Doktorlar 15 Yıldır Bitkisel Hayatta Olan Hastanın Bilincini Onardılar!

Doktorlar, beyin hasarı nedeniyle 15 yıldır bitkisel hayatta bulunan bir adamın bilincini onarmak için vagus sinirini uyaran bir sinir uyarıcı cihazı ilk defa denediler. Bir ayın sonunda hastanın dikkat ve hareketlerinde önemli gelişmeler gözlendi. Bu heyecan verici gelişmeler, benzer durumdaki hastalar için de yeni bir tedavi yöntemi olabilir mi?

Bitkisel hayatta olan insanlar, komada olan ve tamamen tepkisiz olan hastaların aksine uyanık halde bulunurlar ve korkutuldukları zaman göz kırpmak gibi basit refleksler gösterirler; fakat herhangi bir farkındalık ya da zihinsel fonksiyon göstermezler.

Bitkisel hayattaki insanlar bazen minimal bilinç durumuna (MCS) geçebilir. Minimal bilinç durumunda bulunan hastalar az da olsa farkındalığa sahip olurlar. Fakat beyin hasarına bağlı bitkisel hayatta bulunma süresi 12 ayı geçtiği zaman genelde hastaların bir daha düzelemeyeceği ve kalıcı olarak o durumda bulunacağı düşünülür.^[2]

Yazımızda söz konusu olan hasta bir araba kazasında travmatik beyin hasarı geçirmiş ve 15 yıldır bitkisel hayatta olan 35 yaşında bir erkek. Doktorlardan oluşan bir ekip, kafa ile vücudu birbirine bağlayan en önemli sinirlerden olan vagus sinirini uyarmak için medikal implantlar kullandı. Görüntü olarak yuvarlak bataryalara benzeyen vagus siniri uyarıcıları (VNS), diğer bir deyişle "beynin kalp pilleri", normalde epilepsi nöbetlerini ve depresyonu tedavi etmek için kullanılıyor.^[3]

Vagus sinir uyarıcılarını tedavi yöntemi olarak kullanmak rastgele bir seçim değildi elbette. Minimal bilinç durumunda bulunan hastalar üzerinde yapılan bir araştırmada, hastaların talamusunun uyarılmasıyla alınan olumlu sonuçlara dayanarak yapılan bu seçim başarılı bir hipotezin sonucuydu.^[4]

Vagus siniri, diğer beyin bölümlerinin yanı sıra talamusa doğrudan bağlıdır ve önceden yapılan araştırmalarda vagus siniri uyarımının metabolizmayı hızlandırdığı tespit edilmiştir. Bundan dolayı ekip, VNS implantlarının bitkisel hayatta olan bir hastaya yapacağı etkileri test etmek istedi. Etkileri doğru bir şekilde tespit edebilmek için doktorlar hastanın VNS öncesi ve sonrası EEG ile PET taraması sonuçlarını kaydetti.

Sonrasında uyarı şiddetini aşamalı bir şekilde arttırdılar. Bir ayın sonunda, cihazdan geçen akım 1 miliampere ulaştığı zaman hasta; genel uyarılma, uzun süreli dikkat, vücut hareketliliği ve görsel takipte kalıcı gelişmeler göstermeye başladı.^[5]

Söz konusu hasta, 15 yıl içerisinde ilk defa bilince dair tutarlı ve ölçülebilir belirtiler gösterdi! Bu durumda, hastalarının 15 yıl sonrasında bitkisel hayattan minimal bilinç durumuna geçmesi, doktorlara göre çok önemli bir gelişme.

Bir ayın sonunda hasta, gözleriyle cisimleri takip edebilecek, istendiği zaman kafasını çevirebilecek, terapistini kitap okurken uyanık kalıp dinleyebilecek, doktorlardan biri suratını kendi suratına yaklaştırınca şaşırıp gözlerini büyütecek duruma geldi.

Tabii bu gelişmeler sadece davranışlarla sınırlı değil, hem EEG hem de PET taraması sonuçları beyindeki bilinçli halin göstergeleri olan bölgelerinde tutarlı ve uzun süreli aktiviteler olduğunu doğruladı.

Ekibin raporunda belirttiği gibi bu çalışmanın sonuçları, 12 aydan uzun süre bitkisel hayatta bulunan hastaların geri döndürülemeyeceği kanısıyla çelişiyor. Fransa'da bulunan Algısal Sinirbilim Merkezi'nde baş araştırmacı olan Angela Sirigu bu durumla ilgili şunları söylüyor:

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Beyin plastisitesi ve beyin onarımı, biz tüm umutların kaybolduğunu sandığımız zamanlarda bile hâlâ mümkün.

Ama şunu unutmamalıyız ki; bu araştırmanın sonuçları heyecan verici olsa bile henüz yeni bir tedavi bulunmuş değil. Yine de belirtmek gerekir ki araştırma sonuçları daha çok yeni, ancak bir hasta için olsa bile gayet umut verici ve gelecek vadediyor.

Ekip, bu vakanın sonuçlarını benzer durumdaki hastalarda VNS'nin etkilerini daha geniş çapta inceleyecekleri bir araştırmanın başlangıcı olarak kullanmayı planlıyor. Çalışmanın sonuçları Current Biology bülteninde yayınlandı.^[5]

Güncelleme

Ekim 2017 tarihli güncellemeye göre, bu çalışmanın odağındaki hasta tedavinin başlangıcından birkaç ay sonra bilinmeyen bir sebepten hayata gözlerini yumdu.^[6] İsmi belirtilmeyen hastanın ölümünde akciğer enfeksiyonu etkiliydi.

Her ne kadar bu durum araştırmanın sonuçlarını etkilemese de bu duruma makalede değinilmemiş olması dikkat çekti. Araştırmacılar bunun nedeninin insanların ölümü tedavi ile ilişkilendirebilecekleri fikri olduğunu söylüyor. Bu durum da "ölümü gizlemek" suçlamalarına yol açtı, çünkü bazı kaynaklara göre hasta öldüğünde ekip gözlemlerine devam ediyordu. Lyon'daki Claude-Bernard Üniversitesi'nden Jacques Luauté, Le Monde gazetesine şöyle söylüyor:

Bu, (hastanın ölümüne değinilmemesi) bir hataydı. Hastanın akıbetinin ne olduğu elbette merak edilecekti.