Bonobo Öpücüğü ve Seks: En Yakın Kuzenlerimiz, Sorunları Çözmek İçin Savaşmazlar; Sevişirler!

En yakın kuzenlerimiz şempanzeler olarak bilinse de, aslında onlardan bile daha yakın olan ve hep göz ardı edilen bir akrabamız var: bonobolar. Tıpkı şempanzeler (Pan troglodytes) gibi Pan cinsine ait olan bonobolar (Pan paniscus), uzun bir süre "pigme şempanze" olarak bilindiler. Kongo Nehri'nin bir yakasında şempanzeler yaşar, diğer yakasında ise bonobolar. Ki evrim tarihinde, 2 milyon yıl kadar önce bu nehrin akışında meydana gelen ciddi bir değişimin, atasal popülasyonu ikiye ayırarak şempanzeler ve bonoboların birbirinden ayrılmasına ve farklı yönlere evrimleşmesine neden olduğu düşünülüyor.

Bonobolar ile şempanzelerin bize genetik yakınlığını birbirinden ayırt etmek çok zor: ikisi de bizden yaklaşık sadece %1.23'lük bir farka sahipler. Ancak buna rağmen bonobolar çok uysal ve anaç canlılarken, şempanzeler çok saldırgan ve ataerkil bir toplum yapısına sahipler. Yapılan analizler, şempenze-bonobo ortak atasının bonobolara daha yakın olduğunu gösteriyor. Bu durumda bonobolar, şempanzelere kıyasla insanlara daha yakın oluyorlar. En azından genetiğin üzerine davranışları eklediğimizde ortaya çıkan sonuç bu.

Bonoboların en meşhur özelliği ise, seks düşkünlükleri. Aslında bunu insan gözüyle baktığımız zaman böyle yorumluyoruz. Bonoboların, ortak yakın akrabamız olan şempanzeler ile karşılaştırıldığında daha sevgi dolu ve barışçıl olduğu görülmektedir. Ayrıca bonoboların sorunları çözüme kavuşturmak için şiddete daha az başvurduğu bilinmektedir.

Fakat aslında bonoboların seks algısı, bizim el sıkışma veya yanak yanağa öpüşme algımızdan çok farklı değil. Nasıl ki toplumsal sıcaklığı ve iletişimi bu şekilde ifade ediyorsak, onlar da seks ile ifade ediyorlar. Kavgaları, gerginlikleri, sorunları seks ile çözüyorlar. Birbirleriyle karşılaştıklarında, süper-kısa (birkaç saniye süren) cinsel ilişki ile birbirlerini selamlıyorlar. 

Nasıl ki her toplumun uzman olduğu konuda, sıradan diğer toplumlara göre çok daha detaylı bilgileri ve uygulamaları varsa, bonobolar da seks konusunda çok detaylı becerilere sahipler. Yani Eskimolar'ın buz taneleri için, İngilizler'in yağmur türleri için diğer toplumlardan daha fazla sözcüğü bulunması gibi, bonoboların da seks konusunda diğer hayvanlardan daha geniş bir repertuvarı bulunuyor. Çeşitli seks pozisyonlarına sahipler, bunlar arasında tercihler yapabiliyorlar ve hatta ön sevişme denen kavramı bile uyguluyorlar! Ön sevişmeleri genellikle öpme, sarılma, sürtünme, vb. şeklinde oluyor.

Her toplulukta olabileceği gibi bu barışçıl canlılarda da kavgalar meydana gelebilir. Çatışmaları uzlaştırmak ve kavga sonrası yenilenleri teselli etmek için dişi-erkek ayırt etmeden bonobolar çeşitli sosyo-cinsel davranışlarda bulunabilir. Bunlar arasında cinsel organlarına elleri veya ayakları ile dokunmak, iki kişi arasında genital sürtünmeler ve çiftleşme gibi cinsel temaslar bulunur. Kucaklaşmak, okşamak, dokunmak, öpüşmek gibi duygusal yakınlaşmalar da sıklıkla gözlemlenmektedir.

Çatışmaları Çözüme Kavuşturmak İçin Cinsellik ve Sarılma

Duke Üniversitesi'nde evrimsel antropoloji alanında yardımcı doçent olan Brian Hare ve bilim yazarı olan eşi Vanessa Woods, empatik ve sevgi dolu canlılar olan bonoboların çatışmalar sonrası ilişkileri hakkında şunları söylemiştir:

Bonobo dünyasında işler gerginleştiğinde, genellikle sosyal ortamı korumak için cinsel aktiviteler ortaya çıkar. Bu herkesin iyi geçinmesine gerçekten yardımcı olur. Ayrıca bonobolar cinsellik dışında eğer biri üzülürse onu kucaklayıp rahatlatabilirler.

Cinsellik ve sarılma dışında oldukça yardımsever olan bonobolar, sosyal bağları güçlendirmek için birçok davranış geliştirebilir. Bilim yazarı olan Vanessa Woods, bonoboların yemek paylaşması hakkında şöyle demiştir:

Ayrıca aç bir bonobo kendisine sunulanları diğerleri ile paylaşmaya meyillidir. Bonoboların cömert doğası muhtemelen, Kongo'nun yiyeceklerin bol olduğu bir bölgede yaşadıkları için gelişmiştir.

Tanımadığın birisine karşılık beklemeden bir yardımda bulunmak elbette her kişinin yapacağı bir iş değildir. Bilim insanları bonoboların bu davranışları neden sergilediklerini araştırmaktadır. Bonobolar, açık bir yardım talebinde bulunmasa bile tanıdık olmayan, grup dışı bir üyeye yiyecek temin etmekte gönüllü olarak yardım edebilir bunun dışında ona sarılıp, temenni edebilir.^[1]

Pixabay

Bonobolar çatışmaların ortaya çıkmasını engellemek için dişiler arasında eşcinsel ilişkilere dahi girebilir. Dişilerin kendi aralarında kaynaşmaları, sosyal çatışmanın tırmanmasını azaltmak veya önlemek için davranışsal stratejik bir avantaj sağladığı düşünülmektedir. Bonobolar çatışma ortamı oluşmaması için yemek konusunda sergiledikleri gibi tanımadıkları dişiler ile de birliktelik yaşayabilir.^[2]

Kavga Sonrası Cinsel İlişkinin Evrimsel Yönden Avantajları

Uzmanlar bu konuda başlıca bazı hipotezler üzerinde durmaktadır. Çatışma sonrası cinsel ilişkilerin nasıl avantajlar sergilediği tespit etmek için dört soru üzerinde durulmaktadır.^[3] Araştırmacılar ilişkinin stresi azaltması dışında diğer ihtimaller için kesin bir söz söylenmemesi gerektiğini belirtmektedir.^[4]

1. Stres üzerindeki etkisi; Stresi azaltıp, azaltmadığı,
2. Üreme bakımından yarar sağlayıp sağlamadığı (eş çekiciliği, statü farklanması),
3. Yiyecek ve yiyeceğe ulaşım bakımından değerlendirilmesi (yiyecek azaldığında ilişki oranı),
4. Memeliler için oldukça önemli olan sosyal bağları onarıp onarılmadığı, değerlendirilen faktörlerdendir.

Kongo'daki ''Lola ya Bonobo'' Koruma Alanı'nda, 36 yarı özgür bonobo üzerinde yapılan bir çalışmada. Teselli ve uzlaşmanın, cinsel davranışların ortaya çıkmasında önemli bir faktör olduğu görülmüştür. Cinsel birlikteliğin stresi azalttığı kaydedilmiştir. Stresi hafifletme hipotezinin doğrulayan kanıtlardan birisi, cinsel yönden teselli edilen bonoboların, cinsel bir birliktelik yaşamayanlara kıyasla, primatlarda stresin bir göstergesi olan kendi kendine kaşınma oranlarının önemli ölçüde düşmesidir.^[4]

Pixabay

Seks veya cinsel birliktelikler sonrası stresin azalması ve gevşemenin nedeni, kandaki kortizol seviyelerinde azalmaya neden olan ve oksitosin veya vazopressin gibi ''sevgi'' hormonlarında artışa neden olunmasıdır. Bonobo dişileri birbirleri arasında sıklıkla yakın bağlar oluşturur bu, onların diğer grup üyeleri üzerinde sosyal güç sağlamasına sebep olmaktadır. Bonobolar arasında düşük statüye sahip olan dişilerin saygınlık kazanmak için diğer dişiler ile ilişkiye girdiği görülmektedir.^[5]

Gıdaların azaldığı ve gerginliğin yüksek olduğu zamanlarda genital temas oranlarının yüksek olduğu gözlemlenmektedir. Çatışma sonrası cinsel temas oranlarının, çatışma öncesi oranlardan oldukça yüksek bir şekilde gözlemlenmesi birçok çalışma tarafından kaydedilmiştir. Bonobolar arasındaki statü farkı bakımından daha düşük rütbeye sahip dişilerin, diğerlerine oranla cinsel ilişki talep etmeleri daha yüksektir.^[4]Bu ve benzeri sebepler statü kazanmak için de cinselliğin önemli bir faktör olduğunu göstermektedir.