Yeni Bir Çalışma Ortanca Çocukların Daha Dürüst ve Alçakgönüllü Olduğunu Ortaya Koyuyor!

PNAS dergisinde yayınlanan yeni bir araştırma, ortanca çocukların büyük ve küçük kardeşlerine kıyasla daha uyumlu, dürüst ve alçakgönüllü olduğunu ortaya koyuyor.^[1] Çalışma, doğum sırası ve kişilik üzerine yapılan önceki geniş çaplı çalışmalara ters düşüyor ve sonuçların doğrulanması için daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulabilir.

Aşırı hırslı ilk çocuklardan, arabulucu ortanca çocuklara, şımarık en küçük çocuklara kadar bir kişinin doğum sırasının kişiliği nasıl etkilediğine dair popüler psikoloji klişeleri çok olsa da çoğu araştırma bu klişeleri desteklememiştir.

PNAS dergisinde 2015 yılında yayınlanan bir yorum makalesinde, yirmi yılı aşkın bir süredir yapılan çalışmaların birbiriyle çelişen sonuçlar verdiği, bazılarında kişilik özellikleri ile doğum sırası arasında çok güçlü korelasyonlar görülürken bazılarında ise hiç korelasyon bulunmadığı belirtilmişti. Ancak bu çalışmaların çoğu küçük ve genel kitleyi yeterince yansıtmayan örneklemlerle yapılan araştırmalardı.

Aynı yıl içinde, büyük örneklemlerle yürütülen iki önemli çalışma yayımlandı. Bunlardan biri, ABD, İngiltere ve Almanya'dan 20.000 kişiyi kapsıyordu ve Beş Faktör Modeli'ni (dışadönüklük/içedönüklük, uyumluluk, deneyime açıklık, nevrotiklik ve sorumluluk) kullanarak kişilik özellikleriyle doğum sırası arasındaki ilişkiyi inceledi. Diğer araştırma ise, 1960 yılında lise öğrencileriyle 272.000 ABD'li yetişkini içeren bir örneklemle gerçekleştirilmişti.

Her iki çalışma da doğum sırasının kişilik üzerindeki etkilerine dair güçlü kanıtlar sunamadı. İlk çalışma hiçbir ilişki bulamazken, 2. araştırma yalnızca zeka ile büyük kardeş olma arasında çok küçük bir korelasyon tespit edebildi. Bu küçük korelasyon, büyük kardeşlerin genellikle küçük kardeşlere rehberlik etme veya öğretici bir rol üstlenmesinden kaynaklanıyor olabilir. Ancak bu farkın gerçek hayattaki öngörü gücü oldukça sınırlı.

Yeni çalışmada çalışmanın iki yazarı Michael Ashtona ve Kibeom Lee tarafından geliştirilen HEXACO adlı farklı bir kişilik ölçütü kullanıldı. HEXACO modeliyle yapılan en yeni araştırma ise önceki Beş Faktör Modeli çalışmalarından farklı olarak dürüstlük/alçakgönüllülük gibi kişilik özelliklerine daha fazla odaklanıyor. HEXACO'daki uyumluluk esneklik, zarafet ve bağışlayıcılık eğilimi anlamına gelirken, Beş Faktör Modelindeki uyumluluk sıcaklık ve işbirliği ile tanımlanıyor.

Araştırmacılar, herkesin bu ölçekte nerede yer aldığını öğrenmek için bir kişilik testi yapabileceği hexaco.org sitesinden elde edilen verileri kullandı. Araştırmacılar, 710.797 kişinin doğum sırası bilgisine, 74.920 kişinin ise hem doğum sırası hem de kardeş sayısı bilgisini topladı. (Bu çalışmalar, üvey veya yarı kardeşler gibi biyolojik farklılıkları ayırt etmiyor; kardeşleri, aynı evde yaşayan diğer çocuklar olarak tanımlıyor.)

Elde edilen verilere göre, ortanca çocukların dürüstlük/alçakgönüllülük ve uyumluluk puanları en yüksek seviyedeydi. Ortanca çocukları, en küçük kardeşler, ardından en büyük kardeşler ve son olarak tek çocuklar izledi. Ayrıca, bir kişinin kardeş sayısı arttıkça bu özelliklerdeki puanlarının da yükseldiği görüldü.

Araştırmacılar, bu bulguların dindarlıkla ilişkili olabileceğini göz önünde bulundurdu. Daha önceki çalışmalar dindar ailelerin genellikle daha fazla çocuğa sahip olma eğilimini gösterdiğinden, dindarlık faktörünü kontrol ederek analiz yaptılar. Sonuçlar, dindarlığın bu farklılıkların yaklaşık %25 kadarını açıkladığını, ancak geri kalan farkların doğum sırası ve aile büyüklüğü ile bağlantılı olduğunu ortaya koydu. Kardeşler arasındaki farklar küçük olsa da, yazarlar bunun büyük ailelerde zorunlu iş birliğinden kaynaklanıyor olabileceğini öne sürüyor:

Daha fazla kardeşiniz olduğunda, bencil tercihlerle hareket etmek yerine daha sık iş birliği yapmanız gerekebilir. Bu sürekli durum, genel iş birliği eğilimlerinin gelişmesini teşvik edebilir.

Bununla birlikte, bu bulguların doğum sırası araştırmalarında son nokta olması pek olası değil gibi görünüyor. Örneğin, 2020 yılında yapılan bir başka çalışma, tek çocuklar ile kardeşi olanlar arasında narsisizm açısından hiçbir fark bulamadı. Benzer şekilde, 2019 yılında HEXACO modeli kullanılarak yapılan bir çalışma, tek çocuklar ile kardeşi olanlar arasında yalnızca göz ardı edilebilecek kadar küçük farklar tespit etti.