Ivermectin, onaylanmış bir COVID-19 ilacı değildir. Böyle olsaydı bile, bireyler tarafından, hekim kontrolü/önerisi olmaksızın kullanılmaması tavsiye edilirdi. Ayrıca hiçbir ilaç, SARS-CoV-2 gibi bir virüsü "önleme" amacıyla önden kullanılamaz; ancak hastalığa yakalandıktan sonra semptomları gidermek için, hekim onayıyla, sonradan kullanılabilir.
Ivermectin, bir parazitik solucan öldürücüdür ve genellikle atlar gibi büyükbaş hayvanların tedavisinde kullanılır. Kısıtlı dozlarda insanlar için de parazitik solucanları öldürmek amacıyla ve bazen de kafa bitlerini veya rosacea gibi akneleri tedavi etmekte krem olarak kullanılabilmektedir.[1]
Ivermectin de Türkiye'de kullanılan favipiravir, birçok ülkede kullanılan remdesivir veya lopinavir/ritonavir gibi çok sayıda ilaç denemesinden birisidir (bu 3'ü antiviraldir). Öte yandan salgın süresince bir ara özellikle aşı karşıtları tarafından popülerize edilip işlevsizliğinin ispatlanması sonrası unutulup giden hidroksiklorokin gibi, Ivermectin de bir antiparazitik olarak aşı karşıtları tarafından popülerize edilmektedir. Bu, toplum sağlığı için tehlikelidir.
Şu anda Ivermectin'in COVID-19 tedavisi için kullanılabileceğini gösteren güçlü kanıtlar yoktur; fakat diğer potansiyel ilaç adayları gibi belli senaryolarda, kısıtlı durumlarda işlevsel olabileceğini düşündüren izlere rastlanmıştır.[2] Ayrıca maymun böbrek hücrelerinde bir deney yapılmış ve 2.2-2.8 μM düzeyinde kullanılması halinde SARS-CoV-2 virüsünün çoğalmasını durdurabildiği gösterilmiştir.[3][4] Ancak ilacın hastalığa fayda sağladığı doz, insanlar için güvenli olan dozun çok ama çok ötesindedir.[5][6] Yani eğer ki bu ilacı faydalı olacağı dozda kullanmaya kalkacak olursanız, toksisite (zehirlenme) nedeniyle importin α/β1 çekirdek transport proteinleriniz baskılanır, hücreleriniz işlevini sürdüremez ve hastanelik olup, ölme riskiyle yüzleşirsiniz.[5][7][8]
Buradan da anlayacağımız üzere, bir ilacın sadece çalışması yetmez. Aynı zaman biyouyumlu olmalı, yan etkileri faydalarından az olmalı (örneğin aşılarda olduğu gibi) ve çalıştığı iddia edilen doz, insanlar için uygun olmalıdır. Örneğin dozu tutturabilmek için atlar için üretilen ilaçları kullananlarda çok sayıda doz aşımı yaşanmış, hastanelik olan kişilerin bir kısmı hayatını kaybetmiştir.[1]
Bir ilacın belli faydalarını göstermek zor değildir. Zira bu, sadece Ivermectin'e özel bir durum değildir ve her ilaçta benzer pozitif bulgular görmek mümkündür. Önemli olan, tutarlı bir şekilde hastalığı tedavi edebildiğini göstermek, geniş ve farklı demografilerden kişileri içeren gruplarda etkinliği gösterebilmek ve bunun üzerine akademik sonuçların gözden geçirilmesi sonucu ilaç denetim kurullarından onay alabilmektir. Bu, şu anda birçok diğer ilaç için yapıldığı gibi, Ivermectin için de yapılmaktadır.[9][10]
Ayrıca bir diğer önemli olan detay, söz konusu pozitif bulguları ilan eden makalelerin metodolojik olarak sağlam olmasıdır. Akademik derinliği ve arka planı olmayan kişilerin bunu tespit etmesi mümkün değildir veya çok zordur. Bunların metodolog olarak bilinen akademik araştırma uzmanları tarafından veya alandaki diğer uzmanlar tarafından yapılan meta-analizler (sahayı tarayan üst düzey incelemeler) ile belirlenmesi gerekmektedir. Bu nedenle her pozitif bulgunun tespit edildiği ilacın alanda saygınlığı, uzmanlığı ve/veya yetkinliği olmayan kişiler tarafından, adeta bir futbol takımı tutarcasına yerlere göklere sığdırılamaması büyük bir sağlık problemidir. Ivermectin araştırmalarında çok ciddi ve birçok durumda kabul edilemez düzeyde olan metodolojik hatalar mevcuttur.[11][12][13]
Ayrıca genel olarak hastaların kendi ilaçlarını belirlemesi problemli bir yaklaşımdır. Tıp, karmaşık ve derin bir bilim sahasıdır; dolayısıyla tüm bilgilere aşina olmaksızın, birdenbire doktor kesilerek ilaç tavsiyesinde bulunmak (yani bir nevi reçete yazmak) faydadan çok zarar verecektir. Ayrıca ilaç üretimini aceleye getirmek ve denetimi kısmak, Thalidomide gibi facialarla sonuçlanabilir - ki bilim camiası buna geçit vermemek için had safhada önlem almaktadır.
Tüm bunlar ışığında rahatlıkla söylenebilir ki Ivermectin, henüz geçerli bir COVID-19 ilacı değildir, hiçbir saygın meslek örgütü veya kurul tarafından onaylanmış değildir; dolayısıyla hiçbir şekilde kullanımı teşvik edilmemelidir. Verilerin aksini göstermesi ve onaylanması hâlinde zaten yaygın kullanıma girecektir.
Kaynaklar
- FDA. Why You Should Not Use Ivermectin To Treat Or Prevent Covid-19. (3 Eylül 2021). Alındığı Tarih: 21 Eylül 2021. Alındığı Yer: FDA | Arşiv Bağlantısı
- F. Heidary, et al. (2020). Ivermectin: A Systematic Review From Antiviral Effects To Covid-19 Complementary Regimen. Journal of Antibiotics. doi: 10.1038/s41429-020-0336-z. | Arşiv Bağlantısı
- L. Caly. (2020). The Fda-Approved Drug Ivermectin Inhibits The Replication Of Sars-Cov-2 In Vitro. Antiviral Research. doi: 10.1016/j.antiviral.2020.104787. | Arşiv Bağlantısı
- S. Ş. Yavuz, et al. (2020). Antiviral Treatment Of Covid-19. Turkish Journal of Medical Sciences. doi: 10.3906/sag-2004-145. | Arşiv Bağlantısı
- M. Bray, et al. (2020). Ivermectin And Covid-19: A Report In Antiviral Research, Widespread Interest, An Fda Warning, Two Letters To The Editor And The Authors' Responses. Antiviral Research. doi: 10.1016/j.antiviral.2020.104805. | Arşiv Bağlantısı
- E. Lopez-Medina, et al. (2021). Effect Of Ivermectin On Time To Resolution Of Symptoms Among Adults With Mild Covid-19. JAMA Network. doi: 10.1001/jama.2021.3071. | Arşiv Bağlantısı
- S. N. Y. Yang, et al. (2020). The Broad Spectrum Antiviral Ivermectin Targets The Host Nuclear Transport Importin Α/Β1 Heterodimer. Antiviral Research. doi: 10.1016/j.antiviral.2020.104760. | Arşiv Bağlantısı
- L. I. Garegnani, et al. (2021). Misleading Clinical Evidence And Systematic Reviews On Ivermectin For Covid-19. BMJ Evidence-Based Medicine. | Arşiv Bağlantısı
- R. Schraer. Covid: Ivermectin To Be Studied As Possible Treatment In Uk. (23 Haziran 2021). Alındığı Tarih: 21 Eylül 2021. Alındığı Yer: BBC | Arşiv Bağlantısı
- NIH. Outpatient Repurposed Drugs. (21 Eylül 2021). Alındığı Tarih: 21 Eylül 2021. Alındığı Yer: NIH | Arşiv Bağlantısı
- J. J. Bartoszko, et al. (2021). Prophylaxis Against Covid-19: Living Systematic Review And Network Meta-Analysis. BMJ. doi: 10.1136/bmj.n949. | Arşiv Bağlantısı
- Y. M. Roman, et al. (2021). Ivermectin For The Treatment Of Coronavirus Disease 2019: A Systematic Review And Meta-Analysis Of Randomized Controlled Trials. Clinical Infectious Diseases. doi: 10.1093/cid/ciab591. | Arşiv Bağlantısı
- M. Popp. (2021). Ivermectin For Preventing And Treating Covid‐19. Cochrane Library. doi: 10.1002/14651858.CD015017.pub2. | Arşiv Bağlantısı
