Uydumuz Ay, Jeolojik Olarak Hâlâ Aktif: Ay'da Yaşanan Depremler ve Ay'ın Giderek Küçülmesi!

NASA, 2010 yılında bir basın toplantısında ilk defa Ay yüzeyinin yüksek çözünürlüklü bir görüntüsünü yayınladı. Ancak görüntü jeolojik olarak ölü duruma sahip bir gök cismi için garip görünüyordu: Ay'ın yüzeyinde, kilometrelerce uzunlukta ve birkaç metre yüksekliğe sahip, birkaç yerde görülen araziler bulunuyordu. Daha sonra anlaşılacağı üzere, bu araziler aslında deprem hareketleriyle fay hatlarının birbiri üstüne geçmesiyle oluşan yükseltilerdi. Dahası bu şekiller sadece bir kez görüntülenmedi, bugüne kadar yüzlerce kez görüntülendi. 

SWR

Uydumuz Ay Yaşıyor!

Ay yüzeyinde muhtemelen depremler meydana geliyor. Yani Ay, uzun zamandır düşünüldüğü gibi jeolojik olarak ölü bir gök cismi değil. Bu sonucun 50 yıl önce elde ettiğimiz verilerden gelmesi ise çok şaşırtıcı ve bu sonuç, yeni analiz yöntemleriyle eski verilerin değerlendirilmesi sonucu gün yüzüne ancak şimdi çıkabildi. 

Apollo seferleri sırasında yüzey hareketlerini izlemek üzerine Ay yüzeyine 5 adet sismometre yerleştirilmişti. Sismometre, doğal ve suni titreşimler ile depremleri, özel kağıtlar üzerine veya sayısal ortamda kaydeden; büyüklüğünü, süresini, merkezini ve oluş zamanlarını işaretleyen ve gerektiğinde iletişim araçları kanalıyla merkezlere nakleden deprem kayıtçısıdır. Ay'da kurulan sismometrelerden 3 tanesi sadece 3 hafta çalışabildi fakat diğerleri yıllarca veri sağladı ve yüzey şoklarını (yer hareketlerini) kaydetti.

Bu verilere rağmen Ay’ın ölü olduğu sanılıyordu. Bu yüzey hareketlerinin, Ay’ın sürekli olarak Dünya kütlesinin meydana getirdiği kütle çekimi tarafından bir genişleme-daralma hareketine uğramasından kaynaklandığı düşünülüyordu. Ay yüzeyinde gördüğümüz farklı yüksekliklerdeki arazi şekillenmelerinin ise Ay'ın oluşum aşamasında soğurken, küçülmeye başladığında ortaya çıkmış olduğu düşünülüyordu. Ancak Ay yüzeyindeki bu hareketler ve arazi şekilleri bu sebeplerden kaynaklanmıyor. Bu küçülme sonrası sabitleştiğini düşündüğümüz Ay hacmi aslında hala değişmeye devam ediyor. Başka bir deyişle, Ay hala değişiyor; elde edilen veriler Ay’ın hala deforme olduğunu ve küçüldüğünü gösteriyor. Küçülmesine neden olan bu depremler, toprak kaymalarına da sebep olabiliyor. Hatta toprak kaymasına benzeyen sabit kayaç hareketleri, yüksek çözünürlüklü kameralarca birkaç defa gözlemlenmiştir.

Bu sonuçlar aslında ileride yapılması beklenen Ay misyonları açısından çok önemlidir. Böylece, yaşayan bir gök cismine yerleşip uzay istasyonu kurmanın tehlikeleri gün yüzüne çıkmaktadır. Ancak iyi tarafından düşünülürse, bu veriler sayesinde 50 yıl sonra Ay'a gidecek astronotlar Ay'ın koşullarını öngörme ve önlem alma şansını bulacaklardır.