Amfibiyenler (Amphibia)

Tanım ve Genel Bilgiler

Genelde vücutları mukuslu ve nemli olan çift yaşamlı omurgalılardır. Yani hem karaya hem de suya uyum sağlamışlardır. Ayrıca gelişimlerinin belli bir evresinde akciğerleri gelişene kadar solungaç solunumu yaparak suda geçirirler. Metamorfoz (başkalaşım) geçirerek akciğer + deri solunumuna geçebilirler. Elbette bazı türlerde istisna vardır. Bazı ufak semender ve kurbağa türleri sadece deri solunumu yapar. Sürüngenler, amfibiyenlerin aksine tamamen kara hayatına uyum sağlamışlardır. Yumurtaları sert bir kabuk ile örtülüdür ve üremek için sulak ortama ihtiyaç duymazlar. Bilinen en küçük amfibiyen, Yeni Gine'de yaşayan 7.7 mm boyutu ile Paedophryne amauensis türüdür. Bilinen en iri amfibiyen ise 1.8 m boyunda Çin dev semenderi (Andrias davidianus) türüdür. Bu canlı hakkındaki içeriğimize buradan ulaşabilirsiniz. Orta Permiyen'de yaşamış 9 metrelik Prionosuchus plummeri türünden evrimleştiği düşünülüyor.

Evrimsel Tarih ve Taksonomi

Yaklaşık 370 milyon yıl önce Devoniyen'de Sarcopterygii grubu kemikli ve akciğerli balıklardan ayrılarak evrimleştikleri anlaşılmıştır. O dönemin ilkin amfibiyenleri, körelmiş akciğerlerleri olan kemikli balık sölekant benzeri morfolojiye sahipti. Ardından amfibiyenler, Karbonifer ve Permiyen Devri'nde ise farklılaşarak baskın hale geldiler. Daha sonra sürüngenler ve diğer omurgalılar avantajlı hale gelerek, amfibiyenlerin boyutları ve çeşitlilikleri geri planda kaldı. Çünkü ekolojik nişleri onlar tarafından ele geçirilmişti. Günümüze kadar sadece Lissamphibia alt sınıfı hayatta kalmayı başarabilmiştir. Günümüzde hayatta olan amfibiyenlerin %90'ı kurbağa türüdür.

Dünya'da bulunan 3 büyük amfibiyen takımı Anura olarak bilinen kurbağalar, Urodela diye bilinen semenderler ve Apoda ismindeki ayaksızlardır. Apoda takımın Caecilian isimli canlılar, gözleri iyi görmeyen yılan şeklindeki uzuvsuz amfibiyenlerdir. Bazı kaynaklarda "kertenkelemsigiller" şeklinde tanımlanırlar; ancak sürüngenler içerisindeki kertenkeleler ile karıştırılamamalıdırlar.

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Kutuplar ve bazı çöller hariç Dünya'nın neredeyse her yerinde bulunurlar.

Popülasyon ve Koruma Statüsü

Nesilleri hızla azalmaktadır ve ekolojik açıdan çeşitliliği en dramatik düşen taksonlardan biridir.

Davranış ve Etoloji

Bazı semenderler gibi fossorial olan türleri bulunur. Yani hayatlarının büyük bölümünü yer altında delikler açarak geçirerek yaşayanlar. Vokal iletişimde özellikle kurbağalar çok başarılıdır. Akciğerlerinden gelen hava, ses tellerinde ve hava keselerinde titreşim yaratarak cinsel seçilime yönelik iletişim kurarlar. Ayrıca bazı türleri zehirlidir (poisonous). Herhangi bir avcı tarafından yenildiğinde, avcıyı zehirleyebilirler. İngilizce "venom" ve "poison" Türkçe'de tek anlamda kullanılsa da aralarındaki farkı anlattığımız yazımıza buradan ulaşabilirsiniz.

Diyet ve Metabolizma

Etçildirler ve hareket eden küçük canlıların hepsini yiyebilirler. Sevdikleri besinler arasında örümcekler, böcekler ve solucanlar bulunur.