Röntgenyum

Özellikler

Röntgenyum, "Rg" sembolü ve atom numarası 111 olan kimyasal bir elementtir. Laboratuvarda oluşturulabilen ancak doğada bulunmayan son derece radyoaktif, sentetik bir elementtir. Bilinen en kararlı izotopu olan röntgenyum-282, 100 saniyelik bir yarı ömre sahiptir. İlk olarak 1994 yılında Almanya, Darmstadt yakınlarındaki Helmholtz Ağır İyon Araştırma Merkezi'nde üretilen bu elemente, X-ışınlarını keşfeden fizikçi Wilhelm Röntgen'in adını almıştır.

Röntgenyumun, farklı elektron yoğunluklarına sahip olması beklendiğinden, yüz merkezli kübik (FCC) yapıda kristalleşen daha hafif türdeşlerinden farklı olarak, normal koşullarda katı halde olacağı ve vücut merkezli kübik (BCC) yapıda kristalleşeceği tahmin edilmektedir.^[1] Yaklaşık 28,7 g/cm³ yoğunluğa sahip çok ağır bir metal olması tahmin edilmektedir. Buna karşılık, yoğunluğu ölçülen bilinen en yoğun element olan osmiyum, yalnızca 22.61 g/cm³ yoğunluğa sahiptir. Bu, röntgenyumun yüksek atom ağırlığından, lantanit ve aktinit küçülmelerinden kaynaklanır; ancak bu miktarı ölçmek için yeterli röntgenyum üretimi pratikte yapılamamıştır, çünkü üretilen numuneleri çok hızlı bozunmaktadır.

Elementin bilinen yedi izotopu vardır: 272, 274 ve 278-282. En uzun ömürlü olanı, yarılanma ömrü 22,8 saniye olan röntgenyum-281 izotopudur.^[2]

Bulunma Sıklığı ve Üretimi

Röntgenyum, dünya üzerindeki hiçbir doğal ortamda bulunmaz. Nikel ve bizmut atomlarının ağır bir iyon hızlandırıcıda çarpıştırılmasıyla üretilir.^[2] Röntgenyum ilk olarak Peter Armbruster, Gottfried Münzenber tarafından Almanya'nın Darmstadt kentindeki Gesellschaft für Schwerionenforschung'da 1994 yılının sonlarında üretilmiştir. Ekip, bizmut-209 atomlarını, lineer hızlandırıcı olarak isimlendirilen bir cihazla nikel-64 iyonlarıyla çarpıştırmıştır. Bu işlem sonucunda, yarı ömrü yaklaşık 1.5 milisaniye (0.0015 saniye) olan bir izotop olan üç röntgenyum-272 atomu, ve bir serbest nötron üretilmiştir.^[3] Röntgenyum radyoaktif bir metaldir, bu sebeple yalnızca çok küçük miktarlarda üretilmiştir.^[4]

Uygulama ve Kullanım Alanları

Sadece birkaç atomu üretilmiş insan yapımı, sentetik bir elementtir. Şimdiye kadar sadece birkaç röntgenyum atomu üretilmiştir ve bilimsel çalışma dışında hiçbir uygulaması yoktur.^[3]

Tarihi

1986'da, Rus Ortak Nükleer Araştırma Enstitüsü'ndeki (JINR) fizikçiler, 111. elementi yapma umuduyla bizmutu nikel bombardımanına tutmuştur, ancak 111. elementinin herhangi bir atomunu tespit edememiştir. 1994'te, Peter Armbruster ve Gottfred Munzenberg tarafından yönetilen bir ekip, Alman Ağır İyon Araştırmaları Derneği (GSI), bizmutu nikel ile bombardıman ettiklerinde başarılı olmuş ve az sayıda, yarı ömrü 1.5 milisaniye olan röntgenyum-272 izotopu atomu elde etmiştir.^[2]

Etimolojisi

Element, 1895'te X-ışınlarını keşfeden fizikçi Wilhelm Conrad Röntgen'in adını almıştır.

Önlem ve Güven

Röntgenyum, radyoaktivitesi nedeniyle zararlıdır. Ancak çok kararsız olduğu için, oluşan herhangi bir miktar, diğer elementlerde çok hızlı ayrışır. Bu nedenle insan sağlığı üzerindeki etkilerini araştırmak için hiçbir neden yoktur. Son derece kısa yarı ömrü nedeniyle (yaklaşık 1,5 milisaniye), röntgenyumun çevre üzerindeki kötü etkilerini belirlemek için de herhangi bir araştırma yapılmamıştır.^[5]

İlginç Bilgiler ve Diğer

111 numaralı element Mendeleev tarafından tasarlanan terminolojiye göre adlandırılmış olsaydı, adı "eka-gold" olurdu. Ancak, 1979'da IUPAC, henüz doğrulanmamış öğelere sistematik yer tutucu adlarının verilmesini tavsiye etmiştir, bu nedenle kalıcı ada karar verilene kadar 111. öğeye Latincede "1-1-1" anlamına gelen unununium (Uuu) adı verilmiştir. Keşifleri nedeniyle, GSI ekibinin yeni bir isim önermesine izin verilmiştir. X-ışınlarını ve röntgen filmini keşfeden Alman bilim adamı, fizikçi Wilhelm Conrad Röntgen onuruna seçtikleri isim röntgenyum olmuştur. IUPAC bu ismi, elementin ilk sentezinden yaklaşık 10 yıl sonra, 1 Kasım 2004'te kabul etmiştir.^[6]