Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Sahte Fosiller: Evrimi Çürütemeyen Bilim Karşıtlarının Isıtıp Isıtıp Gündeme Getirdiği Bir Avuç Fosil

Sahte Fosiller: Evrimi Çürütemeyen Bilim Karşıtlarının Isıtıp Isıtıp Gündeme Getirdiği Bir Avuç Fosil Wikipedia
5 dakika
7,697
Evrim Ağacı Akademi: Evrimi Anlamak Yazı Dizisi

Bu yazı, Evrimi Anlamak yazı dizisinin 38. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan ""Tesadüf" Geliyor, Kaçın! Bilimde "Şans" ve "Tesadüf" Kavramlarına Yer Yok mu?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
Tüm Reklamları Kapat

Sahte fosillerin evrimsel biyoloji veya bilimin geri kalanı için herhangi bir sorun teşkil etmediğini anlamanın en kolay yolu, basit istatistiklere bakmaktır. 2012 yılı itibariyle 250.000 civarında fosil tür tanımlanmıştır ve her yıl bu sayı 2000 civarında artmaktadır. Bugüne kadar sahtekarlık yapıldığı tespit edilen fosil sayısı ise 12'dir, bunların da 6 tanesinin sahtekarlık olduğu henüz netleştirilebilmiş değildir. Bu sayı öylesine azdır ki, evrimsel biyolojiye dayanak olan türlerin %1'inden azını anlatmak için 3 ayrı yazı yayınlamak zorunda kalmış olmamıza rağmen, sahtekarlık yapılan tür sayısını buraya listelemek mümkündür:

Bu kadar! Dahası, bu sahtekarlıkların hepsi de kötücül niyetlerle (örneğin ün kazanmak veya belli bir cemiyete dahil olabilme) yapılmış sahtekarlıklar değillerdi. Protoavis gibi bazıları, paleojeolojik şartların kafa karıştırıcı olabilen doğası sebebiyle ortaya çıkan samimi hatalardan kaynaklanıyordu.

Tüm Reklamları Kapat

Elbette, evrim karşıtı bilim düşmanlarının elinde kendi inanç sistemlerini doğrulayabilecekleri bilimsel bir malzeme olmadığından, klişe bir stratejiyle bu birkaç fosili tekrar tekrar gündeme getirerek insanların akıllarını karıştırmayı hedeflemektedirler. Özellikle de fosil camiasını takip etmeyen halk, aynı türleri tekrar tekrar görüyor olmasına rağmen, sanki paleontolojide bu sahtekarlıklar sık sık oluyormuş gibi bir izlenime kapılmaktadır. Zaten evrim karşıtlarının genel amacı, sadece evrimi çürütmek değil, bilimsel kurumlara olan güvenin altını oyarak, ortaya çıkan kaos ve bilinmezlik ortamından faydalanarak kendi ideolojilerini halka pazarlamaktır.

Bu nedenlerle, okurlarımızın sahte fosillerin neden ortaya çıktığını, ne kadar kısıtlı olduğunu ve hepsinden önemlisi, bunların sahte olduğunu ortaya çıkaran mekanizmaların ne olduğunu anlaması çok önemlidir. Zira her kurumda olabileceği gibi bilimsel kurumlarda da arada sırada türeyebilen sahtekarları yakalayan, dış bir güç/kuvvet değil, bilimin bizzat içinde bulunan denetim ve kontrol mekanizmalarıdır. Bir diğer deyişle sahte fosillerin "bağımsız ve dış denetime" bile ihtiyaç duyulmaksızın, bilimin kendi kendini kandırmamaya odaklı mekanizmalarıyla ortaya çıkarılabilmesi, bilimin güvenilirliğini göstermeye yetmektedir.

Tüm Reklamları Kapat

Bu yazımızda, sahtekarlıkların bir kısmını ele alarak bunların ne kadar önemsiz olduğunu ve bilimin genel ilerleyişini neden hiç etkilemediğini göstereceğiz.

Sahte Fosiller Nereden Geliyor?

İstatistiki olarak bir türe ait 1 milyon bireyden sadece 1 tanesi fosilleşebilmektedir. Günümüzde, yüz binlerce farklı türe ait yüz binlerce, belki milyonlarca fosil keşfedilmiştir. Toplam fosil sayısı içinde sahte fosil oranı birkaç milyonda bir düzeyindedir. Bu, muazzam derecede ufak bir orandır. Dahası, bilimsel denetim mekanizmaları dijitalleşip evrenselleştikçe, tek bir fosili aynı anda çok sayıda bağımsız araştırmacı inceleyebildikçe, bu tür sahtekarlıkların yapılması giderek zorlaşmaktadır.

Ancak tabii ki bilim insanları işin bilim tarafında, bilim düşmanları ise işin magazin, çarpıtma, yalan ve sahtekarlık tarafında oldukları için, bulunan yüz binlerce fosil televizyon haberleri ve gazetelerde reyting kazandırmayacağı için yer almazken (ya da sadece çok meşhur ve önemli olanları yer alırken), bir tane bile sahte fosil bulunsa bu muazzam manşetler halinde, bir anda tüm gazetecilerin bilim insanı kesilmesiyle ve neredeyse canlı yayınlara ara verilerek bu gelişmelerin bildirilmesiyle duyurulur. Bu sayede insanların beyinleri bulandırılır ve bilime şüpheyle yaklaşmaları sağlanır.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Fosil sahtekarlığını genel olarak ikiye ayırabiliriz:

Piyasa Koleksiyonerleri

İlk grup, pek çok ülkede bulunan "koleksiyon fosilleri piyasası"nda tamamen para merkezli bir amaçla sahte fosillerin satım ve alımından kaynaklanmaktadır. Tıpkı elmas sahtekarlığı gibi, fosillerin sahteleri yapılır ve gerçekmiş gibi koleksiyonerlere uçuk fiyatlara satılır; örneğin sıradan bir balık fosili bile kaçak olarak binlerce liraya satılabilmektedir. Bu fosiller zamanla piyasada birikir ve kimi zaman bazı fosiller, bazı kişilerce, değerini suni olarak artırma amacıyla meşhur edilmeye çalışılır. Bu fosiller çoğu zaman bilim insanlarına inceletilmez.

İşte bunlar, koleksiyonerleri aldatmaya yönelik olan ilk grubu oluşturur. Genellikle bu ilk grup sadece koleksiyonerler arasında kalır ve manşetlere çok yansımaz; ancak kimi zaman bazı trilobit, memeli, sürüngen fosillerinin meşhur edildiğini duymak mümkündür.

Bilim Tutkunları veya Açgözlü Bilim İnsanları

Genellikle ana haber bültenlerine düşen fosil sahtekarlıkları ise, çoğunlukla amatör bilim tutkunlarının hırslarına yenik düşerek bilimselliğin dışına çıkmaları sonucu, kendilerini meşhur etmek adına uydurdukları fosilleri "bilim piyasasına" sürmelerindendir. Bu yalanları bir yere kadar sürer ve elbette, bilim en güvenilir bilgi türü olduğu için, bu sahtekarlıkların ortaya çıkarılması uzun sürmez (çünkü bilim, dünya çapında geçerli olan tek bilgi türüdür ve her türlü içeriği sorgulanıp, kontrol edilebilir).

Ancak kimi zaman bilim insanlarının da arzu ve duygularına hitap eden sahtekarlıklar yapılmaktadır ve bu da, bu sebeple, gerçeğin ortaya çıkmasını uzatabilmektedir. Piltdown Adamı da buna bir örnektir.

Tüm Reklamları Kapat

Piltdown Adamı Sahtekarlığı

Amatör bir bilim insanı (konu üzerinde eğitimi yoktur) ve fosil koleksiyoneri olan Charles Dawson, 1953 yılında bir orangutan çenesi ile insan kafasını birleştirerek bir fosil üretmiş ve bunu bir "ara tür fosili" olarak ileri sürmüştür. Sahtekarlığı, 40 yıl boyunca fark edilmemiş Bournemouth Üniversitesi'nden arkeolog Miles Russell tarafından yapılan yeniden-incelemeler sonucunda sahtekarlık ortaya çıkarılmıştır.

Bazı diğer fosil sahtekarlıkları ise şöyle sıralanabilir: Nebraska Adamı (Hesperopithecus haroldcooki), Archaeoraptor (Archaeoraptor liaoningensis) (Archaeopteryx değil!), Eozoon (Eozoon canadense). Zaten bundan fazlasını da bulmak güçtür. Kimi zaman yanlış tanımlanan; ancak yine de önemli fosiller olduğu ortaya çıkan fosiller de vardır: Basilosaurus, Hallucigenia, Peytoia, Anomalocaris. Bunların da sayısını biraz arttırmak mümkündür; ancak "doğru bulunan fosiller" ile kıyaslandığında solda sıfır kalmaktadır. Bir yanda milyonlarca fosil, bir yanda ise birkaç veya birkaç on tane fosil... 

Archaeoraptor (Archaeoraptor liaoningensis)
Archaeoraptor (Archaeoraptor liaoningensis)

Sahte Fosillerin Keşfi, Bilimin Mekanizmalarının İşlediğinin İspatıdır!

Burada önemli olan nokta şudur: Evet, birileri, her zaman olduğu gibi sahtekarlık ve üçkağıt peşindedir ve bunu kimi zaman başarıyla yapmaktadır. Ancak bu sahtekarlıkları, onca dillerine düşürmelerine rağmen ortaya çıkaranlar ne köktendinciler ve bilim düşmanı Evrim karşıtlarıdır, ne de bir başka bilgi türüdür. Sahtekarlıkları ortaya çıkaran bilgi türü, yine bilimdir. Bu da bilimin ne kadar güvenilir olduğunu bizlere hatırlatmaktadır. Çünkü bilimin kendini düzeltme, tekrar etme ve yenileme mekanizmaları vardır. Diğer hiçbir bilgi türünde bu mekanizmalar bulunmaz ve aranmaz. Bu sebeple de hiçbiri güvenilir değildir. Yani bilimde sahtekarlıklar milyonda birlerle ölçülmekteyken, diğer bilgi türlerinin kimi zaman tamamı sahtekarlık üzerine kurulu olabilmektedir; kendini de açığa çıkarak mekanizmaları bulunmaz.

Dediğimiz gibi, bilimde her zaman ufak hata payları vardır. Sahte (veya kimi zaman yanlış değerlendirilen) fosillere istatistiki olarak çok az rastlansa da, oldukları bir yalan değildir. Bu tıpkı bir ilacın bazı yan etkilerinin bilinmeden ya da yeterince test edilmeden piyasaya sürülmesi sonucu yapılan hatalar gibidir. Çok çok seyrek olur; ancak bundan korkarak ilaç almaktan vazgeçmeyiz. Ki zaten, dediğimiz gibi, bu sorun ve sahtekarlıkları da ortaya çıkaran yine bilimdir. Bu sebeple, bu kadar seyrek olan sahtekarlıklardan dolayı koskoca bir bilim dalının veya bilimin tamamının sahte olduğunu iddia etmek; ancak çoğu cahil, bilim düşmanı ve ikiyüzlü olan Evrim Karşıtları'nın acizlik ve çaresizlikle yapacağı bir iştir.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
Evrim Ağacı Akademi: Evrimi Anlamak Yazı Dizisi

Bu yazı, Evrimi Anlamak yazı dizisinin 38. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan ""Tesadüf" Geliyor, Kaçın! Bilimde "Şans" ve "Tesadüf" Kavramlarına Yer Yok mu?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
13
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

İçerikle İlgili Sorular
Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 16
  • Bilim Budur! 8
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 7
  • Umut Verici! 6
  • Muhteşem! 4
  • Güldürdü 2
  • Merak Uyandırıcı! 2
  • İnanılmaz 1
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 29/03/2024 12:35:25 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/174

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Alan
Astrobiyoloji
Alkol
Yaşanabilir Gezegen
Çekirdek
Tohum
Botanik
Nöron
Makina
Karanlık
Uydu
Aminoasit
Geometri
Sayı
Mantık Hatası
Beyin
Bilişsel
Hominid
Evren
Süt
Araştırma
Filogenetik
Homo Sapiens
İspat
Güneş
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ç. M. Bakırcı. Sahte Fosiller: Evrimi Çürütemeyen Bilim Karşıtlarının Isıtıp Isıtıp Gündeme Getirdiği Bir Avuç Fosil. (23 Temmuz 2011). Alındığı Tarih: 29 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/174
Bakırcı, Ç. M. (2011, July 23). Sahte Fosiller: Evrimi Çürütemeyen Bilim Karşıtlarının Isıtıp Isıtıp Gündeme Getirdiği Bir Avuç Fosil. Evrim Ağacı. Retrieved March 29, 2024. from https://evrimagaci.org/s/174
Ç. M. Bakırcı. “Sahte Fosiller: Evrimi Çürütemeyen Bilim Karşıtlarının Isıtıp Isıtıp Gündeme Getirdiği Bir Avuç Fosil.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 23 Jul. 2011, https://evrimagaci.org/s/174.
Bakırcı, Çağrı Mert. “Sahte Fosiller: Evrimi Çürütemeyen Bilim Karşıtlarının Isıtıp Isıtıp Gündeme Getirdiği Bir Avuç Fosil.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, July 23, 2011. https://evrimagaci.org/s/174.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close