Bebeklerin Göz ve Saç Renkleri Neden Değişir?

İnsanlarda gözün, daha doğrusu irisin rengi, orijinal olarak kahverengi bir kimyasal olan melanin pigmentine bağlı olarak değişir. Yani irisin ne kadar renkli olacağı, ne kadar melanin pigmenti bulunduğu ile ilgilidir. Daha az melanin pigmenti bulunan gözler daha açık renkte, daha çok melanin pigmenti bulunan gözler ise daha koyu renkte gözükür.

Tabii ki melanin salgısının düzeyiyle ilgili bilgiler genetik olarak aktarılır, bu sebeple bazı genetik hesaplamalarla soy ağaçlarındaki bireylerin (büyük baba, büyük anne gibi) göz rengi bilinen anne ve babaların çocuklarının göz rengi yaklaşık olarak tahmin edilebilir. Ancak bu konu sandığınız kadar tekdüze ve kolay olmayabilir; bu konuda bilgi almak için buradaki yazımızı okuyabilirsiniz.

Yenidoğanların irislerindeki pigmentin dağılımı henüz tamamlanmamıştır; yani bu pigmentin salgısı doğum sonrasında da devam etmektedir. Koyu tenli bebeklerde gözler de koyu renk doğar ve çoğunlukla öyle kalır; çünkü vücudun genelinde melanin salgısı yüksektir. Açık renklilerde ise göz genellikle mavi ya da grimsi olur, sonrasında ise koyulaşır. İşte bunun sebebi, doğumdan sonra salgısı devam eden melanin pigmentidir; pigment miktarı arttıkça göz de koyulaşır.

Bebeklerde henüz gelişim tamamlanmadığı çok ilginç bir diğer durumdan bile anlaşılabilir: Bebeklerde, ışık miktarına göre göz kaslarının kasılarak göz bebeğini daraltıp genişletmesi, kasların hücreler üzerine baskı yapıp gevşemesine ve bu sebeple melanin pigmentinin dağılımını etkileyerek gözde renk değişimlerine sebep olabilmektedir. Bu, yetişkinlerde de gözlenebilir; ancak bebeklerde renk değişimi çok daha bariz olur.

Ancak genel olarak bebeklerde göz rengi doğumdan sonraki ilk 6-9 ayda değiştiğini ve 9-12. ayda tamamen sabitlendiğini söyleyebiliriz. 

Saçlarda da Durum Benzer

Benzer şekilde de saçların renk değiştirmesinin sebebi, bir tür melanin pigmenti olan ömelaninin salgısının devam etmesinin saçların rengini değiştirmesidir. Fazla melanin, saçları koyu yaparken, az melanin açık renkte saçlara sebep olur. Melanin salgısının devam etmesi, koyulaşmaya sebep olmaktadır. 

Bunların evrimsel açıdan doğrudan bir anlamı olmasa da, dolaylı yoldan iki açıklama yapılabilir:

1. İnsanların iki ayak üzerine kalkması, dört ayaklıyken daha stabil olan gebeliğin süresinin kısalmasına sebep olmuştur. Bu sebeple doğan bebekler, tam olarak "hazır" olmadan doğmaktadır ve bu duruma henüz insanların adaptasyonu tamamlanmamıştır. İşte bu sebeple doğan bebeklerde melanin salgısı kesilmez ve bebek, olması hedeflenen son haliyle doğamaz. Yani iki ayaklılığa geçiş ve bu süreçteki evrim, bu tip başka yan etkiler de doğurmuştur.
2. İnsan, çok güneş alan Afrika'dan, az güneş alan kuzey bölgelere göçmüş bir hayvan türüdür ve güneşteki bu değişim, insanın göz ve saç renginde, daha doğrusu melanin pigmenti ve bu pigmentin kullanımında değişimlere sebep olmuştur. Bu etkilerle ilgili buradaki yazımız okunabilir.