Kahve zekaya faydalı mı zararlı mı?

Evet, kahve (kafein) çoğu insanda kısa vadede dikkati ve tepki hızını artırıyor; zekâya doğrudan zarar gösterilmiyor. "Gri madde geçici olarak azalıyor" haberleri ise performansla yapısal ölçümleri birbirine karıştırıyor; MR'da görülen bu küçük, doza bağlı morfometrik dalgalanmayı "zeka düşüyor" diye okumak saçmalık. Yani söz konusu olan, beyinde hızla olup biten bir ayarlanma (plastisite), bilişsel kapasitenin erimesi değil.

Kanıt tarafına geleyim: Rastgele kontrollü çalışmaların 31 denemesini birleştiren güncel bir meta-analiz, kafeinin dikkat performansını net biçimde artırdığını gösteriyor; doğrulukta etki g≈0,27, tepki süresinde g≈0,28. Etki dozla büyüyor; 200 mg ve üzeri dozlarda tepki süresi daha da hızlanıyor, doğruluk ise bir noktaya kadar artıp sonra plato yapabiliyor (Yerkes-Dodson ilişkisi). Benim okumam şu: uygun doz ve zamanda alındığında kafein, uyanıklık ve dikkat ağları üzerinde somut bir performans artışı sağlıyor.

Yapısal bulgulara geldiysem: 10 gün boyunca günde 3×150 mg kafein verilen kişilerde medial temporal lobda (hipokampus çevresi) gri madde hacminde küçük bir azalma saptanıyor; araştırmacılar kafeinin beyin kan akımını düşürücü etkisini (CBF) istatistiksel olarak düzeltiyor ve desen yine görülüyor. Uyku derinliği değişmiyor; yazarların yorumu "konsantrasyona bağlı nöral plastisite". Nörobiyolojik düzeydeyse kafein adenozin A1/A2A reseptörlerini bloke ederek ağları uyanık tutuyor; damar daralmasına bağlı CBF değişimleri ve kısa süreli yapısal yeniden dengelenme birlikte düşünülmeli. Sonuç olarak da, performans artıyor; yapısal sinyallerse kısa vadeli bir ayarlanma göstergesi, zekâ kaybı değil.