Büyük Fizikçi Feza Gürsey'in Oğlu Yusuf Gürsey, Amerika'da Geçirdiği Trafik Kazasında Hayatını Kaybetti!

Türkiye Cumhuriyeti tarihinin en önemli fizikçilerinden olan Feza Gürsey'in 70 yaşındaki oğlu Yusuf Gürsey, 28 Nisan 2024 saat 21:30 sıralarında, Amerika Birleşik Devletleri'nin Connecticut eyaletinin New Haven kentinde Whalley Bulvarı'nda karşıdan karşıya geçmeye çalışırken bir arabanın kendisine çarpması sonucu acilen hastaneye kaldırıldı. Yusuf Gürsey, tüm müdahalelere rağmen ne yazık ki kurtarılamadı.

Şüpheli, olay yerinden hızla uzaklaştı. Polis, uzun uğraşlar sonucunda şüphelinin arabasını bulmayı başardı; ancak şüpheli henüz yakalanamadı. Bir yandan aramalar devam ederken, diğer yandan polis, bunun kasıtlı mı yoksa sehven mi olduğunu araştırmaya devam ettiklerini söylüyor:

Aracın bilgisayarına bakarak frenlere basılmış mı, emniyet kemeri aktive olmuş mu bunları öğreneceğiz.

Yusuf Gürsey, 11 Şubat 1954'te İstanbul'da doğdu. Her ikisi de fizikçi olan Feza Gürsey ve Süha Pamir çiftinin tek çocuğuydu. Anne ve babasının izinden giden Yusuf Gürsey de 1975 yılında Yale Üniversitesi Mühendislik ve Uygulamalı Bilimler Bölümü'nden lisans derecesini aldıktan sonra fizikçi oldu ve daha sonra Brown Üniversitesi Elektrik Mühendisliği Bölümü'nde yüksek lisans ve doktora çalışmalarını tamamladı. Yusuf Gürsey, 80'li yılların sonunda Brookhaven Ulusal Laboratuvarı'nda araştırmacı olarak çalıştı. Türkiye'ye dönen Yusuf Gürsey, Orta Doğu Teknik Üniversitesi'nde Doçent olarak teorik fizik ve kuantum mekaniği dersleri vermeye başladı. Emekli olduktan sonra zamanını eski diller ve Arapça üzerine dilbilimsel araştırmalara ayırdı ve serbest tıp ve mahkeme çevirmenliği yaptı. Yusuf, Greater New Haven Barış Konseyi'nin yanı sıra şehrin barış komisyonunun da uzun süreli bir üyesiydi.

Yusuf Gürsey'in ölümü, tıpkı babasının ölümünde olduğu gibi, yaşadığı bölgeyi yasa boğdu. Çünkü Yusuf Gürsey, New Haven'da oldukça iyi tanınan bir barış aktivisti ve akıl hocasıydı. New Haven'a yaptığı katkılar, bir araştırmacı, çevirmen ve fizikçi olmanın çok ötesine geçiyordu. Gürsey, aktivizmiyle birçoklarının hayatına dokunmuştu. Bölgede tanınmış bir diğer barış aktivisti olan Jamarr Farmer, Gürsey hakkında şunları söylüyor:

Bu toplum için çok şey yaptı. Ölümü, işçi sınıfı hareketinde gerçekten bir kayıp; hatta genel olarak ezilen insanlar için mücadele hareketinde bir kayıp. Bence Yusuf'un en önemli tarafı, her ihtiyaç olduğunda kendini ortaya koymaktan geri durmaması ve her zaman halkı destekleyici olmasıydı.

ODTÜ Fizik Profesörü ve Evrim Ağacı yazarlarından, destekçilerinden, kısaca dostlarımızdan olan Prof. Dr. Bayram Tekin şöyle diyor:

Yusuf bir fizikçi ve dilbilimciydi. Kedileri ve barışı seven nazik bir ruhtu. Umarım katil en kısa zamanda adalete teslim edilir. Türk yazarların kısa biyografilerini yayınladığı yazılarını özleyeceğim.

Ancak Bayram hoca, kendi hocası ve arkadaşı olan Yusuf Gürsey'in ders anlatma tekniğini şu esprili sözlerle hatırlıyor:

Öğrenciyken Yusuf'tan kuantum mekaniğinin uygulamaları üzerine bir ders almıştım. Ders, haftada 3 saat su işkencesine maruz kalmaktan pek de iyi sayılmazdı. Bu nazik ruhun, fizik bölümü civarına park etmesine bile izin verilmemeliydi. 

Yusuf Gürsey'in babası Feza Gürsey, Türk fizik camiasının süperstarlarından biriydi: Imperial College London'da doktorasını yaptıktan sonra, 1950 yılında kuantum alan teorisi kapsamında kuaterniyonların uygulanması üzerine çalışmalar yapmıştı. 1950-1951 yıllarında Cambridge Üniversitesi'nde doktora-sonrası araştırmacı olarak kalan Feza Gürsey, bir yandan İstanbul Üniversitesi'nde asistanlık yaparken, yine fizik asistanı olan meslektaşlarından biri olan Süha Pamir ile evlendi. 1953 yılında doçentliğini alan, 1954'te ise eşiyle birlikte tek çocukları olacak olan Yusuf Gürsey'i hayata getiren Feza Gürsey, 1957-1961 yılları arasında Amerika'nın en prestijli bilim enstitülerinden olan Brookhaven Ulusal Laboratuvarı'nda, Princeton'daki İleri Araştırmalar Enstitüsü'nde ve Columbia Üniversitesi'nde çalışmıştı. Buralarda lineer-olmayan kiral Lagrangianlar üzerinde çalışıp, kuantum kromondinamiğine katkılar yapmıştı. 1961'de Türkiye'de dönen Feza Gürsey, ODTÜ'de profesörlüğünü aldı; ancak 1974'te ODTÜ'nün kendisinin Yale ile olan bağlantılarını kesmeye zorlaması üzerine, Dünya'nın en önde gelen üniversitelerinden olan Yale Üniversitesi'ni tercih ederek Amerika Birleşik Devletleri'ne taşındı. Burada E(6) Büyük Birleşik Teorileri'nin formülasyonu üzerinde çalıştı. 1992 yılında, 71 yaşındayken hayatını kaybetti.

Yusuf Gürsey de babası gibi Türkiye'den Amerika'ya göçenlerdendi. Yaklaşık 40 yıldır New Haven'da ikamet ediyordu ve 2019'dan beri New Haven Barış Komisyonu'nda görev yapıyordu. 70 yaşındaki Gürsey, ölümünden sadece 1 gün önce Yale Üniversitesi'nde Filistin yanlısı göstericilere destek yürüyüşüne katılmıştı. Yusuf Gürsey ile birlikte kentin Barış Komisyonu'nda görev yapan ve onu altı yıldan uzun bir süredir tanıyan Manuel Camacho, hakkında şöyle diyor:

Barış ve insanları bir araya getirme mesajıyla ilgili etkinliklere Yusuf'un katılacağından her zaman emin olabilirdiniz. Çok derin bir zeka, uluslararası ilişkiler konusunda derin bilgi ve her yönüyle barış için mücadele etme konusunda hiç bitmeyen bir tutkuyla dolu bir adamdı.

Henry Lowendorf

Kentin barış konseyi üyelerinden olan Aaron Goode, Gürsey ile birlikte çalıştığı yılları sevgiyle anıyor:

Gürsey, Orta Doğu'da barış isteyen biriydi. Nükleer silahların yayılmasının önlenmesini, Irak ve Afganistan'daki savaşların sona ermesini ve şimdi de Gazze'deki savaşın sona ermesini savunuyordu. 

Gürsey, kazaya kurban gittiği yerden sadece birkaç blok ötede bir yaşlılar apartmanında yaşıyordu. Aynı apartmanda uzun yıllardır yaşayan ve Gürsey'i de yakından tanıyan bir kiracı olan Margie Staggers şöyle diyor:

Buraya taşındığında tanışmıştı. Bana iyi davranırdı, benimle konuşurdu... Burada duruyorsam benimle konuşurdu. Eğer buradan ayrılacaksa bana hoşça kal derdi.

Hız mı, Kasıt mı?

Bölgede yaşayan çok sayıda kişi, Whalley Caddesi üzerinde hız yapmanın büyük bir sorun olduğunu söylüyor. Bölge sakinlerinden Benjamin Carmichael Jr. şöyle diyor:

Sadece kendi güvenliğim için değil, herkesin güvenliği için endişeleniyorum. Gece geç saatlerde buradan o tarafa doğru hız yapılıyor. Burada çok sayıda insana çarpıldığını görüyorum.

Belediye Başkanı Justin Elicker, son yıllarda yaya kazalarının artmasıyla birlikte, şehrin polis uygulamalarını artırmayı ve bölgeye kameralar yerleştirmeyi düşündüğünü söylüyor:

Şehir genelinde kırmızı ışık kameraları ve hız kameraları eklemek için çalışıyoruz. Bu kavşakta böyle bir kamera yok. Bunları yerleştirip yerleştiremeyeceğimizi belirleyen eyalet kriterleri var.

Henry Lowendorf

Goode, bu konuda birazcık daha şüpheci ama yine de komplocu düşünceye kapılmıyor:

Gürsey, daha 1 gün önce şehir merkezinde düzenlenen Filistin'e destek protestosuna katılmıştı. O nedenle ölümü kesinlikle şoke edici. Gürsey, İsrail ve Gazze arasındaki çatışmanın sona erdirilmesi konusunda tutkuluydu. Çok bilgili bir insandı; özellikle de konu Orta Doğu tarihi olduğunda... Tarih, coğrafya ve teoloji konusunda ansiklopedik bir bilgiye sahipti. Gürsey, barış komisyonu da dahil olmak üzere yaptığı her işe akademik doğasını katardı: Sık sık Türk yazar ve düşünürlerin doğum günleri için sosyal medyada paylaşımlarda bulunurdu. Gürültücü, iddialı ve coşkulu değildi; sadece bulunduğu her ortamda çok sessiz, bilimsel, entelektüel, düşünceli bir varlıktı. Onun için zaten hep endişeleniyordum. Yusuf'un yaşadığı Whalley Caddesi'ni yayalar için tehlikeli bir yer ve arabası olmadığından, eve gitmek için sık sık geceleri şehir merkezinden yürüyordu.

Barış komisyonu üyesi Millie Grenough ise şöyle diyor:

Yusuf, çok atkif bir aktivistti. Komisyonun Gazze'deki çatışmayla ilgili olarak gerçekleştirdiği ve en sonuncusu iki hafta önce Westville'deki Mitchell Kütüphanesi'nde yapılan toplum konuşmalarının istisnasız hepsine katıldı.

Arkadaşları ve sevdikleri bir yandan soruşturmanın, sonuçlanmasını beklerken, Yusuf Gürsey'in öldüğü yere mumlar yerleştirdiler. Farmer, şöyle diyor:

Umarım bunu her kim yaptıysa ortaya çıkacak bir kalbi vardır ve umarım adalet yerini bulur ve umarım ona ne olduğu konusunda bir sonuca varabiliriz.

New Haven Polisi şüpheli sürücüyü derhal teslim olmaya çağırıyor. Yetkililer ayrıca soruşturma hakkında daha fazla bilgiye sahip olabilecek herkese çağrıda bulunuyor. Ola ki bu yazıyı okuyorsanız ve konu hakkında herhangi bir nedenle bilginiz varsa, soruşturmayı yöneten dedektiflere 0012039466304 numaralı telefondan veya polis departmanının anonim ipucu toplayan hattı 0018668888477 üzerinden ulaşabilirsiniz.

"Kimsesiz Cenazesi İçin Yardım!"

Yusuf Gürsey'in Amerika'da hiçbir yakını yaşamıyordu. Dolayısıyla cenazesi, teknik olarak "kimsesiz" kategorisine alındı.

Naaşının Türkiye'ye getirilmesi için gereken para, Amerika'daki Türk komünitesi ve Türkiye'den gelen destekler sayesinde GoFundMe üzerinden toplandı.

Evrim Ağacı ailesi olarak sevenlerine baş sağlığı diliyor, Yusuf Gürsey'e bilime ve insanlığa kattıkları için yürekten teşekkür ediyoruz. Huzur içinde uyusun.