Dikkat eksikliğinin (DEHB/ADHD) evrimsel kökenleri neler olabilir?

Dehb’li bir birey olarak avcı toplayıcı zamandaki avantajın aşırı odaklanmadan ziyade odaklanmama olduğunu düşünüyorum.

Gözlemim şu ki; “Normal” insanlar göz göze bakıp karşılıklı konuşurken beyinleri, etraflarında olup bitenleri işlemiyor. Odağı karşısındaki kişide ve konuşulanlarda kalıyor. “Dikkati dağınık” birey ise bu sırada yukarıdan uçan kuşun hızlıca yön değiştirmesini farkediyor. Veya görüş açısının sınırlarındaki bir gölge geçişini farkediyor. Veya düşük tonda dahi olsa yeni ortaya çıkan bir sesi farkediyoruz ve bu bilgi beyinde işleniyor.

Sıradanlığı bozan detaylar bizim beynimizde bir uyaran olarak ortaya çıkıyor. Bu sırada konuşmadan kopabiliyor, ilgisiz görünebiliyoruz.

Avcı-toplayıcılığa gelirsek bunun avantajlarını zıpkınla avlandığım zamanlarda farkedebiliyorum. Görüşümün sınırlarındaki veya gözümün odağında olmayan ufak bir parıldamayı veya hareketi yakalayabiliyorum. Balığı bulmamı kolaylaştırıyor. Bunun yanı sıra kamufle olan ahtapot kalamar gibi canlıları uzak mesafelerden fark edebiliyorum. Sıradışılığı gözüm seçiyor.

Sudan çıkıp karaya geldiğimizde sanırım aynı şey ağaçtaki elmayı farketmede de işe yarardı. Örneğin yemyeşil uzun otların olduğu bir yerde yenilebilir olan otları bulma konusunda da zorluk çekmiyorum.

Avlanma, toplama, tehlikeyi farketme konularında “dikkat eksikliği” bir eksiklikten ziyade avantaj olarak görünüyor.

Fakat modern dünyada, şehirlerde, tehlikeyi farketme konusu karşıdan karşıya geçerken trafiği kontrol etmekten öteye gitmiyor. Toplayıcılık ise market sepetini doldurmakla sınırlı.

Bu robotik şartlarda Dehb bir bozukluk olarak algılanıyor. Verimsizleşiyor.

Geniş spektrumda dikkat ve bir miktar tehlike içeren meslekler Dehb li bireylerin konfor alanı olabilir. Sıkılmadan verimli olabilirler eklemesini de yapmak isterim

Konu hakkında özel bilgim yok ama soru ''olabilir?'' şeklinde sorulduğundan görüş belirtebilirim. Bu yazdıklarım dikkat eksikliğinin avantajları ile ilgili değildir.

Evrim hakkında(hatta doğa ve insanlık hakkında) kafa yorulurken düşülen en büyük hata sistemin çok kusursuz ve formüle edilebilir şekilde düşünülmesidir. Cansız maddeler için(özellikle çok büyük ve çok küçük ölçektekiler) hesaplanabilirlik daha kolay olsa da canlılar için büyük bir kaos söz konusudur.

Evrimsel süreçte de hep avantajlı genler(özellikle ilk aklımıza gelenler) soylarını sürdürebilmek zorunda değildir. Genellikle biriken mutasyonların pek çoğu zararlı olabilir. Bireyin sahip olduğu mutasyonları +/- şeklinde değerlendirip onun soyunu sürdürme konusunda avantajlı olduğunu düşünebiliriz. Gene de soyunu devam ettirip ettirememesi bir olasılıktır ve genlerinin avantajının ötesinde değişkenlerde söz konusudur.

Konu insan olduğunda işler iyice karmaşıklaşır. Tamamen yanlış yöntemlerle bile hayat mücadelesi veren insan gruplarının soylarını devam ettirebildiğini görebilirsiniz. Bazı kültürler aslında zararı olmayan pek çok yiyeceği yasaklamıştır düşününce bunun bir dezavantaj yaratması beklenebilir. 200 sene öncesine kadar tıpta kullanılan çoğu yöntem kişiye hiçbir müdahale yapmamaktan daha ölümcüldü. Bugün bazı köylerde kullanılan hayvancılık ve tarım yöntemlerinin çoğu, konu hakkında hiçbir bilgisi olmayanın Youtube'dan öğrene öğrene yapabileceğinden daha verimsizdir. Şu örnekleri sabaha kadar devam ettirebilirim...

Sonuç? İnsan türü çok çok yüksek uyum sağlama yeteneğine sahip. Gerek fiziksel gerek zeka konusundaki avantajları geriye kalan pek çok dezavantajı yok ediyor. Bugün biz ''iyi yaşamak'' üzerine inşa edilmiş bir dünya algısına sahibiz. Okullara gitmek, sıralara oturmak, üstlerimizin gözüne girmek, para kazanmak, kıyafet seçmek, film izlemek, sosyalleşmek... Lakin düşünsenize bu eşiği sadece üreyene kadar hayatta kalabilmeye kadar düşürsek? Ya da geriye bir kaç üremeyi başarmış çocuk bırakabilmek? Dikkat eksikliği genetikse, bu sıkıntıya sahip kişilerin bir kısmının bunu başarabilmesini engelleyecek kadar dezavantaj yaratıyor mu? Bir ihtimal dezavantaj yaratmıyor bile olabilir. Çevremden gözlemlediğim kişilerin sıkıntıları daha çok bu döneme özgü şartlarla ilgili. Öğrenmekten çok uygulama önemli olduğu noktada(özellikle de bir ürün bandında işçilik değil de avcı toplayıcıların ki gibi çok çeşitli işlerin yapılması gerekiyorsa) bence bir dezavantajları yok.