Ödüllü Soru Düşük gizli ket vurma hastalığı ve sonuçları nedir ve bu hastalıpa nasıl sahip olunabilir sonradan?

Uyarı: Burada paylaşılan cevap genel bilgi vermeye yöneliktir; tanı, tedavi veya kesin tıbbi tavsiye yerine geçmez. Bu konuyla ilgili kişisel bir girişimde bulunmadan önce mutlaka ruh sağlığı uzmanları ve tıp profesyonelleri ile görüşmelisiniz.

Düşük gizli ket vurma (yani Low Latent Inhibition, LLI) kavramını, çemberin içindeki her bir noktayı en ince detayıyla görmek olarak düşünebilirsiniz. Bu durum, "bilinçli olarak ilgilenilmesi gerekmeyen" uyarıcıları da zihinsel filtreye takılmadan algılamanıza neden olur. Aynı anda pek çok uyarıcıyı işlemek zorunda kalmak ise bu kaynakta da vurgulandığı gibi belirli psikiyatrik riskleri beraberinde getirebilir.^[1] Bir nevi, bir mühendisin devasa bir devre şemasına bakıp en ufak direnç hatasından koca projenin çökebileceğini anlaması gibi; LLI sahibi biri de sıradan görünen her detayı "kıymetli bir parça" olarak görür. Bu hassasiyet bazen yaratıcı patlamalara yol açsa bile sensory overload yüzünden zihinsel yorgunluk ve dağılma riski artar.

Teorik olarak bakıldığında, dopamin seviyesini artıran maddelerin latent inhibition'ı düşürebileceğini öne süren bazı çalışmalar vardır.^[2] Ancak bu tür kimyasallarla oynamak, kontrollü bir laboratuvar ortamında dahi çok karmaşık değişkenlere tabidir. Bir fonksiyon ile ifade edilen bir sistemin köklerini bulmaya çalışırken tek bir parametrenin ( ya da ) değişiminin tüm denklemi altüst edebileceği gibi, dopamin dengesini suni biçimde değiştirme çabaları da önceden kestirilemeyen sonuçlara yol açabilir. Dahası yapılan tartışmalarda, bu tür girişimlerin dikkat dağınıklığı ve anksiyete gibi sorunları tetikleyebildiği de belirtilir.^[3]

Kimi bireylerde LLI doğal olarak var olabilir, ancak "dışarıdan bilinçli şekilde bu durumu kazanmak" tabiri, eski dönemlerde aşırı stres veya travma sonrası sergilenen bazı değişimlere benzetilebilir. Örneğin bir sanatçının hayatında yaşadığı yoğun bir travma sonrasında, standart algı filtrelerinin hafiflediği ve böylece yeni fikir patlamaları yaşadığı görülebilir. Ne var ki bunun doğrudan "nasıl elde edilir?" sorusuna basit bir formül sunmak, bu ve bu gibi kaynaklarda da belirtildiği üzere, hem etik hem de tıbbi açıdan sorunlu.

Yani yıldırım görmek için fırtınanın içine demir bir çubukla çıkmak ne kadar saçmaysa, bunu elde etmeye çalışmak da aynı şekilde saçma ve sonuçları zararlı.

LLI'ye sahip olmayı "avantajlı bir özellik" olarak görmek, gerçek hayatta pek çok duygusal ve bilişsel bedeli göz ardı etmeye yol açar. Avantajlı gibi duran aşırı farkındalık, kişinin günlük yaşamını altüst edebilecek kadar yorucu olacaktır.