Martıgiller (Laridae)

Tanım ve Genel Bilgiler

Çoğunlukla denizlerde ve deniz kıyılarında yaşayan deniz kuşlarıdır. Uçma konusunda oldukça başarılıdırlar. Renkleri çoğu zaman beyaz ve beyaza yakın tonlar olsa da, bazı türleri siyah olabilir. Sumrular ve martılar her ne kadar birbirine benziyor gibi gözükse de aralarında büyük farklar vardır. Örneğin karşılaştırmak amaçlı gözlemlediğimiz sumru türüne buradan ulaşabilirsiniz.

Evrimsel Tarih ve Taksonomi

Charadriiformes isimli deniz kuşları takımına üyedirler. Yaklaşık 100 türü ve 22 cinsi tanımlanmıştır. Bu taksonomik aile, genel kanının aksine sadece martıları değil, sumruları (Sterninae spp.) ve Rynchops cinsi sumru benzeri deniz kuşlarını da barındırır. Eskiden sumrular Sternidae ailesinde; skimmer diye bilinen sumru benzeri kuşlar ise Rynchopidae ailesinde sınıflandırılırdı. Ancak son moleküler analizler, Laridae ailesine yakın olduklarını göstermiştir. Bu yüzden Laridae, monofiletik bir takson olmuştur ve genişletilmiştir.

Erken Eosen'e, yani yaklaşık 30-33 milyon yıl öncesine ait fosilleri mevcuttur. Örneğin Gaviota adlı cins, tarih öncesi martıların daha çok kıyı kuşları olduğuna işaret ediyor. Uçma konusunda günümüzdeki üyeler kadar başarılı olmadıkları ve doğal seçilim sonucu rüzgarları daha iyi kullanarak evrimleştikleri tahmin ediliyor. Daha geriye gidildiğinde Kretase sonlarında, korsan martı diye bilinen İngilizce "skua" kuşların (Stercorariidae) ve auk (Alcidae) diye bilinen penguen benzeri uçan kuşların son ortak atasından evrimleştiği düşünülüyor.

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Dünya'nın her yerinde görülebilirler.

Davranış ve Etoloji

Uçma konusunda başarılı deniz kuşlarıdır. Rüzgarları iyi kullanarak hareket edebilirler. Genelde deniz üzerinde ve deniz kıyılarında uçarlar. Hatta çoğu, yerleşim alanlarının işgali sebebi ile insanlarla da iç içe yaşar. Bu yüzden insan tarafından beslenilmekten çekinmeyebilir. Martıların aksine sumrular denizlere dalabilir. Ayrıca sumrular uçarken kafaları öne eğik bir şekilde suyu tararlar ve bacakları uçuş anında gözükmez.

Diyet ve Metabolizma

Başlıca balık olmak üzere deniz hayvanları ile beslenir. Kozmopolit türler, simit ve patates gibi besinleri de yiyebilir. Ayrıca deniz hayatında evrimleşen bu kuşların çeşitli spesifik adaptasyonları mevcut. Örneğin gözlerinin üzerindeki özelleşmiş bezler (supraorbital gland) sayesinde kandaki tuz konsantrasyonunu dengelerler. Bu sayede birçok deniz kuşu gibi tuzlu su içebilirler.

İnsanlarla Etkileşim ve Kültürel Referanslar

Laridae ailesinde bulunan martılar, özellikle İstanbul'un önemli simgelerinden biridirler. Çoğunlukla simit atılan türlerden biri olan karabaş martı kaydımıza buradan ulaşabilirsiniz.