Dağ Köyündeki Gizemli ALS Salgını: Suçlu Zehirli Mantarlar mı?. Evrim Ağacı. Retrieved October 06, 2025. from https://evrimagaci.org/s/21389
T. Monmaney, et al. “Fransız Dağ Köyündeki Gizemli ALS Salgını: Suçlu Zehirli Mantarlar mı?.” Edited by Damla Şahin Uçar. Evrim Ağacı, 03 Oct. 2025, https://evrimagaci.org/s/21389.
Monmaney, Terence. Kaya, Ecem. Uçar, Damla Şahin. “Fransız Dağ Köyündeki Gizemli ALS Salgını: Suçlu Zehirli Mantarlar mı?.” Edited by Damla Şahin Uçar. Evrim Ağacı, October 03, 2025. https://evrimagaci.org/s/21389.
Keşfet
Ara
Yakında
Sohbet
Agora

Bize Ulaşın

ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close